اهمیت بهداشت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در
آیات قران به رعایت
بهداشت اهمیت داده شده است.
پاکیزگی و بهداشت، از ملاکهای ارزش گذاری اشیا:
«قُل لاَّ يَسْتَوِي الْخَبِيثُ وَالطَّيِّبُ وَلَوْ أَعْجَبَكَ كَثْرَةُ الْخَبِيثِ فَاتَّقُواْ اللّهَ يَا أُوْلِي الأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛
بگو (هیچگاه) ناپاک و پاک مساوی نیستند اگر چه کثرت ناپاکها تو را به شگفتی بیندازد، از (مخالفت) خدا بپرهیزید ای صاحبان خرد، تا
رستگار شوید.»
مساوی نبودن اشیای پلید و غیر بهداشتی با اشیای
پاکیزه و بهداشتی:
«قُل لاَّ يَسْتَوِي الْخَبِيثُ وَالطَّيِّبُ وَلَوْ أَعْجَبَكَ كَثْرَةُ الْخَبِيثِ فَاتَّقُواْ اللّهَ يَا أُوْلِي الأَلْبَابِ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ؛
بگو (هیچگاه) ناپاک و پاک مساوی نیستند اگر چه کثرت ناپاکها تو را به شگفتی بیندازد، از (مخالفت) خدا بپرهیزید ای
صاحبان خرد، تا رستگار شوید.»
پاكيزه و سالم بودن وسازگارى با طبع
انسان، شرط اساسى در بهره‌ورى از فراورده‌هاى
زمین:
«يَا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُواْ مِمَّا فِي الأَرْضِ حَلاَلًا طَيِّبًا وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ؛
ای مردم از آنچه در زمین است
حلال و پاکیزه بخورید و از گامهای
شیطان پیروی نکنید، چه اینکه او دشمن آشکار شما است.»
طیب در اصل، چیزی است که حواس و نفس از آن لذت می‌برد.
و آن ضد خبیث است.
حرام شمردن مواهب پاکیزه سالم و سازگار با طبع انسان ،
افترا به خداوند:
«قل من حرم زینة الله التی اخرج لعباده والطیبـت من الرزق قل هی للذین ءامنوا فی الحیوة الدنیا خالصة یوم القیـمة کذلک نفصل الایـت لقوم یعلمون؛
بگو چه کسی زینت‌های الهی را که برای بندگان خود آفریده و روزیهای پاکیزه را حرام کرده است؟ بگو اینها در زندگی دنیا برای کسانی است که ایمان آورده‌اند (اگر چه دیگران نیز با آنها مشارکت دارند ولی) در
قیامت خالص (برای مؤ
منان) خواهد بود اینچنین آیات (خود) را برای کسانی که آگاهند شرح می‌دهیم.»
پیروی نکردن از شیطان، در استفاده کردن از نعمتهای پاکیزه، سالم و سازگار با طبع از وظایف انسان:
«يَا أَيُّهَا النَّاسُ كُلُواْ مِمَّا فِي الأَرْضِ حَلاَلًا طَيِّبًا وَلاَ تَتَّبِعُواْ خُطُوَاتِ الشَّيْطَانِ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُّبِينٌ؛
ای مردم از آنچه در زمین است حلال و پاکیزه بخورید و از گامهای شیطان پیروی نکنید، چه اینکه او
دشمن آشکار شما است.»
مؤمنان، مؤظف به
انفاق از دستاوردهای پاکیزه و دلپسند:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَنفِقُواْ مِن طَيِّبَاتِ مَا كَسَبْتُمْ وَمِمَّا أَخْرَجْنَا لَكُم مِّنَ الأَرْضِ وَلاَ تَيَمَّمُواْ الْخَبِيثَ مِنْهُ تُنفِقُونَ وَلَسْتُم بِآخِذِيهِ إِلاَّ أَن تُغْمِضُواْ فِيهِ ...؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید! از قسمتهای پاکیزه اموالی که (از طریق
تجارت ) به دست آورده‌اید، و از آنچه از زمین برای شما خارج ساخته‌ایم (از منابع و
معادن و
درختان و
گیاهان)، انفاق کنید! و برای انفاق، به سراغ قسمتهای ناپاک نروید در حالی که خود شما، (به هنگام پذیرش اموال،) حاضر نیستید آنها را بپذیرید، مگر از روی
اغماض و
کراهت!....»
پاکیزه شدن
اهل ایمان، هدف از تشریع
غسل جنابت و
وضو:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاةِ فاغْسِلُواْ وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُواْ بِرُؤُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَينِ وَإِن كُنتُمْ جُنُبًا فَاطَّهَّرُواْ ... مَا يُرِيدُ اللّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُم مِّنْ حَرَجٍ وَلَكِن يُرِيدُ لِيُطَهَّرَكُمْ ...؛
ای کسانی که ایمان آورده‌اید هنگامی که برای نماز بپاخاستید صورت و دستها را تا آرنج بشوئید و سر و پاها را تا مفصل (یا برآمدگی پشت پا) مسح کنید و اگر
جنب باشید خود را بشوئید (
غسل کنید) ... خداوند نمی‌خواهد مشکلی برای شما ایجاد کند بلکه می‌خواهد شما را پاک سازد....»
یکی از حکمتهای وضو و غسل، تحصیل بهداشت
بدن و شستشوی بدن است و لازم نیست که این حکمت، جامع تمام افراد باشد، همین که حکمت غالبی باشد کافی است و طاهر بودن در اهداف آیه «ولکن یرید لیطهرکم»، تطهیر
جسم و
روح و مادی و معنوی است.
ضرورت
دفن و خاکسپاری مردگان، به منظور حفظ سلامت و بهداشت محیط و جامعه:
«فَبَعَثَ اللّهُ غُرَابًا يَبْحَثُ فِي الأَرْضِ لِيُرِيَهُ كَيْفَ يُوَارِي سَوْءةَ أَخِيهِ قَالَ يَا وَيْلَتَا أَعَجَزْتُ أَنْ أَكُونَ مِثْلَ هَذَا الْغُرَابِ فَأُوَارِيَ سَوْءةَ أَخِي فَأَصْبَحَ مِنَ النَّادِمِينَ؛
سپس خداوند زاغی را فرستاد که در زمین جستجو (و کند و کاو) میکرد تا به او نشان دهد چگونه جسد برادر خود را دفن کند، او گفت: وای بر من! آیا من نمیتوانم مثل این زاغ باشم و جسد برادر خود را دفن کنم، و سرانجام (از ترس
رسوائی و بر اثر فشار وجدان از کار خود) پشیمان شد.»
هدف از آموزش خاکسپاری به قابیل، برخاسته از ضرورت دفن مردگان بوده، چنان که از
امام رضا علیه‌السلام نقل شده است: به دفن مرده دستور داده شده برای اینکه کسی بر فساد جسدش و زشتی و تغییر بوی آن مطلع و متاذی نشود.
حکم به حلال بودن چیزهای پاکیزه و سالم و سازگار با طبع انسان و
تحریم ناپاکها، از وظایف
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله:
«الَّذِينَ يَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِيَّ الأُمِّيَّ الَّذِي يَجِدُونَهُ مَكْتُوبًا عِندَهُمْ فِي التَّوْرَاةِ وَالإِنْجِيلِ يَأْمُرُهُم بِالْمَعْرُوفِ وَيَنْهَاهُمْ عَنِ الْمُنكَرِ وَيُحِلُّ لَهُمُ الطَّيِّبَاتِ وَيُحَرِّمُ عَلَيْهِمُ الْخَبَآئِثَ ...؛
آنها که از فرستاده (خدا) پیامبر «امی» پیروی می‌کنند کسی که صفاتش را در
تورات و
انجیلی که نزدشان است می‌یابند و آنها را به معروف دستور می‌دهد و از منکر باز می‌دارد، پاکیزه‌ها را برای آنها حلال می‌شمرد، ناپاکها را تحریم می‌کند....»
ضرورت
شکرگزاری به درگاه خداوند، به سبب بهره‌مندی انسان از مواهب پاکیزه و موافق با طبع:
«وَاذْكُرُواْ إِذْ أَنتُمْ قَلِيلٌ مُّسْتَضْعَفُونَ فِي الأَرْضِ تَخَافُونَ أَن يَتَخَطَّفَكُمُ النَّاسُ فَآوَاكُمْ وَأَيَّدَكُم بِنَصْرِهِ وَرَزَقَكُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ؛
و به خاطر بیاورید هنگامی که شما گروهی کوچک و اندک و ضعیف در روی زمین بودید آنچنان که می‌ترسیدید مردم شما را بربایند ولی او شما را پناه داد و یاری کرد و از روزیهای پاکیزه بهره‌مند ساخت تا شکر نعمتش را به جا آورید.»
بهره مند ساختن انسان از مواهب پاکیزه و متناسب با طبع، جلوه‌ای از
تکریم خداوند به انسان:
«وَلَقَدْ كَرَّمْنَا بَنِي آدَمَ وَحَمَلْنَاهُمْ فِي الْبَرِّ وَالْبَحْرِ وَرَزَقْنَاهُم مِّنَ الطَّيِّبَاتِ ...؛
ما بنی آدم را گرامی داشتیم و آنها را در خشکی و
دریا (بر مرکبهای راهوار) حمل كرديم، و از انواع روزیهای پاكيزه به آنها
روزی داديم....»
محبوب بودن افراد پاکیزه و تمیز، در درگاه خداوند نشان از اهمیت
پاکیزگی:
«... إِنَّ اللّهَ يُحِبُّ التَّوَّابِينَ وَيُحِبُّ الْمُتَطَهِّرِينَ؛
...خداوند،
توبه‌کنندگان را دوست دارد، و
پاکان را (نیز) دوست دارد.»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۴۶۰، برگرفته از مقاله «اهمیت بهداشت».
