انفتاح باب علم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

انفتاح باب علم، باز بودن راه‌های قطعی علم به احکام شرعی است.

---

انفتاح باب علم، مقابل انفتاح باب علمی و به معنای باز بودن راه‌های قطعی دست یابی به احکام شرعی واقعی می‌باشد.

---

برخی از اصولیون، باب علم به احکام شرعی را در زمان غیبت کاملا «مسدود می‌دانند، ولی بیشتر آنان این باب را نسبت به بیشتر احکام مسدود و نسبت به تعداد کمی از آنها مفتوح می‌دانند.

---

انفتاح در دو معنا به کار رفته است:
۱. باز بودن راه علم و علمی به احکام؛
۲. مقابل انسداد.

---

انفتاح همانند انسداد از عناوینی است که در کتاب‌های اصولی متأخر (از زمان «میرزای قمی» مؤلف «قوانین الاصول» متوفای (۱۲۳۱ ه‌. ق) به بعد به ویژه کتب اصولی شیخ انصاری) رواج یافت و از آن به مناسبت در علم اصول، بحث ادلّۀ حجیّت خبر واحد سخن رفته است.

---

علم به احکام واقعی اعتقادی مانند وجوب شناخت خداوند و صفات او، وجوب شناخت انبیا و أئمّه علیهم السّلام، معاد و غیر آن از راه ادلّۀ عقلی و نقلی ممکن است. بنابراین، باب علم در اعتقادات باز است. همچنین تحصیل علم به احکام شرعی فرعی در عصر معصومان علیهم السّلام ممکن و باب علم در این دوران مفتوح بوده است، لیکن در عصر غیبت در انتفاح یا انسداد باب علم اختلاف است. مشهور فقیهان انفتاحی و تعداد اندکی انسدادی‌اند.

---

در این که انفتاح، حقیقی است یا حکمی، بین اصولیان و اخباریان اختلاف است. مراد از انفتاح حقیقی آن است که راه علم به احکام در‌ زمان غیبت همانند زمان حضور باز است.
اخباریان و برخی از اصولیان مانند سید مرتضی قائل به انفتاح حقیقی‌اند.

---

مراد از انفتاح حکمی این است که در زمان غیبت راه علم به بیشتر احکام مسدود است، لیکن راه‌های ظنّی که دلیل خاص و قطعی بر حجیّت آن قائم است، وجود دارد مانند خبر ثقه و اجماع که از آن‌ها به راه‌های «علمی» و «ظنّ خاص» تعبیر می‌شود. بیشتر اصولیان قائل به انفتاح حکمی‌اند.

---

انسداد؛
انسداد باب علم.

---