اِکْراه (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِکْراه (به کسر الف و سکون کاف) از
واژگان قرآن کریم به معنای
اجبار است.
اِکْراه:
به معنای
اجبار است.
(لا اِکْراهَ فِی الدِّینِ قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِّ فَمَنْ یَکْفُرْ بِالطَّاغُوتِ وَ یُؤْمِنْ بِاللَّهِ فَقَدِ اسْتَمْسَکَ بِالْعُرْوَةِ الْوُثْقی لَا انْفِصامَ لَها) یعنی: «اجباری در
دین نیست زیرا راه حق و راه
ضلالت هر دو آشکار شده و از همدیگر مشخّص‌اند»، دیگر:
(فَمَنْ شاءَ فَلْیُؤْمِنْ وَ مَنْ شاءَ فَلْیَکْفُرْ...) (هركس مى‌خواهد ايمان بياورد (و اين حقيقت را پذيرا شود)، و هر كس مى‌خواهد
کافر گردد).
لفظ «فِی الدِّینِ» دلالت دارد بر آنکه در مجموع متن دین اعم از
اعتقاد و
احکام، اجباری نیست. مراد از «الدین»
اسلام و یا مطلق
ادیان آسمانی است.
این آیه یا اخبار است و یا حکم و
تشریع در قالب اخبار؛ در صورت اول نیز باز منتج، حکم تشریعی است. چون این آیه به ظاهر با
آیات جهاد مخالف است لذا عدّه‌ای آن را
منسوخ دانسته‌اند، حال آنکه علت این حکم همان تبیّن رشد از غیّ است و
ناسخ تا علت حکم را از بین نبرده نمی‌تواند حکم را از بین ببرد چنانکه معلوم است و چون این علت از بین رفتنی نیست پس حکم نیز منسوخ نخواهد بود.
بعضی از بزرگان آیه را یک قضیّه تکوینی و طبیعی گرفته و مجموع دین را اعتقاد دانسته و اعمال را نیز به اعتقاد برگردانده و گفته: اعتقاد و ایمان از امور قلبی است و اکراه و اجبار را در آنها راهی نیست زیرا اجبار فقط در اعمال ظاهری و حرکات بدنی مؤثر است و ایمان و اعتقاد به‌وسیله براهین می‌شود به آن رسید لذا
(لا اِکْراهَ فِی الدِّینِ) یک قاعده تکوینی است، در این صورت آیه اخبار است نه تشریع.
بعضی در ردّ این سخن گفته‌اند: عقائد قلبی اکراه پذیر نیست لذا مورد نفی اکراه نمی‌باشد. ولی این در صورتی است که آیه در مقام تشریع باشد نه اخبار.
نگارنده گوید: در «قتل» از آیات قرآن و جنگ‌های
حضرت رسول (صلّی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلّم) استظهار کردیم که در اسلام جنگ تعرّضی نیست و آن حضرت فقط با پیمان شکنان و آنان‌که در فکر حمله به اسلام بودند و یا مزاحمت می‌کردند جنگیده است. علی هذا
جنگ در اسلام برای تحمیل دین و عقیده نیست بلکه برای از بین بردن مزاحم و تصفیه جوّ اسلامی از وجود اخلالگران و باز کردن راه
تبلیغ و خواباندن
فتنه و بر سر جای نشاندن کسانی است که به فکر اخلال و حمله‌اند.
حتی آیه
(وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّی لا تَکُونَ فِتْنَةٌ وَ یَکُونَ الدِّینُ کُلُّهُ لِلَّهِ) معنایش آن نیست که دین را بر آنها تحمیل کنید بلکه مراد آنست که با این مزاحمان بجنگید و فتنه‌ای که بر پا کرده‌اند یا می‌خواهند بکنند از بین ببرید و
عبادت و
بندگی فقط برای خدا باشد، لذا در ذیل آیه فرموده:
(فَاِنِ انْتَهَوْا فَاِنَّ اللَّهَ بِما یَعْمَلُونَ بَصِیرٌ) «اگر از فتنه انگیزی دست بردارند، خدا بکارشان داناست».
در
آیه ۶۱ همین سوره فرموده:
(وَ اِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَکَّلْ عَلَی اللَّهِ) (و اگر تمايل به صلح نشان دهند، تو نيز از در
صلح درآى؛ و بر خدا
توکّل كن).
اتفاقا چنانکه گفته‌اند: جنگ‌های آن حضرت برای رفع اکراه بود که
کفّار می‌خواستند
مسلمانان را به
بت پرستی مجبور کنند و در هر جا به سراغ آنها می‌رفتند.
پس اسلام می‌جنگد تا مزاحم را از میان بردارد؛ تا موجودیّت خویش را حفظ کند؛ تا راه
فطرت توحیدی را باز کند؛ تا کفّار را از فکر حمله و اخلال‌گری باز دارد. نه دین را به کسی تحمیل کند،
زیرا:
(قَدْ تَبَیَّنَ الرُّشْدُ مِنَ الْغَیِ).
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "کره"، ج۶، ص۱۰۷.
