ابن‌طلحه ابوسالم کمال‌الدین محمد بن طلحه عدوی قرشی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِ طَلْحه، ابوسالم کمال‌الدین محمد بن طلحة بن محمد بن حسن عَدَوی قرشی (۵۸۲ -۲۷ رجب ۶۵۲ق/۱۱۸۶-۱۲ سپتامبر ۱۲۵۴م)، شاعر، قاضی و فقیه
شافعی بود.
وی در یکی از روستاهای نصیبین زاده شد، برای کسب دانش به
نیشابور رفت و در آن‌جا از
مؤید بن محمد بن علی طوسی و
زینب الشعریه بهره برد.
در ۶۰۵ق/۱۲۰۹م در موصل از
ابوالسعادت ابن اثیر جزری استفاده کرد و بعد از مدتی در رشته‌های متنوعی از علوم به تبحر رسید
از دیگر مشایخ و استادان وی می‌توان فتح الدین عبدالخالق بن عبدالحمید وَبَری و ابوعبدالله محمد بن حسن اخمیمی را نام برد
از شاگردان و راویان وی ابن‌فوطی،
محمدبن یوسف‌گنجی ،
مجدالدین‌ابن‌عدیم ،
شهاب‌الدین کفری ،
جمال‌الدین ابن جوخی و
عبدالمؤمن بن خلف دمیاطی را می‌شناسیم
ابن طلحه شعر نیز می‌سرود و ابیاتی از وی در
الجفر الجامع ،
مطالب السؤول و همچنین
عیون التواریخ ابن شاکر آمده است.
او مدتی سمت قضا در بُصری (محلی در
شام ) و زمانی نیز قضای
حلب را به عهده داشت
آنگاه خطیب دمشق گردید، اما پس از مدتی از مقام خود معزول شد.
از آن پس به جزیره رفت و در نصیبین به امر قضا پرداخت.
همچنین از حضور وی در ۶۴۲ق/۱۲۴۴م در حلب و از رفتن وی به قاهره سخن رفته است و گفته شده که با ملک اشرف نیز روابط نزدیکی داشت و بارها فرستاده او به سوی دیگر حکمرانان بود
هنگامی که در ۶۴۸ق در مدرسه امینیه دمشق اقامت داشت، توسط ملک ناصر برای احراز مقام وزارت دعوت شد که وی ابتدا این درخواست را رد کرد و اگر چه به جهت اصرار ملک ناصر ناگزیر آن را پذیرفت، اما پس از دو روز، پنهانی در حالی که از تمامی اموال و ثروت خود دست می‌کشید، از وزارت کناره گرفت و به تصوف روی آورد و به علم حروف متمایل شد.
ابن طلحه در ۶۵۲ق/ ۱۲۵۴م به حج رفت و پس از بازگشت در توقف کوتاهی در
دمشق
رساله قشیریه را تدریس کرد.
سپس به حلب رفت و در همان‌جا درگذشت و در مقادیر
ابراهیم خلیل - علیه‌السلام- به خاک سپرده شد.
۱- الجفر الجامع و النور الساطع، در علم حروف.
این اثر که به الدر المنظم فی اسم الله الاعظم نیز معروف است،
در
هند به چاپ رسیده است؛
۲. العقد الفرید للملک السعید، که در ۱۲۸۳، ۱۳۰۶ و ۱۳۱۰ق در قاهره به چاپ رسیده است؛
۳. مطالب السؤول فی مناقب آل الرسول، که در ۱۲۸۷ق در
تهران چاپ سنگی شده و مجدداً در ۱۳۸۱ق در
نجف به چاپ رسیده است.
۱. ایناس الحکم من انفاس ابی الحکم، که نسخه‌ای از آن در کتابخانه بریل موجود است؛
۲. تحصیل المرام فی تفضیل الصلاة علی الصیام، که نسخه‌ای از آن در کتابخانه برلین نگهداری می‌شود؛
۳. ختان النبی، که به گفته
منجد نسخه‌ای از آن در کتابخانه ظاهریه موجود است؛
۴. قصیدة فی مدح النبی، که منجد
نسخه‌ای از آن را در کتابخانه ظاهریه نشان داده است؛
۵. نفائس العناصر لمجالس الملک الناصر، که نسخه‌هایی از آن در کتابخانه‌های موزه بریتانیا، توپکاپی، برلین و ولی‌الدین موجود است.
از دیگرآثاراو می‌توان زبدة المصنفات فی الاسماء و الصفات، زبدة المقال فی فضائل الاصحاب و الا¸ل و مفتاح الفلاح فی اعتقاد اهل الصلاح را بر شمرد.
(۱) محمد ابن شاکر کتبی، عیون التواریخ، به کوشش فیصل سامر و نبیله عبدالمنعم داوود، بغداد، ۱۴۰۰ق/۱۹۸۰م.
(۲) محمد ابن طلحه، الجفر الجامع، هند، بی تاریخ.
(۳) محمد ابن طلحه، مطالب السؤول، نجف، ۱۳۸۱ق.
(۴) عبدالرزاق ابن فوطی، «تلخیص مجمع الا¸داب»، به کوشش محمد عبدالقدوس قاسمی، اورینتل کالج میگزین، لاهور، ۱۳۵۸ق/۱۹۳۹م.
(۵) عبدالرزاق ابن فوطی، تلخیص مجمع الا¸داب، به کوشش عبدالعلیم خان، حیدرآباد دکن، ۱۳۹۹ق/۱۹۷۹م.
(۶) ابن کثیر، البدایة.
(۷) عبدالرحمان ابوشامة مقدسی، الذیل علی الروضتین، به کوشش محمد زاهد کوثری، قاهره، ۱۳۶۶ق/ ۱۹۴۷م.
(۸) علی اربلی، کشف الغبة، قم، ۱۳۸۱ق.
(۹) عبدالرحیم اسنوی، طبقات الشافعیة، به کوشش عبدالله جبوری، بغداد، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
(۱۰) مصطفی جواد، حاشیه بر تلخیص مجمع الا¸داب.
(۱۱) حاجی خلیفه، کشف.
(۱۲) محمد ذهبی، سیر اعلام النبلاء، به کوشش بشار عواد معروف و محیی‌الدین سرحان، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
(۱۳) محمد ذهبی، العبر، به کوشش محمد سعید زغلول، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۵م.
(۱۴) خلیل صفدی، الوافی بالوفیات، به کوشش هلموت ریتر، ویسبادن، ۱۳۸۱ق/۱۹۶۱م.
(۱۵) محمد گنجی، کفایة الطالب، به کوشش محمد هادی امینی، نجف، ۱۹۷۰م.
(۱۶) احمد مقریزی، السلوک، به کوشش محمد مصطفی زیاده، قاهره، ۱۳۷۶ق/۱۹۵۷م.
(۱۷) صلاح‌الدین منجد، معجم ما الف عن رسول‌الله، بیروت، ۱۴۰۲ق/۱۹۸۲م.
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن طلحه»، ج۴، ص۱۴۳۸.
