اهمیت امر به معروف (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
امر به معروف یکی از
واجبات موکد اسلام است که در جاهای مختلف
قرآن کریم به آن
امر شده است.
در
سوره آل عمران به ضرورت وجود گروهی از اهل
ایمان، برای
دعوت به خیر و
امر به معروف اشاره شده است:
ولتکن منکم امة یدعون الی الخیر ویامرون بالمعروف... واولـئک هم المفلحون. «و باید از میان شما گروهی (مردم را) به نیکی
دعوت کنند و به کار شایسته وادارند و از زشتی بازدارند و آنان همان رستگارانند»
تفسیر نمونه می‌فرمایید آیه۱۰۴
سوره آل عمران اشاره به مساءله (امر به معروف) و (نهی از منکر) شده که در حقیقت یک پوشش اجتماعی برای محافظت جمعیت است، زیرا اگر مساله امر به معروف و نهی از منکر در میان نباشد عوامل مختلفی که
دشمن بقای (وحدت اجتماعی) هستند، همچون
موریانه از درون، ریشه‌های
اجتماع را می‌خورند، و آن را از هم متلاشی می‌سازند، بنابراین حفظ
وحدت اجتماعی بدون نظارت عمومی ممکن نیست!.
امر به معروف از اصلی‌ترین ارزش هاست:
یـبنی اقم الصلوة وامر بالمعروف وانه عن المنکر واصبر علی ما اصابک ان ذلک من عزم الامور. «ای پسرک من
نماز را برپا دار و به کار پسندیده وادار و از کار ناپسند باز دار و بر آسیبی که بر تو وارد آمده است شکیبا باش این (حاکی) از
عزم (و اراده تو در) امور است.»
اهمیت خاص
امر به معروف در حفظ
ایمان و اعتقاد به
خداوند خلاصه می‌شود:
کنتم خیر امة اخرجت للناس تامرون بالمعروف... و تؤمنون بالله.... «شما بهترین امتی هستید که برای مردم پدیدار شده‌اید به کار پسندیده فرمان می‌دهید و از کار ناپسند بازمی دارید و به خدا ایمان دارید و اگر
اهل کتاب ایمان آورده بودند قطعا برایشان بهتر بود برخی از آنان مؤمنند و (لی) بیشترشان نافرمانند»
(تقدم امر به معروف بر
ایمان ، بیانگر اهمیت ویژه آن است.)
نکته جالب توجه اینکه در این آیه مسلمانان به عنوان بهترین (امتی) معرفی شده که برای خدمت به جامعه انسانی
بسیج گردیده است، و دلیل بهترین امت بودن آنها این ذکر شده که (
امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و
ایمان بخدا دارند) و این خود می‌رساند که اصلاح جامعه بشری بدون ایمان و دعوت بحق و مبارزه با فساد ممکن نیست، و ضمنا از آن استفاده می‌شود که این دو وظیفه بزرگ با وسعتی که در
اسلام دارد در آئینهای پیشین نبوده است.
اما چرا این امت بهترین امتها باید باشد آن نیز روشن است زیرا آنها دارای
آخرین ادیان آسمانی هستند و
آخرین دین روی حساب تکامل کامل‌ترین آنها است.
امر به معروف، ملاکی برای
ارزش و شایستگی برخی
اهل کتاب معرفی شده است:
لیسوا سواء من اهل الکتـب امة... • یؤمنون بالله والیوم الاخر ویامرون بالمعروف.... «(ولی همه آنان) یکسان نیستند از میان اهل کتاب گروهی درستکردارند که
آیات الهی را در دل
شب می‌خوانند و سر به
سجده می‌نهند؛ به
خدا و روز
قیامت ایمان دارند و به کار پسندیده فرمان می‌دهند و از کار ناپسند باز می‌دارند و در کارهای نیک شتاب می‌کنند و آنان از شایستگانند.»
امر به معروف، از نشانه‌های یاد شده
پیامبر -صلی الله علیه و آله وسلم- در
تورات و
انجیل که در
سوره اعراف به آن اشاره شده است :
الذین یتبعون الرسول النبی الامی الذی یجدونه مکتوبا عندهم فی التوراة و الانجیل یامرهم بالمعروف.... «همانان که از این فرستاده
پیامبر درس نخوانده که (نام) او را نزد خود در
تورات و
انجیل نوشته می‌یابند پیروی می‌کنند (همان پیامبری که) آنان را به کار پسندیده فرمان می‌دهد و از کار ناپسند باز می‌دارد و برای آنان چیزهای پاکیزه را
حلال و چیزهای ناپاک را بر ایشان
حرام می‌گرداند و از (دوش) آنان قید و بندهایی را که بر ایشان بوده است برمی دارد پس کسانی که به او
ایمان آوردند و بزرگش داشتند و یاریش کردند و نوری را که با او نازل شده است پیروی کردند آنان همان رستگارانند»
طبق آیه۱۱۹
سوره اعراف فرمان به کارهای شایسته (
امر به معروف)، از وظایف
پیامبر -صلی الله علیه و آله وسلم- است:
خذ العفو وامر بالعرف واعرض عن الجاهلین.... «گذشت پیشه کن و به (کار) پسندیده فرمان ده و از نادانان رخ برتاب»
منظور از اینکه فرمود: (خذ العفو)
اغماض و ندیده گرفتن بدیهایی است که مربوط به شخص پیامبر بوده، و سیره آن حضرت هم همین بود که در تمامی طول زندگیش از احدی برای خود
انتقام نگرفت، کما اینکه در بعضی از روایات راجع به
ادب آنجناب گذشت.
امر به معروف ، از مهم‌ترین وظایف مؤمنان و بارزترین ویژگی جامعه اسلامی است:
ولتکن منکم امة یدعون الی الخیر ویامرون بالمعروف... «و باید از میان شما گروهی (مردم را) به نیکی
دعوت کنند و به کار شایسته وادارند و از زشتی بازدارند و آنان همان رستگارانند.»
والمؤمنون والمؤمنـت بعضهم اولیآء بعض یامرون بالمعروف.... «و مردان و زنان با
ایمان دوستان یکدیگرند که به کارهای پسندیده وا می‌دارند و از کارهای ناپسند باز می‌دارند و
نماز را بر پا می‌کنند و
زکات می‌دهند و از
خدا و پیامبرش فرمان می‌برند آنانند که
خدا به زودی مشمول رحمتشان قرار خواهد داد که
خدا توانا و حکیم است.»
کنتم خیر امة اخرجت للناس تامرون بالمعروف.... «شما بهترین امتی هستید که برای مردم پدیدار شده‌اید به کار پسندیده فرمان می‌دهید و از کار ناپسند بازمی دارید و به خدا ایمان دارید و اگر
اهل کتاب ایمان آورده بودند قطعا برایشان بهتر بود برخی از آنان مؤمنند و (لی) بیشترشان نافرمانند»
نکته جالب توجه که در
تفسیر نمونه آمده اینکه در این آیه مسلمانان به عنوان بهترین (امتی) معرفی شده که برای خدمت به جامعه انسانی
بسیج گردیده است، و دلیل بهترین امت بودن آنها این ذکر شده که (
امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و
ایمان بخدا دارند) و این خود می‌رساند که اصلاح جامعه بشری بدون ایمان و دعوت بحق و مبارزه با فساد ممکن نیست، و ضمنا از آن استفاده می‌شود که این دو وظیفه بزرگ با وسعتی که در
اسلام دارد در آئینهای پیشین نبوده است.
اما چرا این امت بهترین امتها باید باشد آن نیز روشن است زیرا آنها دارای
آخرین ادیان آسمانی هستند و
آخرین دین روی حساب تکامل کامل‌ترین آنها است.
به دستور
قرآن کریم در موارد متعدد
امر به معروف، وظیفه‌ای همیشگی مومنان شمارده است :
ولتکن منکم امة یدعون الی الخیر ویامرون بالمعروف... «و باید از میان شما گروهی (مردم را) به نیکی
دعوت کنند و به کار شایسته وادارند و از زشتی بازدارند و آنان همان رستگارانند»
کنتم خیر امة اخرجت للناس تامرون بالمعروف....«شما بهترین امتی هستید که برای مردم پدیدار شده‌اید به کار پسندیده فرمان می‌دهید و از کار ناپسند بازمی دارید و به خدا ایمان دارید و اگر اهل کتاب ایمان آورده بودند قطعا برایشان بهتر بود برخی از آنان مؤمنند و (لی) بیشترشان نافرمانند»
(نکته مزبور از به کارگیری فعل مضارع «یامرون...» که مفید استمرار است، به دست می‌آید.)
نکته: آمران به معروف، گروهی متحداند لذا در این دو
آیه آمران به معروف به «
امت» تعبیر شده است و امت به معنای گروه متحد است،
والمؤمنون والمؤمنـت بعضهم اولیآء بعض یامرون بالمعروف.... «و مردان و زنان با ایمان دوستان یکدیگرند که به کارهای پسندیده وا می‌دارند و از کارهای ناپسند باز می‌دارند و نماز را بر پا می‌کنند و زکات می‌دهند و از خدا و پیامبرش فرمان می‌برند آنانند که خدا به زودی مشمول رحمتشان قرار خواهد داد که خدا توانا و حکیم است»
الذین ان مکنهم فی الارض اقاموا الصلوة و ءاتوا الزکوة و امروا بالمعروف.... «همان کسانی که چون در زمین به آنان توانایی دهیم نماز برپا می‌دارند و زکات می‌دهند و به کارهای پسندیده وامی دارند و از کارهای ناپسند باز می‌دارند و فرجام همه کارها از آن خداست»
طبق آیه ۷۱
سوره توبه امر به معروف، از وظایف همگانی و مشترک مردان و زنان است:
والمؤمنون والمؤمنـت بعضهم اولیآء بعض یامرون بالمعروف.... «و مردان و زنان با ایمان دوستان یکدیگرند که به کارهای پسندیده وا می‌دارند و از کارهای ناپسند باز می‌دارند و
نماز را بر پا می‌کنند و
زکات می‌دهند و از
خدا و پیامبرش فرمان می‌برند آنانند که خدا به زودی مشمول رحمتشان قرار خواهد داد که خدا توانا و حکیم است.»
خداوند در آیات متعدد از
قرآن کریم آمران به معروف را ستایش می‌کند:
کنتم خیر امة اخرجت للناس تامرون بالمعروف.... «شما بهترین
امتی هستید که برای مردم پدیدار شده‌اید به کار پسندیده
فرمان می‌دهید و از کار ناپسند بازمی دارید و به
خداایمان دارید و اگر
اهل کتاب ایمان آورده بودند قطعا برایشان بهتر بود برخی از آنان مؤمنند و (لی) بیشترشان نافرمانند»
لیسوا سواء من اهل الکتـب امة... «(ولی همه آنان) یکسان نیستند از میان اهل کتاب گروهی درستکردارند که آیات الهی را در دل
شب می‌خوانند و سر به
سجده می‌نهند»
ویامرون بالمعروف.... «به خدا و
روزقیامت ایمان دارند و به کار پسندیده فرمان می‌دهند و از کار ناپسند باز می‌دارند و در کارهای نیک شتاب می‌کنند و آنان از شایستگانند». .
الامرون بالمعروف... و بشر المؤمنین. «(آن مؤمنان) همان
توبه کنندگان پرستندگان سپاسگزاران
روزه داران
رکوع کنندگان سجده کنندگان وادارندگان به کارهای پسندیده بازدارندگان از کارهای ناپسند و پاسداران مقررات خدایند و مؤمنان را
بشارت ده».
الذین ان مکنهم فی الارض اقاموا الصلوة و ءاتوا الزکوة و امروا بالمعروف.... «همان کسانی که چون در زمین به آنان توانایی دهیم
نماز برپا می‌دارند و
زکات می‌دهند و به کارهای پسندیده وامی دارند و از کارهای ناپسند باز می‌دارند و فرجام همه کارها از آن خداست»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۳۶۹، برگرفته از مقاله «اهمیت امر به معروف».
