امامت امام صادق
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
امام صادق (علیهالسلام)، ششمین
پیشوا از
امامان دوازده گانه
شیعه است.
امام صادق (علیهالسلام)، ششمین
پیشوا از امامان دوازده گانه
شیعه، در سال۸۳هجری
یا
سال ۸۰ هجری
هفدهم
ربیع الأوّل در سپیده دم روز
جمعه یا
دوشنبه در
مدینه دیده به جهان گشود.
پدر برزگوارش
امام باقر (علیهالسلام) و مادرش
ام فروه ، بنت
قاسم بن محمد بن ابوبکر بود
نامش را به سفارش
پیامبر اسلام جعفر نهادند
کنیه اش ابوعبداللّه یا ابواسماعیل و از
القاب بارزش صادق، صابر، فاضل و ظاهر میباشد.
مدت
امامت آن حضرت ۳۴
سال بود
و ۱۲ سال از عمرش در عصر
امامت امام سجاد (علیهالسلام) و بعد از آن ۱۹ سال با امام باقر (علیهالسلام) سپری شد و ایام امامتش مصادف با خلافت
هشام بن عبدالملک ، و
ولید بن یزید بن عبدالملک و
یزید بن ولید بن عبدالملک و
ابراهیم بن ولید و
مروان بن محمد ، از
خلفای اموی و
سفاح و
منصور دوانیقی ، از
خلفای عباسی بوده است.
در سال ۱۴۸هجری، ۲۵ ماه
شوال یا نیمه ماه در سن ۶۵سالگی به
شهادت رسید.
سبب شهادتش در اثر سمی بود که منصور به حضرت داد.
امام صادق (علیهالسلام) منصور دوانیقی و حاکم
مدینه و
حمیده ، مادر
موسی بن جعفر و
عبداللّه افطح و
موسی بن جعفر را
وصی خود مشخص کرد و این، به جهت حفظ جان امام کاظم از
شر منصور بود.
عصر امامت حضرت صادق (علیهالسلام) از پرآشوب ترین دوره های
تاریخ اسلام بود و قیام های
بنی العباس در سراسر عالم اسلام با
شعار الرضا من آل محمد جریان داشت، و برخی از
علویان و
شیعیان که از حقیقت امر مطلع نبودند فریفته این شعار میشدند.
امام صادق (علیهالسلام) در جمع علویان که با تنی چند از بنی العباس در «
ابواء » اجتماع کرده بودند و برای
محمد بن عبداللّه بن حسن به عنوان
مهدی موعود بیعت میگرفتند حاضر شد و آنان را از
قیام منع کرد و متذکر شد محمد
بن عبداللّه مهدی موعود نمیباشد و برنده اصلی ماجرا بنی العباس هستند و محمد به دست آنان کشته میشود.
امام صادق (علیهالسلام) دعوت
ابو مسلم خراسانی را که از سران قیام عباسی بود،
رد کرد و در پاسخ
نامه وی نوشت: «ما أنت من رجالی ولا الزمان زمانی؛ نه تو از
یاران من هستی و نه
زمان ، زمان من است»
پس از
پیروزی بنی عباس، فشار
سیاسی بر
شیعیان چندین برابر شد و
امام ، شیعیان را به
تقیه سفارش میکرد و منصور در
مدینه جاسوسانی داشت که در پی شناسایی شیعیان و کشتن آنان بودند.
امام خمینی یادآور شده است که امام صادق (علیهالسلام) با استفاده از فرصت دوره خود به تبیین و ترویج اسلام و مکتب اهلبیت (علیهمالسّلام) پرداخت و آن را به جامعه شناساند. امام صادق (علیهالسلام) در پرتو دانش خود بیشتر نیازهای مادی و معنوی و فلسفی و عرفانی
بشریت را تا روز قیامت تامین کرد.
امام خمینی به برخی از اصحاب و شاگردان امام صادق (علیهالسلام) ازجمله
ابان بن تغلب،
زراره،
محمد بن مسلم،
ابوبصیر،
اسماعیل بن ابی زیاد سکونی،
هشام بن حکم،
جمیل بن دراج،
ابان بن عثمان اشاره کرده است. امام خمینی فقه اسلام را متبلور فقه جعفری میداند و تاکید میکند آیین و شرایع اسلام و مکتب اهلبیت (علیهمالسّلام) به دست امام صادق (علیهالسلام) گسترش پیدا کرد
و همه مسائل مدلی نیاز بشر از گذشته و مسائل جدید و مسائلی که بعداً مورد نیاز بشر خواهد بود بدون نیاز به
تفسیر و
تاویل بهوسیله حضرت بیان شده است. ایشان همچنین خاطر نشان کرده است که امام صادق (علیهالسلام) روش فهم پارهای از آیات قرآن و سخنان
پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم) را به اصحاب آموزش داد
و نیز روش اجتهاد و شیوه استنباط در احکام
دین را به یاران آموخت چنانکه حکم مسح بر جیره و مرهم زخم در وضو را به عبدالاعلی آموزش داد.
از نگاه ایشان نقش پررنگ امام ششم (علیهالسلام) در بیان احکام
دینی چنان بود که فقه اهلبیت (علیهمالسّلام) به فقه جعفری شهرت پیدا کرد. امام خمینی به تبعیت از فقه جعفری و استفاده از دریای بیپایان دانش این فقه افتخار کرده و از عملکرد حوزه و روحانیت در نگاهداشت فقه جعفری با مجاهدتهای خود قدردانی کرده است. ایشان در کتابهای فقهی خود در ابواب گوناگون فقه به احادیث زیادی از امام صادق (علیهالسلام) درباره احکام بهویژه مسائل مورد ابتلاء استناد کرده و به فلسفه برخی از مسائل شرعی از زبان امام صادق (علیهالسلام) اشاره کرده است.
در اثبات امامت حضرت صادق (علیهالسلام) به سه دسته از ادله
استناد شده است:
در
روایات نبوی به امامت
امام صادق (علیهالسلام)
تصریح شده است. در فرازی از
حدیث لوح آمده است: «بعد از امام باقر (علیهالسلام)
شک کنندگان در جعفر هلاک خواهند شد و کسی که او را رد کند مرا رد کرده است و این سخن
حق من است که مقام جعفر را گرامی دارم و او را در میان دوستانش و شیعیانش شاد سازم».
حدیث معراج و
حدیث ابوبن کعب و
جابر از پیامبر نیز
تصریح بر امامت امام صادق میکنند.
امام باقر (علیهالسلام) نیز بهطور آشکار به او
وصیت و به امامتش بعد از خود تصریح کرد و فرمود چون من از میان شما رفتم به فرزندم جعفر
اقتدا کنید و در هنگام رحلت شهودی خواست و در حضورشان وصایت امام صادق (علیهالسلام) را
ابلاغ و مکتوب کرد.
یکی از شرایط امام این است که افضل زمان خودباشد. امام صادق (علیهالسلام) به اتفاق مخالف و موافق در
علم و دیگر کمالات انسانی افضل اهل زمانش بود.
ابوحنیفه پیشوای
حنفیه میگفت: هرگز در عمرم عالم تر و فقیه تر از جعفر
بن محمد ندیدم
منصور دوانیقی آن حضرت را به
علم و
معنویت میستود
ابوبحر جاحظ میگفت: علم و
فقه جعفر
بن محمد
دنیا را پر کرده است
قرمانی جایگاه آن حضرت در
حدیث را به منزله سر از
بدن میداند
مالک ابن انس آن حضرت را بی نظیر در علم و فضل و معنویت میدانست.
کرامات و کارهای خارق العاده ای همچون زنده کردن مرده، بارور شدن
درخت خشکیده به دعای حضرت و خبر دادن از
غیب و نهان افراد و
استجابت دعا و
نفرین ایشان از
امام صادق (علیهالسلام) نقل شده است
و اینها همگی مؤید امامت آن حضرت میباشد.
برخی از اعلام
اهل سنت نیز ایشان را
مستجاب الدعوه شمرده و آوردهاند هرگاه چیزی از
خدا میخواست هنوز کلامش تمام نشده بود که دعایش
مستجاب میشد
و مواردی از کرامات و علم حضرت صادق به آینده را ذکر کرده اند.
• اثبات الهداة، حر عاملی، محمد
بن الحسن، متوفی ۱۱۰۴ق، تحقیق ابوطالب تجلیل، طبع ایران.
• اخبار الدول، فرمانی، ا حمد
بن یوسف، متوفی ۱۰۱۹ق، عالم الکتب، بی تا، بیروت.
• اعلام الوری، طبرسی، امین الاسلام، فضل
بن حسن، قرن۶، تحقیق مؤسسة آل البیت، طبع مؤسسة آل البیت، قم، ۱۴۱۷ق.
• الارشاد، مفید، محمد
بن نعمان، متوفی ۴۱۳، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، ۱۳۸۳ش.
• امالی، صدوق، محمد
بن علی
بن حسین، متوفی ۳۸۱، تحقیق مؤسسة البعثة، طبع مؤسسة البعثة، ۱۴۱۷ق.
• تاریخ کبیر، بخاری، محمد
بن اسماعیل، متوفی۲۵۶، دارالکتب، بیروت، ۱۴۲۲.
• تاریخ یعقوبی، یعقوبی، احمد
بن محمد
بن واضح، تحقیق: خلیل منصور، دارالکتب، بیروت، ۱۴۱۹هـق.
• تذکرة الحفاظ، ذهبی، شمس
الدین، نشر المعارف العثمانیة، هند، حیدرآباد، ۱۳۹۰.
• تذکرة الخواص، ابن جوزی، شمس
الدین، متوفی ۶۵۴، منشورات رضی، قم، ۱۴۱۸ق.
• تهذیب الکمال، امام مزی، جمال
الدین، دارالفکر، بیروت ۱۴۱۴ق.
• الثاقب فی المناقب، الطوسی، عمادالدین، محمد
بن علی، (قرن ۶)، تحقیق رضا علوان، قم، انتشارات انصاریان، ۱۳۷۷ش.
• جامع کرامات الأولیاء، نبهانی، شیخ یوسف، دارالمعرفة، بیروت، ۱۴۱۴هـ.
• الخرائج والجرائح، راوندی، قطب
الدین، بیروت، لبنان، مؤسسة النور، ۱۴۱۱هـ.
• دلائل الامامه، طبری، محمد
بن جریر، متوفی قرن ۴، مؤسسة الاعلمی، طبع بیروت، ۱۴۰۸هجری.
• رجال کشی، طوسی، ابوجعفر محمد
بن حسن، متوفی ۴۶۰.
• تحقیق
حسن مصطفوی، طبع دانشگاه مشهد، ۱۳۴۸ش.
• روضة الواعظین، نیشابوری،
فتال، متوفی ۵۰۸ق، انتشارات
شریف رضی (افست نجف)، قم، ۱۳۷۵ق.
• سیر اعلام النبلاء، ذهبی، شمس
الدین، متوفی ۷۴۸، مؤسسة الرسالة، بیروت ۱۴۰۶هـ.
• شرح نهج البلاغه، ابن ابوالحدید، متوفی ۶۵۶ق، اعلمی، بیروت، سال ۱۴۱۵ق.
• الصواعق المحرقة، هیثمی، ابن حجر، مؤسسة الرسالة، بیروت، ۱۴۱۷ق.
• الغیبة، طوسی، ابوجعفر محمد
بن حسن، متوفی ۴۶۰ق.
• مؤسسة المعارف الإسلامیة، قم، ۱۴۲۵.
• عوالم العلوم، بحرانی، عبداللّه، تحقیق: مؤسسة الإمام المهدی، قم، ۱۴۱۵.
• عیون اخبار الرضا، صدوق، محمد
بن علی
بن حسین، متوفی ۳۸۱ق، منشورات الحیدریة، النجف، ۱۳۹۰ (منشورات اعلمی طهران).
• الفصول المهمة، مالکی، ابن صباغ، علی
بن محمد، متوفی ۸۵۵ق، تحقیق دارالحدیث، نشر دارالحدیث، قم، ۱۴۲۲ق.
• کافی، کلینی، محمد
بن یعقوب، متوفی ۳۲۸ یا ۳۲۹ق، تحقیق علی اکبر غفاری، دارالأضواء بیروت، ۱۴۰۵ق.
• کشف الغمة، اربلی، علی
بن عیسی، متوفی ۶۹۲ق، انتشارات
شریف رضی، قم، سال ۱۴۲۱ق.
• کمال
الدین، صدوق، محمد
بن علی
بن الحسین، متوفی۳۸۱ق، مترجم منصور پهلوان، انتشارات مسجد جمکران، قم، ۱۳۸۴ش.
•
مدینة المعاجز، بحرانی، سید هاشم، ۱۱۰۷، تحقیق علاء
الدین اعلمی، مؤسسة الاعلمی، بیروت، ۱۴۲۳ق.
• مروج الذهب، مسعودی، علی
بن حسین، تحقیق عبدالامیر مهنا، اعلمی، بیروت، ۱۴۱۱هـ.
• المستجاد، حلی، ابومنصور
حسن بن ابویوسف، متوفی ۷۲۶ق، تحقیق محمود البدری، مؤسسة المعارف الاسلامیة، قم، ۱۴۱۷ق.
• مقاتل الطالبین، اصفهانی، ابوالفرج، متوفی ۳۵۶ق، مترجم سید هاشم رسولی محلاتی، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، تهران، ۱۳۸۰ش.
• ملل ونحل، شهرستانی، ابوالفتح محمد
بن عبدالکریم، متوفی ۵۴۸ق، تحقیق احمد فهیمی، دارالکتب العلمیه، بیروت، ۱۴۱۰ق.
• مناقب آل ابوطالب، ابن شهر آشوب متوفی ۵۸۸ق، تحقیق یوسف البقاعی، انتشارات ذوی القربی، قم، ۱۴۲۱ق.
• نور الابصار، شبنلجی، مؤمن ابن
حسین، دارالکتب، بیروت.
• وفیات الاعیان، ابن خلکان، احمد
بن محمد، تحقیق احسان عباس، دارالصادر، بیروت، ۱۹۶۸م.
• ینابیع الموده، قندوزی، سلیمان، متوفی ۱۲۹۴ق، تحقیق: سید علی جمال
اشرف، نشر اسوه قم، ۱۴۱۶ق.
• بحارالانوار.
•
دانشنامه کلام اسلامی، مؤسسه امام صادق(ع)، برگرفته از مقاله «امامت امام صادق»، شماره۷۶. • دانشنامه امام خمینی، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰ شمسی.