امنیت در حج (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
امنیت ، از پیش نیازهای
حج می باشد و شرط انجام دادن حج کامل می باشد.
امنیت، از پیش نیازهای حج می باشد: «واتموا الحج والعمرة لله فان احصرتم فما استیسر من الهدی ولا تحلقوا رءوسکم حتی یبلغ الهدی محله... ففدیة من صیام او صدقة او نسک فاذا امنتم فمن تمتع بالعمرة الی الحج فما استیسر من الهدی...» و حج و عمره را برای خدا به
اتمام برسانید! و اگر محصور شدید، (و مانعی مانند ترس از دشمن یا بیماری، اجازه نداد که پس از احرام بستن، وارد مکه شوید،) آنچه از
قربانی فراهم شود (ذبح کنید، و از احرام خارج شوید)! و سرهای خود را نتراشید تا قربانی به محلش برسد (و در قربانگاه ذبح شود) و اگر کسی از شما بیمار بود و یا ناراحتی در سر داشت، (و ناچار بود سر خود را بتراشد،) باید
فدیه و کفارهای از قبیل روزه یا
صدقه یا گوسفندی بدهد! و هنگامی که (از بیماری و دشمن) در
امان بودید، هر کس با ختم عمره، حج را آغاز کند، آنچه از قربانی برای او میسر است (ذبح کند)!
تمام هر چیز عبارت است از آن جزئی که وقتی با سایر اجزا ضمیمه میشود آن چیز همان چیز میشود، و آثاری که دارد و یا آن آثار را از آن چیز
انتظار داریم نیز مترتب می‌گردد، و تمام کردن آن چیز این است که، بعد از آنکه همه اجزای آن را جمع کردیم آن جزء آخری را هم بیاوریم تا آثار برآن چیز مترتب شود، این معنای کلمه تمام و اتمام است. و اما
کمال هر چیزی آن حال و یا وصفی و یا امری است که وقتی موجودی آن را داشته باشد، دارای اثری علاوه میشود غیر آن اثری که بعد از تمامیت دارا باشد، مثلا منضم شدن اجزای بدن انسانی به یکدیگر عبارت است از تمامیت
انسان ، و اما عالم و یا شجاع و یا عفیف بودنش عبارت است از کمال انسان، از انسان تمام عیار و بی کمال آثاری بروز می‌کند، و از انسانی تمام و کامل آثاری دیگر ظهور می‌نماید.
«ان اول بیت وضع للناس للذی ببکة مبارکـا... • ... ومن دخله کان ءامنـا ولله علی الناس حج البیت من استطاع الیه سبیلا...» نخستین خانه‌ای که برای مردم (و نیایش
خداوند ) قرار داده شد در سرزمین
مکه است که پر برکت ... است• ... و هر کس داخل آن (
خانه خدا ) شود در امان خواهد بود؛ و برای خدا بر مردم است که آهنگ خانه (او) کنند، آنها که توانائی رفتن به سوی آن دارند... .
اگر کعبه به عنوان
قبله مسلمانان انتخاب شده است، جای تعجب نیست، زیرا این نخستین خانه
توحید است، و با سابقه‌ترین معبدی است که در روی
زمین وجود دارد، هیچ مرکزی پیش از آن مرکز نیایش و پرستش پروردگار نبوده، خانه‌ای است که برای مردم و به سود جامعه بشریت در نقطه‌ای که مرکز اجتماع و محلی پربرکت است ساخته شده است.
تاریخ و منابع اسلامی هم به ما می‌گوید که خانه کعبه بدست آدم علیه‌السّلام ساخته شد و سپس در
طوفان نوح آسیب دید و به وسیله ابراهیم خلیل تجدید بنا شد. بنابراین انتخاب پرسابقه‌ترین خانه توحید برای قبله از هر نقطه دیگری شایسته تر است. جالب توجه اینکه در این آیه خانه کعبه که نام دیگرش بیت الله هست به عنوان خانه مردم معرفی شده، و این تعبیر بیان کننده این حقیقت است که آنچه بنام خدا و برای خدا است باید در خدمت مردم و بندگان او باشد، و آنچه در خدمت مردم و بندگان خدا است برای
خدا محسوب میشود.
واژه حج در اصل به معنی قصد است و به همین جهت به جاده و راه محجة (بر وزن مودة) گفته میشود، زیرا
انسان را به مقصد می‌رساند، و به دلیل و
برهان حجت می‌گویند، زیرا مقصود را در بحث روشن می‌سازد، و اما این که این مراسم مخصوص را حج نامیده‌اند برای این است که به هنگام حرکت برای شرکت در این مراسم قصد
زیارت خانه خدا میکنند و به همین دلیل در آیه فوق اضافه به بیت (خانه کعبه) شده است.
همانطور که سابقا اشاره کرده‌ایم مراسم زیارت خانه کعبه نخستین بار در زمان ابراهیم رسمیت یافت، و سپس بصورت یک سنت حتی در زمان عرب جاهلی ادامه یافت، و در
اسلام به صورت کاملتر و خالی از هر گونه خرافه دوران جاهلی تشریع گردید، البته از نهج البلاغه (
خطبه قاصعه )
و بعضی از روایات بخوبی استفاده میشود که فریضه حج از زمان
آدم علیه‌السّلام
تشریع شده بود، ولی رسمیت یافتن آن بیشتر مربوط به زمان ابراهیم علیه‌السّلام است.
حج بر هر انسانی که توانایی داشته باشد در عمر فقط یک بار
واجب میشود و از آیه فوق نیز بیش از این استفاده نمی‌گردد زیرا
حکم مطلق است و با یک بار انجام دادن
امتثال حاصل میشود، تنها شرطی که در آیه برای وجوب حج ذکر شده مسأله
استطاعت است.
البته در روایات اسلامی و کتب فقهی، استطاعت، به معنی داشتن زاد و توشه، و مرکب، و توانایی جسمی، و باز بودن راه، و توانایی بر
اداره زندگی به هنگام بازگشت از حج تفسیر شده است، ولی در حقیقت همه اینها در آیه فوق مندرج است، زیرا استطاعت در اصل به معنی توانایی است که شامل تمام این امور میشود، ضمنا از آیه فوق استفاده میشود که این قانون مانند سایر قوانین اسلامی
اختصاص به مسلمانان ندارد بلکه همه موظفند آن را انجام بدهند و با قاعده معروف الکفار مکلفون بالفروع کما انهم مکلفون بالاصول؛ (کافران همانطور که به اصول دین موظفند به انجام فروع نیز مکلف می‌باشند) با آیه فوق و مانند آن تأیید میشود، گرچه شرط صحیح بودن این گونه اعمال و عبادات این است که نخست اسلام را بپذیرند و سپس آنها را انجام بدهند ولی باید توجه داشت که عدم قبول اسلام، مسؤولیت آنها را در برابر اینگونه وظائف از بین نمی‌برد.
لزوم برقراری امنیت اقتصادی برای حاجیان، در ایام حج: «یـایها الذین ءامنوا لاتحلوا شعـئر الله ولاالشهر الحرام... ولا ءامین البیت الحرام یبتغون فضلا من ربهم...» ای کسانی که
ایمان آورده‌اید شعایر الهی (و مراسم حج را محترم بشمرید و مخالفت با آنها) را حلال ندانید و نه
ماه حرام را...و نه آنها که به قصد خانه خدا برای بدست آوردن فضل پروردگار و خشنودی او می‌آیند... . («یبتغون فضلا» به
تجارت تفسیر شده است.
)
معنای جمله «آمین البیت الحرام» کسانی هستند که قصد زیارت
خانه خدا را دارند، و جمله : «یبتغون فضلا» حال از کلمه «آمین» است،
فضل به معنای مال و یا سود مالی است، و یا به معنای
اجر آخرتی، و یا مطلق پاداش مالی است، و یا پاداش اعم از مالی و غیر مالی است.
در این آیه چند دستور مهم اسلامی از آخرین دستوراتی که بر
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نازل شده است بیان گردیده که همه یا اغلب آنها مربوط به حج و زیارت خانه خدا است :
نخست خطاب به افراد با ایمان کرده می‌فرماید: شعائر الهی را نقض نکنید و حریم آنها را
حلال نشمرید. در اینکه منظور از شعائر الهی چیست در میان مفسران گفتگوی بسیار است، ولی به تناسب قسمتهای دیگر این آیه، و با توجه به سال نزول آن (سال دهم هجری) که سال
حجة الوداع پیغمبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم بود، چنین به نظر میرسد که منظور از شعائر مناسک و برنامه‌های حج باشد که مسلمانان موظفند احترام همه آنها را نگاه دارند، شاهد این
تفسیر اینکه در قرآن کلمه شعائر معمولا در مورد مراسم حج بکار رفته است.
احترام ماههای حرام را نگاه دارید و از جنگ کردن در این ماهها خودداری کنید.
قربانیانی را که برای حج می‌آورند، اعم از اینکه بی نشان باشند (
هدی ) و یا نشان داشته باشند (قلائد) حلال نشمرید و بگذارید که به قربانگاه برسند و در آنجا
قربانی شوند.
تمام زائران خانه خدا باید از آزادی کامل در این مراسم بزرگ اسلامی بهره مند باشند و هیچگونه امتیازی در این قسمت در میان قبائل و افراد و نژادها و زبانها نیست بنابراین نباید کسانی را که برای خشنودی پروردگار و جلب رضای او و حتی بدست آوردن
سود تجاری به قصد زیارت بیت الله حرکت میکنند مزاحمت کنید خواه با شما دوست باشند یا دشمن همین اندازه که مسلمانند و زائر خانه خدا مصونیت دارند.
بعضی از مفسران و فقها معتقدند که جمله فوق عام است و حتی غیر مسلمانان را نیز شامل میشود، یعنی اگر مشرکان هم به قصد زیارت خانه خدا بیایند نباید مورد مزاحمت قرار گیرند، ولی با توجه به اینکه در
سوره توبه که معروف است در سال نهم هجرت نازل شده در آیه ۲۸ دستور جلوگیری از آمدن مشرکان به
مسجد الحرام داده شده،
و با توجه به اینکه
سوره مائده در اواخر عمر پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در سال دهم هجرت نازل گردیده است و طبق روایات
شیعه و
اهل تسنن هیچ حکمی از آن نسخ نشده، چنین تفسیری صحیح نیست، و حق آن است که
حکم بالا مخصوص به مسلمانان است.
امنیت، شرط انجام دادن حج کامل می باشد: «واتموا الحج والعمرة لله فان احصرتم فما استیسر من الهدی ولا تحلقوا رءوسکم حتی یبلغ الهدی محله... ففدیة من صیام او صدقة او نسک فاذا امنتم فمن تمتع بالعمرة الی الحج فما استیسر من الهدی...» و حج و
عمره را برای خدا به اتمام برسانید! و اگر محصور شدید، (و مانعی مانند ترس از دشمن یا بیماری،
اجازه نداد که پس از احرام بستن، وارد مکه شوید،) آنچه از قربانی فراهم شود (ذبح کنید، و از احرام خارج شوید)! و سرهای خود را نتراشید تا قربانی به محلش برسد (و در قربانگاه
ذبح شود) و اگر کسی از شما بیمار بود و یا ناراحتی در سر داشت، (و ناچار بود سر خود را بتراشد،) باید فدیه و
کفاره ای از قبیل
روزه یا صدقه یا گوسفندی بدهد! و هنگامی که (از بیماری و دشمن) در امان بودید، هر کس با ختم عمره،
حج را آغاز کند، آنچه از قربانی برای او میسر است (ذبح کند)!
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «امنیت در حج».
