امامت امام کاظم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
امام کاظم (علیه‌السلام) هفتمین
امام شیعیان است.
امام کاظم (علیه‌السلام) هفتمین
امام شیعیان در
قریه ابواء میان
مکه و
مدینه در
سال ۱۲۸ هجری به
دنیا آمد و در
شهر بغداد در
زندان سندی بن شاهک در روز ششم
ماه رجب سال۱۸۳ در ۵۵ سالگی به
شهادت رسید.
مادرش
امّ ولد بود و
حُمیده بربریه نام داشت.
مدت
امامت آن حضرت سی و پنج
سال بود.
کنیه اش ابوابراهیم، ابوالحسن وابوعلی است و به سبب کثرت
عبادت به
عبد صالح معروف و به دلیل شدت
حلم و
بردباری و
گذشت در مورد دیگران به
لقب کاظم نیز مشهور هست.
همچنین آن حضرت به دلیل آن‌که واسطه در نجات
مردم و حل مشکلات ایشان نزد باری تعالی می‌باشد به
باب الحوائج ملقب شده است.
امام
کاظم (علیه‌السلام) در طول
عمر شریفش سال های زیادی در
زندان هارون الرشید،
خلیفه عباسی، به سر برد و در تمام این مدت به عبادت
خدا مشغول بود و ارتباط
شیعیان با حضرت در این مدت تنها از طریق بعضی از نامه‌ها بود.
از دیدگاه
شیعه امامیه عصمت و افضلیت از صفات لازم برای
امام به شمار می‌رود
چنان که
نص ، اساسی ترین راه تعیین امام است
معجزه نیز در این باره نقش نص را ایفا می‌کند.
با توجه به مطالب یاد شده، دلایل امامت امام
کاظم (علیه‌السلام) به قرار زیر است:
نصوص امامت امام
کاظم (علیه‌السلام)،
نصوص امامت حضرت دو گونه اند:
نصوص عام و
نصوص خاص .
نصوص عام مستنداتی هستند که امامت ائمه دوازده گانه
شیعه در آنها آمده است، مانند
حدیث جابر و
حدیث لوح و مانند آنها
و نصوص خاص، مواردی است که در خصوص امامت امام
کاظم (علیه‌السلام) وارد شده است همچون روایاتی که به تصریح
امام صادق (علیه‌السلام) بر امامت فرزندش امام
کاظم (علیه‌السلام) اشاره شده، که در آنها روایاتی از بزرگان
اصحاب امام صادق (علیه‌السلام) و نزدیکان و معتمدان آن جناب به چشم می‌خورد، همچون
فضل بن عمر جعفی ،
معاذ بن کثیر ،
عبدالرحمان بن حجاج ،
فیض بن مختار ،
یعقوب سراج ،
سلیمان بن خالد ،
صفوان جمّال و
اسحاق و علی که از برادران امام
کاظم (علیه‌السلام) بوده‌اند و کسی در
فضل و تقوای ایشان اختلاف نکرده است.
موسی صیقل از
مقتل بن عمر روایت کرده :خدمت امام صادق (علیه‌السلام) بودم که حضرت ابا ابراهیم موسی که کودکی بود وارد شد. حضرت صادق (علیه‌السلام) به من فرمود: سفارش های مرا درباره او بپذیر و مقامش را رعایت کن و جریان امامت او را به هر یک از اصحاب که
راز نگهدار و مورد اطمینان هستند اظهار کن.
همچنین از
معاذ بن کثیر روایت شده که به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم: از آن خدایی که این مقام را به پدر شما داده که جانشینی مانند شما داشته باشد، می خواهم که پیش از مرگ شما نیز چنین جانشینی روزی شما گرداند. حضرت فرمود: خدا این کار را کرده است. گفتم قربانت گردم او کیست؟ پس به موسی بن جعفر که خوابیده بود اشاره کرد و فرمود: این خوابیده و موسی در آن زمان
کودک بود
ابن ابونجران از
عیسی بن عبداللّه روایت کرده به امام صادق (علیه‌السلام) عرض کردم: اگر خدای نخواسته پیش آمدی کرد (و شما از دنیا رفتید) از چه کسی پیروی کنم؟ حضرت به فرزندش موسی (علیه‌السلام) اشاره کرد.
امام صادق (علیه‌السلام) در پاسخ به پرسش صفوان جمّال درباره دارنده
منصب امامت فرمود:
دارنده این مقام به
لهو و
لعب نمی‌پردازد. در این هنگام موسی بن جعفر که کودکی بود وارد شد، در حالی که ماده بزغاله ای مکی با خود داشت و به او می‌گفت: پروردگارت را
سجده کن. ابوعبداللّه او را گرفت و در آغوش کشید و فرمود:
پدر و
مادرم فدایش که اهل لهو و لعب نیست.
به
دلایل عقلی و
نقلی امام باید از هرگونه
خطا و
اشتباه فکری و عملی
مصون و محفوظ باشد و در عصر آن حضرت هیچ فردی ادعای
عصمت نکرده است و تنها ایشان واجد مقام عصمت بودند.
در
احادیث متعددی نیز
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بر عصمت امامان دوازده گانه
تصریح کرده است. رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) خطاب به
حضرت علی (علیه‌السلام) می فرماید:یا علی! تو
امام و پیشوای
امت بعد از من هستی و پدر یازده امامی که از
صلب تو خواهند بود و همگی معصوم ومطهرند.
و در جای دیگر می‌فرماید: من و علی و حسن و حسین و نه امام از فرزندان حسین، مطهر و معصوم از هرگونه آلودگی و گناهیم.
در
حدیث لوح نیز که نام
امام کاظم (علیه‌السلام) و سایر امامان ذکر شده است، پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بر
پیروی مطلق از امامان دوازده گانه تأکید ورزیده است و این امر به
اطاعت مطلق ، بیانگر عصمت و خطاناپذیری آنان است.
بر اساس این روایات، عصمت امامان دوازده گانه از جمله امام
کاظم (علیه‌السلام) اثبات می‌گردد که خود دلیلی مستقل بر امامت حضرت می‌باشد.
پیشوایی و امامت امت به حکم
عقل باید به عهده کسی باشد که از نظر
کمالات علمی ،
اخلاقی و
رفتاری ، افضل و برتر از دیگران است.
امام
کاظم (علیه‌السلام) به
اعتراف مورخان و
محدثان شیعه و
سنی در میان شخصیت های علمی موجود در آن عصر، از نظر
علم و
تقوا و
زهد و
عبادت و
سخاوت و
کرم و دیگر صفات و
سجایای اخلاقی و علمی سرآمد روزگار خویش بوده است و کسی توان برابری با ایشان را نداشته است.
شیخ طبرسی می‌نویسد: آن حضرت در حفظ
کتاب خدا از همه کوشاتر بود و مردم
مدینه او را زینت
مجتهدان می‌خواندند.
ابن ابوالحدید در این مورد می‌گوید:
فقاهت ،
دیانت ،
عبادت و
بردباری همه، در آن حضرت جمع بود.
یعقوبی مورخ مشهور در مورد آن حضرت می‌نویسد: موسی بن جعفر عابدترین مردم زمان خود بود.
و نیز گفته شده است: آن حضرت از
صالحان ،
عابدان ،
سخاوتمندان و
بردباران بود و شخصیتی بس بزرگ داشت.
ابن صباغ مالکی و
قنذوزی حنفی و دیگران، آن حضرت را عابدترین، عالم ترین و سخاوتمندترین فرد زمان خود دانسته اند.
ابن طلحه شافعی پس از ذکر کرامت‌هایی که از امام
کاظم (علیه‌السلام) در
سفر به
مکه و ملاقات
شقیق بلخی با او، صادر شد گفته است: این
کرامت های عالیقدر و
خوارق عادات جز از کسی که مورد عنایت ویژه
خداوند باشد و دارای مقام قدس و
طهارت باشد صادر نمی‌شود
همچنین باید گفت فرقه های کلامی مختلفی در زمان آن حضرت وجود داشته‌اند که به نشر و
تبلیغ معتقدات خود می‌پرداختند. بخشی از حیات فکری و علمی آن حضرت دربرخورد با این گروه‌ها سپری شده است و امام با توانایی علمی و کلامی خود سهمی بزرگ در روشنگری
مسلمانان در برابر
عقاید انحرافی ایشان داشته اند.
پاسخ های حضرت به شبهات و پرسش های اعتقادی و موضوعات کلامی عصر خویش که در کتب مختلف روایی نقل شده است نیز شاهد دیگری بر افضلیت علمی آن حضرت بر سایر مردم در عصر خویش است.
دلیل دیگر بر اثبات امامت امام
کاظم (علیه‌السلام)
معجزات و کرامت‌هایی است که در موارد زیادی از آن حضرت صادر شده است و از طرفی او مدعی
امامت نیز بود و معجزه همان گونه که اثبات کننده ادعای
نبوت می‌باشد، ادعای امامت را هم
اثبات می‌کند. کنده شدن و حرکت
درخت به اشاره آن حضرت از جمله معجزات آن حضرت است.
خبر ایشان از
غیب و بیان یک سلسله پیشگویی‌ها در موارد مختلف، سخن گفتن به زبان های مختلف بدون فراگیری از کسی و آگاهی از زبان
پرندگان اخبار از غیب و
پیشگویی از حوادث مختلف
نمونه‌هایی از معجزات و
خوارق عادات اوست.
• اثبات الهداة، حرّ عاملی، محمد بن حسن بن علی بن حسین، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، بیروت، لبنان.
• اعلام الوری، طبرسی، ابوعلی فضل بن حسن، دارالکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۹۰هـ.
• الجواهر السنیة، حر عاملی، محمد بن الحسن، بی تا.
• الاحتجاج، طبرسی، ابومنصور احمد بن علی بن ابوطالب، متوفی۵۴۸هـ، تحقیق: سید محمد باقر خراسانی، دارالنعمان، نجف، ۱۹۶۶م.
• الاختصاص، شیخ مفید، محمد بن محمد بن نعمان، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، بی تا.
• ارشاد، مفید، محمد بن محمد بن محمد بن نعمان، ۴۱۳هـ، دارالمفید، بیروت، ۱۹۹۳م.
• النکت الاعتقادیة، محمد بن محمد بن نعمان، دارالمفید، بیروت، ۱۴۱۴هـ.
• الباب الحادی عشر، علامه حلّی، حسن بن یوسف، تحقیق محمود افتخاری زاده، مکتبة العلاّم بقم، ۱۴۱۳هـ.
• بحار الانوار، مجلسی، محمدباقر، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۲هـق.
• تاریخ یعقوبی، یعقوبی، احمد بن محمد ابن واضح، دارصادر، بیروت.
• تقریب المعارف، حلبی، ابوالصلاح، تقی بن نجم، تحقیق: تبریزیان فارس الحسون، ناشر محقق، ۱۴۱۷هـ.
• الذخیرة فی علم الکلام، سید مرتضی، علی بن الحسن، جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، ۱۴۱۱هـق.
• الشافی، سید مرتضی، علی بن الحسن، ناشر مؤسسه امام صادق (علیه‌السلام)، ۱۴۲۶هـق.
• شذرات الذهب فی اخبار من الذهب، حنبلی، ابن العماد، دار الاحیاء التراث العربی، بیروت.
• الصراط المستقیم، زین الدین، علی بن یونس، ۸۷۷هـ، تصحیح: محمد الباقر البهبودی، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة، ۱۳۸۴.
• الصواعق المحرقه، هیثمی، ابن حجر، احمد بن محمد، مکتبة القاهرة، مصر، ۱۳۸۵هـق.
• الفصول المهمة، حر عاملی، محمد بن الحسن، قم، مؤسسه معارف اسلامی امام رضا (علیه‌السلام).
• عیون اخبار الرضا، شیخ صدوق، محمد بن علی، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات.
• کافی، کلینی، محمد بن یعقوب بن اسحاق الرازی، ۳۲۹هـ، دار الکتب الاسلامیه، تهران، ۱۳۶۳.
• کشف الغمّه فی معرفة الأئمة، اربلی، ابوالفتح، علی بن عیسی، ۶۹۳هـ، بیروت، ۱۹۸۵م.
• کشف المراد، حلّی، حسن بن یوسف، تحقیق و تصحیح حسن زاده آملی، مؤسسة النشر الاسلامی، ۱۴۲۲هـ.
• کفایة الأثر، القمی، الخزاز، علی بن محمد، محقق: سیدعبداللطیف الحسینی کوهکمری خوئی، انتشارات بیدار، ۱۴۰۱هـ.
• کمال الدین وتمام النعمة، صدوق، محمد بن علی بن الحسین بن بابویه، ۳۸۱هـ، تحقیق علی اکبر غفاری، مؤسسة النشر الاسلامی، قم، ۱۴۱۶هـق.
• مرآة الجنان، یافعی، عبدالله بن اسعد، مؤسسه اعلمی للمطبوعات، بیروت.
• مناقب آل ابوطالب، ابن شهر آشوب، ابوعبداللّه محمد بن علی، ۵۸۸هـ، الحیدریه، نجف.
• النجاة فی القیام، بحرانی، ابن میثم، میثم بن علی، مجمع الفکر الاسلامی، قم، ۱۴۱۷هـ.
• ینابیع المودّة، قندوزی حنفی، سلیمان، تحقیق: سید علی جمال اشرف، دارالاسوة للطباعة والنشر، ۱۴۲۲هـق.
• وسائل الشیعه.
• الاستبصار.
• الامامة والتبصره.
• سیرة الأئمة الاثنی عشر.
• نور الابصار.
• شرح نهج البلاغه.
• مطالب السئول.
• التوحید.
دانشنامه کلام اسلامی، مؤسسه امام صادق(ع)، برگرفته از مقاله «امامت امام کاظم»، شماره۷۸.
