اُذُن (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اُذُن (به ضم الف و ذال) از
واژگان قرآن کریم به معنای
گوش است.
در اصطلاح
قرآن به کسی که به هر سخن گوش دهد و
باور کند،
اُذُن گویند.
آذانٌ (به فتح الف) جمع «
أُذُن» به معنای گوش‌ها.
اُذُن (بر وزن عنق) به معنای گوش است.
در اصطلاح
قرآن به کسی که به هر سخن گوش دهد و
باور کند،
اُذُن گویند.
از این ماده
فعل اَذِنَ یَاْذَنُ از باب عَلِمَ یَعْلَمُ به معنی گوش دادن و اطاعت کردن آمده است.
و از همين ماده،
إذن به معنى علم استعمال شده در صورتی كه متعدى با باء باشد. مانند
آیه ۲۷۹ سوره بقره نا گفته نماند: فرق ما بين
إذن به معنى گوش دادن و اطاعت و
إذن به معنى علم، آن است كه اوّلى با لام و الى و دوّمى با باء متعدّى می‌شود براى مزيد توضيح به «
إذن» بر وزن علم رجوع شود.
به مواردی از
اُذُن که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(وَ الْاَنْفَ بِالْاَنْفِ وَ الْاُذُنَ بِالْاُذُنِ) (و
بینی در برابر بينى، و گوش در مقابل گوش)
جمع
اُذُن، آذان است.
(اَمْ لَهُمْ آذانٌ یَسْمَعُونَ بِها) (يا گوش‌هايى دارند كه با آن بشنوند.)
(وَ مِنْهُمُ الَّذِینَ یُؤْذُونَ النَّبِیَّ وَ یَقُولُونَ هُوَ اُذُنٌ قُلْ اُذُنُ خَیْرٍ لَکُمْ یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ یُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ) «بعضی از آن‌ها
پیغمبر را
اذیت می‌کنند می‌گویند: او گوش است (زود باور است)، بگو برای شما گوش خوبی است،
خدا را تصدیق می‌کند و
مؤمنان را تصدیق می‌کند.»
به کسی که به هر سخن گوش دهد و باور کند
اذن گویند.
در
مجمع البیان می‌گوید: این تسمیه شخص است به اسم عضو مخصوص برای
مبالغه، همچنان‌که به
جاسوس می‌گویند: عین. گویا وجودش یکپارچه
چشم است.
ناگفته نماند مراد از «
اُذُن» در
آیه صرف شنیدن و گوش دادن نیست بلکه منظور عمده باور کردن است، مراد
منافقان آن بود که حضرت بسیار زود باور است، آن‌چه می‌شنود تصدیق می‌کند چنان‌که «
یُؤْمِنُ بِاللَّهِ وَ یُؤْمِنُ لِلْمُؤْمِنِینَ» مؤید آن است.
در
تفسیر المنار نقل شده: عده‌ای از منافقان که از آن‌جمله
جلاس بن سوید،
مخشی بن حمیر و
ودیعة بن ثابت بود، جمع شدند و خواستند در غیاب
حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) از او بد گویی کنند، بعضی گفتند: این کار را نکنید می‌ترسیم که به او خبر دهند و درباره شما بدگوئی کند، بعضی گفتند: محمد یکپارچه گوش است اگر به او خبر دادند،
قسم می‌خوریم تصدیقمان می‌کند. در نتیجه آیه فوق نازل شد.
مخفی نماند:
کفّار با این کلمه قصد اهانت داشتند، ولی قرآن آن را به صورت
مدح آورده و می‌گوید: پیغمبر زیاد گوش می‌دهد و باور می‌کند امّا نه به هر کس بلکه به
وحی خدا و سخن
مؤمنان گوش می‌دهد و باور می‌کند و این گوش دادن و باور کردن به
خیر و
صلاح شماست که شما را راهنمائی می‌کند.
«آن‌گاه که
آسمان شکافته شود و از فرمان پروردگارش پیروی کند و
اطاعت آن حتمی است.»
در
تفسیر کشّاف ذیل آیه فوق و در
الفائق و
نهایه ماده «
اذن» از
حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) منقول است:
«مَا اَذِنَ اللَّهُ لِشَیْ‌ءٍ کَاِذْنِهِ لِنَبِیٍّ یَتَغَنَّی بِالْقُرْآنِ» (خدا به چیزی گوش نداده مانند گوش دادنش به پیغمبری که قرآن را با صوت حزین و رقیق می‌خواند)
در فائق گوید: مراد از
تغنّی تحزین و ترقیق صوت است.
به نظر می‌آید که به جای «لنبیّ» «لرجل» باشد چون از «لنبیّ» استفاده می‌شود قرآن به بسیاری از
پیامبران نازل شده حال آن‌که چنین نیست.
«یقین کنید به
جنگ با خدا و رسول.»
به نظر می‌آید که معنای علم به آن اشراب شده است و یا علمی که از شنیدن حاصل شود،
یعنی «گوش کنید و بدانید که با خدا و رسول در جنگید.»
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «اذن»، ج۱، ص۵۴.
