بدائع الأفکار (رشتی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بدایع الافکار، تالیف میرزا
حبیب الله رشتی است. میرزای رشتی که در
اصول فقه شهرت فروانی دارد، نوشته
های اصولی گرانسنگی را از خود بجای گذاشته که مهم‌ترین آنها، همین اثر حاضر است. این کتاب بسیار عمیق و پر از تحقیقات ژرف اصولی است.
متاسفانه این کتاب مشتمل بر یک دوره کامل در اصول فقه نیست و تنها پاره‌ای از مباحث اصولی در آن مطرح شده است.
فهرست مباحث این کتاب به شرح زیر است: مقدمات در تعریف موضوع، غرض و فایده
علم اصول ، مبادی احکامیه، بحث
وضع و اقسام و احوال آن، بحث
حقیقت و مجاز ، اشتراک، نقل و...
حقیقت شرعیه ،
صحیح و اعم ،
مشتق و احکام آن، استعمال
لفظ در اکثر از معنای واحد،
اوامر ، مقدمه واجب،
ضد ،
تعادل و تراجیح .
در این جا مناسب است به برخی از نظریات ایشان اشاره کنیم:
ایشان در بحث
اقسام وضع ، صورت چهارم؛ یعنی
وضع خاص و موضوع له عام را عقلا ممکن می‌داند و مراد از این قسم آنست که واضع در هنگام وضع معنای خاص را که فرض صدقش به کثیرین ممتنع است، اراده کند؛ اما در عین حال لفظ را به ازای معنای کلی وضع کند. این دیدگاه مولف برخلاف نظریه مشهور و مقبول نزد اصولیان است، زیرا مشهور اصولیان معتقدند که چون خاص نمی‌تواند نمایانگر و عنوان برای عام شود، لذا این قسم ممتنع است.
به نظر محقق رشتی اصول لفظیه‌ای که برای کشف مراد
شارع مورد استفاده قرار می‌گیرند، همگی به اصل «حجیت ظواهر الفاظ» در فهم
اهل لسان بازمی گردد.
دیدگاه مولف در مورد این که آیا احکام مجعول
شرعی منحصر در احکام تکلیفی پنج گانه است یا شامل
احکام وضعی نیز می‌شود، این است که اگر حکم را به معنای «
خطاب شرعی» بگیریم، آن گاه حق این است که حکم شامل هر دو صورت تکلیفی و وضعی می‌شود. در این صورت حکم وضعی یک حکم مجعول
شرعی در قبال
حکم تکلیفی خواهد بود که مستقل است؛ اما اگر
حکم را عبارت از «مدلول
خطاب» بدانیم در این صورت حق این است که مدالیل
خطاب
های شرعی منحصر در احکام پنج گانه تکلیفی‌اند و احکام وضعی داخل در آنها نیستند. میرزای رشتی در نهایت صورت نخست را می‌پذیرد.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
