اورشلیم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اورشلیم از کهنترین شهرهای
جهان و بزرگترین شهر کرانه غربی است و در منتها الیه جنوبی ناحیه مرتفعی به نام زین قدس واقع است. دارای آب و هوای معتدل و محل
ظهور و عبور
پیامبران الهی ابراهیم،
موسی و
عیسی (علیهالسّلام) بوده است.
این شهر یکی از چهار شهر مقدس (صفات،
حبرون،
طبریه و اورشلیم) در سرزمین اسرائیل است.
اورشلیم از دو واژه «اور» (
آتش، روشن و مقدس) و «شلیم» (به معنی شهر،
صلح،
سلامتی و
آرامش) تشکیل شده است و با هم به معنای شهرمقدس و میراث مقدس میباشد.
از زمان حیتیها (۲۰۰۰ ق. م) در منطقه اورشلیم (او-رو-سالم) و قبل از حملهی
داود نبی، این سرزمین را یبوس (jebus) میخواندند اما از زمان فتح آن توسط حضرت داود، این شهر به نامهای اورشالم، یورشالائیم و یروشالام خوانده میشده است. بنابر روایتی بومیان سرزمین
فلسطین (کنعانیان) نخستین گروه
یکتاپرست در این منطقه بودهاند و آن را یورسالیم مینامیدند و چون پادشاه ایشان ملک صادوق دوستدار صلح و آرامش بود این شهر را یورشالیم (شهر صلح) نامید. و بعد از تصرف این سرزمین بدست داود نبی، آنرا اورشلیم یا شهر داود میخواندند.
اسامی دیگر آن عبارت است از: ایل، مسکن خدا، ایلیا
(خانهی غم و خانه خدا)،
بیتالمقدس، شهر
عدالت، شهر داود، شهر صهیون، شهر امین، شهر زیبا، کوه معبد، شهر خدا یا بطورمطلق
معبد یا شهر و
یهودیان آنرا همیقداش و خانهی مقدس و سرزمین مقدس
خواندهاند.
مسیحیان، این شهر را شهر خدا یعنی شهر
عیسی مسیح مینامند چون بر این باورند که
خدا (مراد، اقنوم دوم از اقانیم ثلاثه یعنی حضرت عیسی است.) در اینجا مصلوب گشته،
بر
مرگ پیروز شده،
به
آسمان صعود نموده
و دوباره در
آخرالزمان در همین شهر ظهور خواهد کرد.
این شهر صخرهای، در جنوب شرقی یافا و بر فراز کوه موریا قرار دارد. این شهر، تاریخی پرفراز و نشیب دارد و گفته میشود طی قرنهای متمادی بارها مورد محاصره و تاخت و تاز شدید مهاجمان قرار گرفت و به کلی ویران و هجده بار تجدید ساختمان شد. مردم این سامان نیز شش بار مجبور به تغییر
مذهب خود شدهاند.
این سرزمین میان دریای مدیترانه و بحرالمیت قراردارد. در گذشته به آن
کنعان میگفتند. با مساحتی بالغ بر ۲۵۰۰۰ کیلومتر مربع واقع در ساحل شرقی مدیترانه که در همسایگی کشورهای
مصر،
سوریه،
اردن و
لبنان است. دارای آب و هوای معتدل و محل ظهور و عبور
پیامبران الهی (
ابراهیم،
موسی و
عیسی (علیهالسّلام)) بوده است.
اورشلیم از نظر جغرافیای سیاسی اهمیت زیادی دارد.
این سرزمین از کهنترین شهرهای جهان و بزرگترین شهر کرانه غربی است و در منتها الیه جنوبی ناحیه مرتفعی به نام زین قدس واقع است. این شهر در زمان امپراتوریهای کهن جهان پل ارتباطی میان آفریقا، اروپا و آسیا بود.
بیتالمقدس از سه بخش کوهها ("موریا" که حرم شریف بر آن قراردارد، "اوفل" دربردارندهی محلهی مسلمین، "صهیون" محل اقامت داود نبی و "اکرا" محل زندگی
مسیحیان از گذشته تاکنون که کلیسای
مسیحیان نیز بر فراز آن قرار دارد.)، ناهمواریها و درهها تشکیل شده است.
اورشلیم به سه بخش غربی، شرقی و قدیمی (کهن) تقسیم میشود.
کلیسای مقبره مقدس(کلیسای
قیامت یا
رستاخیز)، کوه زیتون طور یا حوریب، کوه صهیون، کوه موریا، بیت همیقداش (هیکل سلیمان) و دیوار ندبه (براق).
این
کلیسا (Church of the Holy Sepulchre) یکی از مقدسترین اماکن مذهبی
مسیحیان است که در انتهای خیابان ویا دولوروسا بر باور
مسیحیان، مسیر این خیابان، همان راهی است که عیسی
مسیح در روز مصلوب شدن، آن را
صلیب بردوش، طی کرد و طی راه، مورد مصائب فراوان قرار گرفت.، در بخش قدیمی شهر اورشلیم، بخش
مسیحینشین آن و بر فراز دره جلجتا قرار گرفته است.
بنابر
عهد جدید و باور
مسیحیان، عیسی
مسیح در جایی که اکنون کلیسای مقبره مقدس بر روی آن قرار گرفته، مصلوب گشته و از آنجا به آسمان
عروج کرده است. در زیرزمین این کلیسا، مکانی قرار دارد که گویند
قبر عیسی
مسیح درآنجا واقع شده است. کلیسای مقبره مقدس از بناهای با اهمیت مذهبی اورشلیم است. که به دستور کنستانتین، امپراتور روم که به
آئین مسیحیت گروید، در اورشلیم بنا شد. هر سال میلیونها زائر
مسیحی از سراسر جهان برای
زیارت به این مکان مقدس سفر میکنند.
بنابر نقلهای موجود، این کلیسا در سال ۱۰۰۹. م به دستور یکی از
خلفای عباسی ویران گردید. بر سر مالکیت این کلیسا بین شاخههای مختلف
مسیحی (
ارامنه،
کاتولیک و ارتدوکسهای شرقی) همواره اختلاف وجود داشته است. تا آنجا که حتی نردبان چوبی که از قرن ۱۹. م تاکنون برجای مانده بدون تغییر باقی مانده است چرا که برای جابجایی آن هیچکدام از این سه گروه با یکدیگر به توافق نرسیدهاند. هماکنون مرکز اصلی کلیسای ارتدوکس شرقی در بخشی از کلیسای مقبره مقدس قرار دارد و صومعه دیر السلطان، هزار سال پیش بر روی بخشی از پشت بام کلیسای اصلی ساخته شد. این
صومعه شامل اتاقهای کوچک سادهای است که از سال ۱۸۰۸. م توسط راهبان ارتودوکس اتیوپیایی اشغال شده است.
این کوه در قسمت شرقی بیت المقدس واقع شده است. روستای "الطور" در آنجا واقع است و بنا بر باور
مسیحیان، باغ جتسیمانی در پایه کوه زیتون
محلی بوده است که عیسی
مسیح در شبی که
یهودا او را به رومیها
تسلیم نمود، آخرین «غذای زمینی» موسوم به "شام آخر" را به همراه شاگردانش صرف کرد. همچنین باغ جتسیمانی
محلی است که
مریم در آن مدفون گشته است.
و خدا با موسی بر این کوه
تکلم کرد و ده فرمان را به
بنیاسرائیل عطا فرمود.
هیکل نام بنایی است که یهودیان ساختار اولیهاش را به
سلیمان (علیهالسّلام) منسوب میکنند و براین باورند که توسط شلمنصر دوم (بخت النصر) در۵۳۷ق. م به کلی ویران شد و هفتاد سال بعد با آزادسازی یهودیان بدست
کوروش دستور تجدید بنای معبد صادر شد. مدتها پس از کوروش (
مسیح قوم یهود.)
معبد دوم ساخته شد اما مجدداً از سوی
رومیان نابود گشت.
این تاریخچه را میتوان به چند دوره تقسیم کرد: ۱- دورهی آغازین تا فتح اسلامی، ۲- دورهی اسلامی تا
عثمانی، ۳- عصر عثمانی، ۴- معاصر که به اختصار در مورد وضعیت کنونی آن پرداختیم و در این بخش تنها به سه دورهی نخست، پرداخته میشود.
این شهر صخرهای کوهستانی از ابتدا تا روزگار داود نبی در اختیار یبوسیان
(کنعانیان) بود. قبل از آنکه جایگاه مقدسی در میان
ادیان ابراهیمی داشته باشد عبادتگاه صابئین بوده است. در فتح اورشلیم توسط داود در سدهی یازده، تابوت عهد به اینجا انتقال یافت.
بنابر
تورات بعد از سلیمان، بیست و هفت تن از فرزندان او به
حکومت رسیدند چنانکه چندبار میان خاندان داود و شاهان یهود و فرمانروای آشوری (شلمنصر پنجم) دست بدست شد. در سال ۵۹۷ (ق. م) در زمان پادشاهی آخرین فرد از خاندان سلیمان، "
بختالنصر" فرمانروای کلدانی بابل، اورشلیم را ویران ساخت. بعدها توسط کورش کبیر یهودیان آزاد و به سرزمین خویش برای ساخت دوبارهی معبد سلیمان بازگردانده شدند. بار دیگر در سال ۷۰ (. م) شهر مقدس (اورشلیم) توسط رومیان ویران شد.
سه سال بعد از فتح
شام به دست
ابوبکر مسلمین به دروازههای اورشلیم رسیدند و در زمان
خلافت عمر، رسماً به تسلط ایشان درآمد و نام این شهر از ایلیا به بیتالمقدس تغییر یافت. در اواخر دوره اموی این شهر به دلیل شورش علیه
مروان بن محمد آسیب دید و
منصور عباسی در ۱۴۰ (ه. ق) آن را بازسازی کرد. در دوره تسلط
فاطمیان بر این مکان کلیسای قیامت ویران شد اما دوباره تجدید بنا شد. با ظهور "
صلاحالدین ایوبی" چهاردهمین خلیفه فاطمی شکست خورد و سلسلهی فاطمی منقرض شد. از سال ۱۰۹۵ (. م)
جنگهای صلیبی آغاز شد که دو
قرن به طول انجامید. از دلایل عمدهی آن شهر بیت المقدس و خراج دادن
مسیحیان این شهر به مسلمین بود.
با قدرتیافتن ترکان عثمانی در سده ۱۰ (ه. ق) تحول بزرگی در
خاورمیانه و بویژه بیت المقدس پدیدار شد که تا چهار سده ادامه یافت. این عصر را میتوان دورهی آبادانی و بازسازی بیت المقدس دانست. عثمانیها تا مدتی آن شهر را به خوبی اداره میکردند اما این اقدامات دیری نپایید و شهر رو به ویرانی و افول نهاد. با تضعیف قدرت عثمانی اورشلیم پس از پنجاه سال از رونق افتاد. و اکثر جمعیت آنجا اقدام به مهاجرت نمودند. این وضع تا سده ۱۳ (ه. ق) ادامه داشت. بیت المقدس در سیر تاریخی خود سی و دو بار توسط اقوام مختلف
تصرف و اغلب منهدم شد. اما هربار از نو برپاگردید.
سایت پژوهه، برگرفته از مقاله «اورشلیم»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۶/۷/۲۴.