المقنعة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب المقنعة تألیف
شیخ مفید ، محمد بن محمد بن نعمان بغدادى( ۳۳۶- ۴۱۳ هجرى) از بزرگان علمای
شیعه در قرن چهارم هجری است .
شيخ مفيد از چهره‌هاى بسيار درخشان شيعه در جهان اسلام مى باشد. او هم متكلم است و هم فقيه.
ابن ندیم در فن دوم از مقالۀ پنجم«
الفهرست » كه در بارۀ متكلمان شيعه بحث مى‌كند، از او به عنوان«
ابن المعلم » ياد كرده و او را ستايش مى‌نمايد. كتاب معروف او در
فقه نيز« المقنعة» است.
ابو یعلی جعفری كه داماد مفيد بوده است، مى‌گويد: « مفيد شبها مختصرى مى‌خوابيد و بقيه شب را به نماز يا مطالعه يا تدريس يا تلاوت
قرآن مجيد مى‌گذرانيد.»
این كتاب فتوایی در دو بخش تدوین شده است:
بخش نخست مربوط به
اصول اعتقادی است. در این قسمت مؤلف راجع به
توحید و
صفات حق تعالی،
وجوب اعتقاد به
انبیا و رسل،
وجوب اعتقاد به
امامت،
ولایت اولیاء الله، وجوب
اعتقاد به
معاد، وجوب
معرفت و عمل به
شریعت اسلام و وجوب
نماز بحث می كند.
بخش دوم مربوط به
فروع فقهی است كه از باب
طهارت شروع شده و به باب
وکالت خاتمه می یابد.
اين كتاب مهمترين اثر شيخ مفيد در فقه مى‌باشد.
كتاب
حاضر از كتابهاى مهم شيعه در قرن پنجم هجرى بوده و مؤلف آن نيز از چهره‌هاى سرشناس و فقهاى بزرگ و نام‌آور شيعه است. المقنعه، از سرى كتابهاى قدماى شيعه است كه الفاظ آن از روايات
ائمه معصوم علیهم السلام اخذ شده و علماء و فقها به عبارتها و فتاواى آن، به ديد روايت و حديث مى‌نگرند و اين نبوده مگر براى زنده نگاه داشتن سخنان آن امامان بزرگوار و تبرك به الفاظ و كلمات پيشوايان دين. البته آنچه به عنوان متن اين كتاب آمده از حد يك روايت مرسل و يا معمولى بسيار بالاتر است، زيرا اينها رواياتى هستند كه مورد تأييد مؤلف بزرگوار آن شيخ مفيد واقع شده‌اند و او
حكم به صحت و
اعتبار آنها نموده و بر طبقشان
فتوا داده است.
« المقنعة» از زمان نگارش تا كنون، پيوسته مورد توجه و عنايت فقها و بزرگان شيعه بوده و در كتابها و نوشته‌هاى خود از آن نقل نموده و بر آن
اعتماد كرده‌اند.
اعتبار« المقنعة» هم به دليل اهميت و ارزش اين كتاب در نزد شيعه است و هم به دليل اعتمادى كه به نويسنده بزرگ و معروف آن« شيخ مفيد» وجود دارد. شخصيتى كه بارها توسط شخص
امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف مورد عنايت و
احترام قرار گرفته و آن
حضرت در نامه‌هايى به ايشان، از وى تجليل به عمل آورده و متن اين نامه‌ها را شاگرد ايشان
شیخ طوسی در كتابهاى خود نقل كرده است.
شيخ طوسى مجموعه‌اى گرانبها به نام«
تهذیب الأحکام » را به عنوان شرح بر اين كتاب نوشته كه يكى از منابع بزرگ فقه شيعه و يكى از
کتب اربعه مورد اعتماد فقها و دانشمندان شيعه در طول تاريخ است.
شيخ مفيد در مقدمۀ كتاب المقنعه مى‌فرمايد: « اين كتاب، مختصرى از
احکام شرع مقدس اسلام مى‌باشد و در آن به بيان
واجبات و محرمات پرداخته‌ام تا هر كس مى‌خواهد به دين خود عمل نمايد، به آن اعتماد كند و كسى كه راه حق را يافته است با مطالعۀ اين كتاب بر معرفت و يقين او افزوده شود. همچنين كتاب
حاضر« رهنمايى» باشد براى كسانى كه مى‌خواهند راه رشد و كمال را پيدا كنند و دليلى باشد براى جويندگان حق و حقيقت و مرجع معتبر و امينى باشد براى كسانى كه مى‌خواهند بر آن اعتماد كنند و به عبادت خداوند متعال بپردازند و در حوادث ناگوار روزگار به آن پناه برند و در جار و جنجال گروه‌ها و احزاب سخن حق را پيروز گردانند.
من اين كتاب را با مباحثى آغاز مى‌كنم كه دانستن آن بر همگان لازم است و هيچكس مجاز نيست در آنها اهمال و سستى نمايد، يعنى
اعتقاد به خداوند متعال و شناخت او; زيرا شناخت خدا اصل و اساس ايمان و پايه و ستون تمام اديان الهى است و قبول اعمال ما و يافتن راه هدايت از راه گمراهى، با شناخت خداوند متعال امكان پذير است.»
۱- نسخه‌اى در
كتابخانه آستان قدس رضوی ، كه با خطى زيبا نوشته شده و در سال ۹۹۲ هجرى مقابله و تصحيح گرديده است.
۲- نسخۀ
كتابخانه حضرت آیت الله مرعشی نجفی ، به خط شريف محمد قلى تركمان. اين نسخه نيز با خطى زيبا نوشته شده است.
۳- نسخه‌اى در
كتابخانه مدرسه رضويه به خط ملا محمد صادق بن ملا رضاقلى نيشابورى، كه با خطى زيبا نوشته شده و تاريخ نگارش آن سال ۱۰۷۲ هجرى و تاريخ مقابله و تصحيح آن سال ۱۰۷۶ هجرى مى‌باشد.
تهذیب الاحکام كه یكی از
کتب اربعه نوشته
شیخ طائفه طوسی است. این شرح مربوط به بخش فقهی مقنه است.
این كتاب در یك جلد به
زبان عربی، به كوشش انتشارات
جامعه مدرسین قم، در سال ۱۴۱۰ ق چاپ و منتشر شده است.
نرم افزار جامع فقه أهل البيت عليهم السلام، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
سایت اندیشه قم
