امی (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أُمّی (به ضم الف و تشدید میم) از واژگان بکار رفته در
قرآن کریم ریشه آن از ام (مادر) بوده و به معنای درس ناخوانده است. این کلمه دوبار در قرآن در وصف
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) آمده و یکی از دلائل
نبوّت و من عنداللَّه بودن ایشان است.
أُمّی به معنای درس ناخوانده است.
راغب گوید: اُمِّی کسی است که نوشتن و خواندن بلد نیست و از
قطرب نقل می‌کند که: اُمِّیَّة به معنی
غفلت و
جهالت است، و امّی از آن معنی است.
در
المیزان فرماید: امّی منسوب به
امّ (مادر) است زیرا مهربانی مادر مانع از آن می‌شد که فرزندش را به دست معلّم به سپارد، فرزند فقط به تربیت مادر اکتفا می‌کرد.
(وَ مِنْهُمْ اُمِّیُّونَ لا یَعْلَمُونَ الْکِتابَ اِلَّا اَمانِیَّ) یعنی قسمتی از
یهود بی‌سوادند، کتاب را جز دروغ‌هائی که علماء آنها می‌سازند، نمی‌دانند.
کلمه امّی در دو جا، صفت
حضرت رسول (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) آمده
(الَّذِینَ یَتَّبِعُونَ الرَّسُولَ النَّبِیَ الْاُمِّیَ....فَآمِنُوا بِاللَّهِ وَ رَسُولِهِ النَّبِیِ الْاُمِّیِ) امّی و درس ناخوانده بودن، یکی از دلائل
نبوّت و من عند اللَّه بودن آن حضرت است زیرا که بعد از نبوّت عالی‌ترین احکام و علوم را آورد و دنیا را عوض کرد. و این کار از درس ناخوانده محال است مگر آنکه این موهبت از جانب خدا باشد، آیه‌ی
(وَ ما کُنْتَ تَتْلُوا مِنْ قَبْلِهِ مِنْ کِتابٍ وَ لا تَخُطُّهُ بِیَمِینِکَ اِذاً لَارْتابَ الْمُبْطِلُونَ) هم معنی امّی را در باره آن حضرت روشن می‌کند و هم دلالت بر نبوّتش را، یعنی تو پیش از
نزول وحی، کتابی نمی‌خواندی و با دست نمی‌نوشتی و اگر غیر آن بود، اهل باطل در کار تو شکّ می‌کردند و می‌گفتند در اثر خواندن و نوشتن چنین چیزها را آورده است.
(هُوَ الَّذِی بَعَثَ فِی الْاُمِّیِّینَ رَسُولًا مِنْهُمْ) «او کسی است که در میان درس ناخوانده‌ها، پیغمبری از خودشان برانگیخت»، مراد از
امیّین، اهل حجاز است. یهود ظاهرا غیر یهود را امیّین می‌خواندند چنانکه
قرآن از آنها نقل می‌کند.
(لَیْسَ عَلَیْنا فِی الْاُمِّیِّینَ سَبِیلٌ)در المیزان فرماید:
اهل کتاب مشرکین عرب را امیّین می‌خواندند و آیه‌ی فوق را شاهد می‌آورد ولی گفتیم از آیه به نظر می‌آید که یهود، مطلق غیر یهود را امیّین می‌خواندند زیرا می‌گفتند: در باره امیّین و خیانت به آنها بر ما مسئولیّتی نیست،
پس قهرا منظورشان مطلق غیر یهود است نه فقط مشرکین عرب. در
جوامع الجامع فرموده: می‌گفتند در کتاب ما، غیر یهود را حرمتی نیست.
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «امی»، ج۱، ص۱۱۹.
