أُمَّت (مفرداتقرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أُمَّت ( به ضم همزه و فتح میم مشدد) از
واژگان قرآن کریم به معنی جماعتی است كه وجه و قصد مشترک دارند.
جمع این ماده
أُمَم (به ضم الف و فتح میم مشدد) است.
مشتقات
أُمَّت که در
آیات قرآن آمده عبارتند از:
آمِّينَ (به فتح الف و کسر میم) به معنای قصد کنندگان؛
أُمَمٌ (به ضم همزه و فتح میم) جمع أمّت و به معنای امتها است.
أُمَّت به معنی جماعتی است كه وجه مشترک دارند.
امّ در لغت به معنى قصدهم آمده است.
گويند: «
أَمَّهُ: أى قَصَدَهُ» بنابراين،
امّت به كسانى گفته میشود كه قصد مشترک و نظر مشترک دارند.
راغب گويد:
امّت هر جماعتى است كه یک چيز مثل
دین يا زبان و يا مكان آنها را جمع كند.
به مواردی از
أُمَّت که در قرآن به کار رفته است، اشاره میشود:
(آمِّينَ الْبَيْتَ الْحَرامَ) «قاصدان خانه
خدا.»
(كُلَّما دَخَلَتْ أُمَّةٌ لَعَنَتْ أُخْتَها) (هر زمان كه گروهى وارد مىشوند، گروه همسان خود را
لعن مىكنند.)
(إِنَّ إِبْراهِيمَ كانَ أُمَّةً قانِتاً لِلَّهِ) (
ابراهیم به تنهايى امّتى بود مطيع فرمان خدا. )
درآیه بالا ابراهيم به تنهایى يک أُمَّت شمرده شده، گفتهاند: او امّتى بود كه فقط يک فرد داشت زيرا كه آن روز فقط او
موحّد بود.
راغب گويد: يعنى او در
عبادت خدا در مقام يک جماعت بود گويند: فلانى به تنهایی يک قبيله است.
ابن اثیر در
نهایه نقل میكند: درباره
قسّ بن ساعده آمده:
«يَبْعَثُ يَوْمَ الْقِيمَةِ أُمَّةً وَاحِدَةً.» (وَ قالَ الَّذی نَجا مِنْهُما وَ ادَّكَرَ بَعْدَ أُمَّةٍ) «آن كه از دو نفر زندانى نجات يافته بود و بعد از مدّتى
یوسف را ياد آورد، گفت»
در آيه مذکور
امّت را مدّت
معنى كردهاند. شايد از جهت يكنواخت بودن روزها و سالهاى گذشته، به آن ها امّت اطلاق شده است.
راغب گويد:
(وَ ادَّكَرَ بَعْدَ أُمَّةٍ) يعنى بعد از گذشتن اهل يک زمان يا اهل يک دين، يوسف را ياد آورد، اين معنى به نظر قوى میآید.
(وَ ما مِنْ دَابَّةٍ فِي الْأَرْضِ وَ لا طائِرٍ يَطِيرُ بِجَناحَيْهِ إِلَّا أُمَمٌ أَمْثالُكُمْ) (هيچ جنبندهاى در زمين و هيچ پرندهاى كه با دو بال خود پرواز مىكند، نيست مگر اينكه امّتهايى همانند شما هستند.)
أُمَم جمع أمّت است.
صريح است در اين كه جنبندگان و طيور داراى تشكيلات و نظامات هستند و در زندگى اهداف مشترک و مقررات مخصوصى دارند.امروز، اين مسئله كاملاً روشن شده است، نظام زندگى كه ميان مورچهها، موريانهها، ماهيان و غير آنها برقرار است واقعاً مايه اعجاب میباشد و آيه فوق، بسيار قابل دقّت است.
•
قرشی بنایی، علیاکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «امت»، ج۱، ص۱۱۸-۱۱۹.