امت (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أُمَّت یا
أُمَّة ( به ضم الف و تشدید و فتح میم) از
واژگان قرآن کریم به معنی جماعتی است كه وجه مشترک دارند. جمع این ماده که در آیات
قرآن آمده
امم می‌باشد.
أُمَّت یا
أُمَّة به معنی جماعتی است كه وجه مشترک دارند، امّ در لغت به‌معنى قصد است. گويند: «أَمَّهُ: أى قَصَدَهُ»؛
(آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ) یعنی «قاصدان خانه خدا». بنا براين، امّت به كسانى گفته می‌شود كه قصد مشترک و نظر مشترک دارند.
راغب گويد: امّت هر جماعتى است كه یک چيز مثل
دین يا زبان و يا مكان آن‌ها را جمع كند.
در آيه
(كُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها) (هر زمان كه گروهى وارد مى‌شوند، گروه همسان خود را لعن مى‌كنند)
منظور اشتراک در
کفر و
شرک است، در آيه
(إِنَّ إِبْراهِيمَ كانَ أُمَّةً قانِتاً لِلَّهِ) ابراهیم به‌تنهایى يک أُمَّت شمرده شده، گفته‌اند: او امّتى بود كه فقط يك فرد داشت زيرا كه آن روز فقط او
موحّد بود.
راغب گويد: يعنى او در عبادت خدا در مقام يک جماعت بود گويند: فلانى به‌تنهایی يک
قبیله است.
ابن اثیر در نهايه نقل می‌كند: در باره
قسّ بن ساعده آمده:
«يَبْعَثُ يَوْمَ الْقِيمَةِ أُمَّةً وَاحِدَةً.» در آيه
(وَ قالَ الَّذِی نَجا مِنْهُما وَ ادَّكَرَ بَعْدَ أُمَّةٍ) امّت را مدّت معنى كرده‌اند
يعنى آن كه از دو نفر زندانى نجات يافته بود و بعد از مدّتى
یوسف را ياد آورد، گفت: الخ.
شايد از جهت يكنواخت بودن روزها و سال‌هاى گذشته، به آن ها امّت اطلاق شده است.
راغب گويد:
(وَ ادَّكَرَ بَعْدَ أُمَّةٍ) يعنى بعد از گذشتن اهل يک زمان يا اهل يک دين، يوسف را ياد آورد، اين معنى به نظر قوى می‌آید.
أُمم جمع أمّت است، آيه
(وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا طائِرٍ يَطِيرُ بِجَناحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثالُكُمْ) (هيچ جنبنده‌اى در زمين، و هيچ پرنده‌اى كه با دو بال خود پرواز مى‌كند، نيست مگر اين‌كه امّت‌هايى همانند شما هستند)
صريح است در اين كه جنبندگان و طيور داراى تشكيلات و نظامات‌اند و در زندگى اهداف مشترک و مقررات مخصوصى دارند.
امروز، اين مسئله كاملاً روشن شده است، نظام زندگى كه ميان مورچه‌ها، موريانه‌ها، ماهيان و غير آن‌ها برقرار است واقعاً مايه اعجاب می‌باشد و آيه فوق، بسيار قابل دقّت است.
•
قرشی بنایی، علی اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «امه»، ج۱، ص۱۱۸-۱۱۹.
