الکافی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
كتاب كافى از قديمى‌ترين و معتبرترين كتاب‌هاى روايى شيعه مى‌باشد كه در عصر
غیبت صغری نگاشته شده است. اين كتاب توسط يكى از برجسته ترين روات و فقهاى شيعه نگاشته شده است كه تا كنون مانند آن نگاشته نشده و در طول بيش از هزار سال پيوسته مورد توجه و عنايت خاص علما و فقهاى شيعه قرار داشته و بزرگان شيعه در منابع مهم روايى و تأليفات ارزشمند خود به آن
استناد نموده‌اند. اين كتاب شامل روايات پيامبر و اهل بيت آن حضرت عليهم السلام است كه در آن به علوم و معارف اسلامى به بهترين شكل اشاره شده و با ترتيبى زيبا ارائه شده است. اين كتاب فاصله زمانى كمى با اصول معتبر و اوليه شيعه دارد كه از آنها گرفته شده و علاوه بر آن از دقت و گزيده گويى بالايى نيز برخوردار است. ابو جعفر، محمد بن يعقوب كلينى رازى از برجسته ترين علماى
شیعه در آغاز قرن چهارم هجرى( متوفاى ۳۲۹ هجرى) است.
ثقة الإسلام ، شيخ المشايخ، محمد بن يعقوب بن اسحاق كلينى رازى، از بزرگان
شیعه در
زمان غیبت صغرا است كه در نيمۀ دوم قرن سوم و نيمه اول قرن چهارم هجرى از بزرگترين محدثين شيعه به شمار مى‌رفت. او در عهد امامت
امام يازدهم، در دهى به نام
کلین در ۳۸ كيلومترى شهر رى و در خانه‌اى مملو از عشق و محبت به
اهل بیت علیهم السلام چشم به جهان گشود.
عظمت و بزرگى كلينى در ميان
اهل تسنن به قدرى است كه ابن اثير روايتى از پيامبر نقل مى‌كند كه فرمود:« خداوند در آغاز هر قرن شخصى را برمى‌انگيزد كه دين او را زنده و نامدار نگه‌دارد.» آنگاه به گفتگو پيرامون اين حديث پرداخته و مى‌گويد: احيا كننده مذهب
شیعه در آغاز قرن اول هجرى
محمد بن علی امام باقر علیه السلام ، در ابتداى قرن دوم
علی بن موسی امام رضا علیه السلام و در ابتداى قرن سوم ابو جعفر محمد بن يعقوب كلينى رازى بوده است.
کتاب کافی شامل مجموعه
روایات اصول دین و
فروع دین است که از
ائمه - علیهم السلام - روایت گردیده است. شیخ با
سفر به شهرها و روستاهای سرزمینهای اسلامی و ارتباط با
راویان احادیث و دستیابی به
اصول چهارصدگانه شیعه، که
یاران ائمه - علیهم السلام - نگاشته بودند و با ارتباط با
نواب خاص امام زمان - علیه السلام - مجموعه ای ارزشمند و اثری گرانبها و کتابی معتبر و جامع به نگارش در آورد.
این کتاب از قدیمی ترین و معتبرترین
کتاب های روایی شیعه می باشد که در عصر
غیبت صغری توسط یکی از برجسته ترین روات و
فقها ی
شیعه نگاشته شده است و در طول بیش از هزار سال پیوسته مورد توجه و عنایت خاص
علما و
فقها ی
شیعه قرار گرفته و بزرگان
شیعه در منابع مهم
روایی و تألیفات ارزشمند خود به آن استناد نموده اند.
این کتاب فاصله زمانی کمی با اصول معتبر و اولیه
شیعه دارد که از آنها گرفته شده و علاوه بر آن از دقت و گزیده گویی بالایی نیز برخوردار است.
شیخ مفید می فرماید: کتاب کافی از بهترین کتاب های
شیعه و پر فایده ترین آنهاست.
شهید اول،
محمد بن مکی می فرماید: کتاب کافی،
کتاب روایتی است که تا کنون اصحاب و
علما ی
شیعه مانند آن را ننگاشته اند.
فیض کاشانی می فرماید: کتاب کافی ارزشمندترین و معتبرترین و کاملترین و جامعترین کتاب از
کتب اربعه است زیرا بر خلاف بقیه
کتب اربعه، علاوه بر
فروع دین و
ابواب فقه، شامل
اصول دین نیز می باشد و
روایات غیر صحیح و ضعیف هم در آن وجود ندارد.
شهید ثانی می فرماید: کتاب کافی آبی شیرین، زلال و گواراست و به جان خودم سوگند که همانند آن نگاشته نشده است و از ارزش کتاب می توان به منزلت و جلال و بزرگی مؤلف آن نیز پی برد.
علامه مجلسی می فرماید: کتاب کافی با ضابطه ترین و کامل ترین
کتاب روایی و بهترین و بزرگترین تألیف
مذهب بر حق
شیعه است.
كتاب كافى از قديمى‌ترين و معتبرترين كتاب‌هاى روايى شيعه مى‌باشد كه در عصر
غیبت صغری نگاشته شده است.
اين كتاب توسط يكى از برجسته ترين روات و فقهاى شيعه نگاشته شده است كه تا كنون مانند آن نگاشته نشده و در طول بيش از هزار سال پيوسته مورد توجه و عنايت خاص علما و فقهاى شيعه قرار داشته و بزرگان شيعه در منابع مهم روايى و تأليفات ارزشمند خود به آن
استناد نموده‌اند. اين كتاب شامل روايات پيامبر و اهل بيت آن حضرت عليهم السلام است كه در آن به علوم و معارف اسلامى به بهترين شكل اشاره شده و با ترتيبى زيبا ارائه شده است. اين كتاب فاصله زمانى كمى با اصول معتبر و اوليه شيعه دارد كه از آنها گرفته شده و علاوه بر آن از دقت و گزيده گويى بالايى نيز برخوردار است.
شیخ مفید مى‌فرمايد:« الكافي هو من أجلّ كتب الشيعة و أكثرها فائدة». كتاب كافى از بهترين كتاب‌هاى شيعه و پر فايده‌ترين آنهاست.
شهید اول ، محمد بن مكى مى‌فرمايد:« كتاب الكافي في الحديث الذي لم يعمل الأصحاب مثله». كتاب كافى، كتاب روايتى است كه تا كنون اصحاب و علماى شيعه مانند آن را ننگاشته‌اند.
فیض کاشانی مى‌فرمايد:« الكافي أشرفها و أوثقها و أتمها و أجمعها لاشتماله على الأصول من بينها و خلوه من الفضول و شينها». كتاب كافى ارزشمندترين و معتبرترين و كاملترين و جامعترين كتاب از كتب اربعه است زيرا بر خلاف بقيه كتب اربعه، علاوه بر فروع دين و ابواب فقه، شامل اصول دين نيز مى‌باشد و روايات غير صحيح و ضعيف هم در آن وجود ندارد.
شهید ثانی مى‌فرمايد:« الكتاب الكافي و المنهل العذب الصافي، و لعمري لم ينسج على منواله، و منه يعلم قدر منزلته و جلالة حاله». كتاب كافى آبى شيرين، زلال و گواراست و به جان خودم
سوگند كه همانند آن نگاشته نشده است و از ارزش كتاب مى‌توان به منزلت و جلال و بزرگى مؤلف آن نيز پى برد.
علامه مجلسی مى‌فرمايد:« أضبط الأصول و أجمعها، و أحسن مؤلفات الفرقة الناجية و أعظمها». كتاب كافى با ضابطه‌ترين و كاملترين كتاب روايى و بهترين و بزرگترين تأليف مذهب بر حق شيعه است.
شيخ كلينى اين كتاب را به درخواست يكى از دوستان خود به نگارش درآورده است. وى در مقدمۀ كتاب مى‌فرمايد:« و ذكرتَ أن أمورا قد أشكلت عليك، لا تعرف حقائقها لاختلاف الرواية فيها و أنك تعلم أن اختلاف الرواية فيها لاختلاف عللها و أسبابها و أنك لا تجد بحضرتك مَن تذاكره و تفاوضه ممن تثق بعلمه فيها و قلت إنك تحب أن يكون عندك كتاب كاف يجمع فيه من جميع فنون علم الدين، ما يكتفى به المتعلم و يرجع إليه المسترشد، و يأخذ منه من يريد علم الدين و العمل به بالآثار الصحيحة عن الصادقين عليهم السلام و السنن القائمة التي عليها العمل و بها يؤدي فرض الله عز و جلّ و سنة نبيه صلى الله عليه و آله و سلم و قلت لو كان ذلك رجوت أن يكون ذلك سببا بتدارك الله بمعونته و توفيقه إخواننا و أهل ملتنا و يقبل بهم إلى مراشدهم... و قد يسَّر الله و له الحمد تأليف ما سألت و أرجو أن يكون بحيث توخيت فمهما كان فيه من تقصير فلم تقصر نيتنا في إهداء النصيحة إذ كانت واجبة لإخواننا و أهل ملتنا مع ما رجونا أن نكون مشاركين لكل من اقتبس منه و عمل بما فيه في دهرنا هذا و في غابره إلى انقضاء الدنيا».
يعنى برادرم! امورى را فرموده بوديد كه بر شما مشكل گشته و حقايق آنها را نمى‌دانيد چرا كه روايات مختلفى دربارۀ آنها وارد شده و
اختلاف روايات نيز به دليل اختلاف علل و اسباب آن است و كسى كه بتوانى با او مذاكره و مباحثه نمايى نيز در
اختیار ندارى و گفته بودى دوست دارى كتابى داشته باشى كه شامل تمام علوم و معارف دين باشد و دانشجو و دانشمند نيز بتوانند به آن مراجعه نمايند و از آن علم دين را فرا گرفته و به آن عمل نمايند و آن گرفته شده از روايات صحيح از ائمه عليهم السلام و سنت هاى پا برجايى باشد كه به آنها عمل مى‌شود و واجبات الهى و سنت پيامبر صلى الله عليه و آله و سلم به وسيله آنها عمل مى‌شود. و گفته بودى كه اميد وارى به يارى و توفيق خداوند اين كتاب وسيله‌اى گردد براى مراجعۀ ديگر برادران و پيروان اهل بيت عصمت و طهارت عليهم السلام و موجب راهنمايى آنها گردد...
و خدا را شكر كه نگارش كتابى را كه درخواست نموده بوديد آسان ساخت و اميدوارم كه همانگونه باشد كه
انتظار داشتيد و اگر كوتاهى در آن باشد، در خير خواهى خود هيچ كوتاهى نكرده‌ام چرا كه نيت خير براى برادران دينى و اهل مذهب حق
واجب است. به اميد آنكه ما نيز در ثواب كسانى كه آن را فرا گرفته و به آن عمل مى‌كنند در اين
زمان تا پايان دنيا شريك باشيم.
۱- از ويژگيهاى مهم اين كتاب، هم عصر بودن مؤلف آن با
سفراى امام زمان عجل الله تعالى فرجه الشريف و دسترسى داشتن وى به آنها است. خصوصا كه
سفراى آن حضرت در شهر بغداد بودند و كلينى نيز در آن شهر بوده و سال وفات وى مصادف با سال وفات آخرين
سفير امام عصر ارواحنا له الفداء على بن محمد سمرى بوده است. ۲- مؤلف در اين كتاب مقيد به ذكر كل سند تا
امام معصوم عليه السلام است و اين خود ارزش و اعتبار خاصى را به روايات كتاب مى‌دهد. ۳- در اين كتاب روايات به ترتيب اعتبار آورده شده‌اند و روايات اول هر باب از جهت سند و
اعتبار از درجه بالاترى برخوردارند. ۴- اين كتاب شامل تمام علوم و معارف اسلامى است كه از اهل بيت عليهم السلام روايت شده و به دست مؤلف آن رسيده و شامل اكثر مباحث عقيدتى و فقهى است.
كتاب كافى شامل بيش از ۱۶ هزار روايت است كه اين تعداد روايت از تمام روايات صحاح سته نيز بيشتر است.
برخی از شروح اصول و فروع کافی عبارتند از:
الشافی فی شرح الکافی،
خلیل بن الغازی القزوینیشرح اصول کافی،
امیر اسماعیل خاتون آبادی؛
شرح اصول کافی,
مولی محمد امین بن محمد شریف؛
شرح اصول کافی، ح
سین السجاسی الزنجانی؛
شرح اصول کافی،
محمد حسین یحیی النوری؛
شرح فروع کافی، خلیل القزوینی؛
شرح فروع کافی،
آغا محمد هادی بن المولی محمد صالح المازندرانی؛
شرح الکافی (
مراة العقول)،
علامه محمد باقر مجلسی ... .
۱- جامع الأحاديث و الأقوال نوشته شيخ قاسم بن محمد بن جواد بن الوندى متوفى بعد از سال ۱۱۰۰ هجرى. ۲- الدر المنظوم من كلام المعصوم نوشته شيخ على بن محمد بن حسن بن زين الدين شهيد ثانى، درگذشته ۱۱۰۴ هجرى. ۳- شرح ملا صدراى شيرازى، درگذشت ۱۰۵۰ هجرى. ۴- مرآة العقول في شرح أخبار آل الرسول نوشته علامه مجلسى، درگذشته به سال ۱۱۱۰ هجرى. ۵- الوافي نوشته فيض كاشانى متوفاى ۱۰۹۱ هجرى.
۱- حاشيه علامه مجلسى. ۲- حاشيه ابو الحسن شريف فتونى عاملى متوفاى ۱۱۳۸ هجرى. ۳- حاشيه سيد مير ابو طالب بن ميرزا بيك فندرسكى از افاضل اوائل قرن دوازدهم هجرى. ۴- حاشيه شيخ زين الدين ابو الحسن على بن شيخ حسن صاحب معالم. ۵- حاشيۀ شيخ محمد بن حسن بن زين الدين شهيد ثانى معروف به شيخ محمد سبط عاملى درگذشت سال ۱۰۳۰ هجرى.
۱- تحفة الاولياء نوشته محمد على بن حاج محمد حسن اردكانى. ۲- الصافي شرح اصول كافى و شرح فروع كافى نوشته شيخ خليل بن غازى قزوينى
خلاصه. محمد جعفر بن محمد صفى ناعسى فارسى اين كتاب را
خلاصه كرده است.
بر اين كتاب تحقيقات فراوانى نگاشته شده است مانند: ۱- رموز التفاسير الواقعة في الكافي و الروضة نوشته مولى خليل بن غازى قزوينى. ۲- جامع الرواة نوشته حاج محمد اردبيلى از شاگردان علامه مجلسى. ۳- الفوائد الكاشفة نوشته محمد حسين طباطبايى تبريزى. ۴- البيان البديع نوشته سيد حسن صدر. ۵- رجال الكافى حاج سيد حسين طباطبائى بروجردى.
مطالب کتاب تحت این عناوین آمده است: العقل و الجهل - فضل العلم - التوحيد - الحجة - الإيمان و الكفر - الدعاء - فضل القرآن - العشرة - كتاب الطهارة - الصلاة - الزكاة - الصيام - الحج - الزيارات - الجهاد - المعيشة - النكاح - العقيقة - الطلاق - العتق - التدبير - الكتابة - الصيد - الذبائح - الأطعمة - الأشربة - الزي و التجمل - المروءة - الدواجن - الوصايا - المواريث - الحدود - الديات - الشهادات - القضاء و الأحكام - الأيمان - النذور - الكفارات - الروضة.
نسخه ای از کتاب کافی به
زبان عربی و به تصحیح
علی اکبر غفاری در ۸ جلد توسط دار الكتب الإسلامية در سال ۱۴۰۸ هجری قمری در
تهران به چاپ چهارم رسیده است. چاپ اول اين كتاب در سال ۱۳۸۸ ه ق مى‌باشد.
نسخه دیگری از کتاب الکافی به زبان عربی در ۱۵ جلد به تصحیح پژوهشگران مركز تحقيقات
دار الحدیث در سال ۱۴۲۹ هجری قمری توسط انتشارات دار الحديث للطباعة و النشر به چاپ رسیده است.
۱- نسخه‌اى در خزانه نسخه‌هاى خطى كتابخانه حضرت
آیة الله نجفی مرعشی در شهر مقدس قم. تاريخ نگارش اين نسخه ۱۰۷۱ هجرى است و در محضر علامه مجلسى نيز قرائت شده است. ۲- نسخه‌اى ديگر در خزانه نسخه‌هاى خطى كتابخانه حضرت آية الله نجفى مرعشى در شهر مقدس قم. تاريخ نگارش اين نسخه ۱۰۹۲ هجرى است و تعليقه‌هاى فراوانى به خط
شیخ حر عاملی بر آن است. ۳- نسخه ديگرى در خزانه نسخه‌هاى خطى كتابخانه حضرت آية الله نجفى مرعشى در شهر مقدس قم. اين نسخه تصحيح و مقابله شده و تعليقه‌هاى فراوانى از شرح
مولی صالح مازندرانی بر آن است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی
سایت اندیشه قم، برگرفته از مقاله «الکافی».
