اماله (علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اماله، خارج کردن حرف از حالت
فتح به سوی
کسره و «یا» را می‌گویند.
یکی از مباحث در
علم قرائت ، بحث
اماله و فتح است. «
اماله»
مصدر باب افعال است
و در اصل «امیال» بوده
و به معنای میل دادن است. در
علم تجوید ، میل دادن
فتحه به جانب کسره
و «الف» به طرف «یاء» را
اماله می‌نامند؛ به عبارت دیگر، خارج کردن حرف از حالت
فتح و میل دادن آن به سوی کسره
و «یاء» را
اماله گویند.
اماله بر دو قسم است: ۱.
اماله صغرا ، یا بین بین
و متوسط؛ ۲.
اماله کبرا یا تام.
سبب عمده
اماله دو چیز است: ۱. کسره؛ ۲. یاء. اگر کلمه‌ای دارای کسره یا حرف «ی» باشد،
فتحه یا الف ماقبل یا مابعد آن‌ها
اماله می‌شود؛ مانند: «ایاک» که
فتحه پس از کسره
اماله می‌گردد.
و نیز مانند: «مجریها» که در اصل «مجریها» بود که
فتحه اماله و به کسره تبدیل شده است.
علت عمده
اماله را سهولت تلفظ گفته‌اند؛ چون
کسره ساده تر از
فتحه است؛ در نتیجه، الف
و فتحه را به جانب کسره میل می‌دهند.
معنای دیگر
اماله، میل دادن کسره به «یا» است؛ مانند: «بسم الله»،
و اماله مشهور همان اولی است.
برای فراگیری تلفظ
اماله به اهل فن
و استاد نیاز است.
و اما «
فتح»، که گاهی به آن «تفخیم» هم گفته می‌شود، به این معنا است که
قاری دهان خود را برای تلفظ حرف، بگشاید.
فتح بر دو قسم است:
فتح شدید،
فتح متوسط.
فتح شدید، گشودن دهان تا حد امکان برای تلفظ
لفظ است، که در قرائت قرآن جایز نیست
و بلکه در
لغت عرب هم جاری نیست.
و فتح متوسط، گشودن دهان است به مقدار متوسط بین
فتح شدید
و اماله صغرا.
یکی از موارد اختلاف در بحث
فتح و اماله این است که
اماله فرع برای
فتح است یا هر کدام، اصل مستقلی است؟ وجه قول اول این است که
اماله جایز نیست مگر سببی برای آن پیدا شود،
و در صورت فقدان سبب، «
فتح» لازم است
و در صورت وجود سبب
اماله هم،
فتح و اماله هر دو جایز است،
و هر کلمه‌ای که به
اماله تلفظ شده، در میان عرب، کسانی هستند که آن را به «
فتح» تلفظ می‌کنند،
و اطراد
و شیوع «
فتح» دلالت بر اصلیت آن
و فرعیت
اماله می‌کند.
برخی، با توجه به
حدیث نبوی : «نزل القرآن بالتفخیم»
اماله در قرآن را ناپسند دانسته‌اند، اما دیگران در تفسیر آن، به گونه‌ای که با اعمال
اماله سازگار باشد، وجوهی را ذکر کرده‌اند.
اماله کبری ؛
اماله صغری .
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «اماله».
