المدخل الی علم الأصول دروس فی مبادی علم الأصول (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«المدخل الی علم الاصول» اثر سید
محمد کاظم یزدی اقتباسی از کتاب
المعالم الجدیده شهید صدر است که به عنوان مدخل و مقدمه ای برای کتاب
دروس فی علم الاصول ایشان به حساب می‌آید. در این کتاب به اصول کلی علم اصول اشاره کرده و از هرگونه تفصیل و استدلال خودداری شده است.
مولف در این کتاب سعی کرده که همانند شهید صدر بر اساس نظم منطقی، مباحث اصولی را تبیین کرده و جایگاه هر یک از
مسائل را مشخص نماید در انتهای هر یک از دروس خلاصه درس و سؤالاتی طرح شده است.
کتاب شامل بیست درس است که به هر یک از آنها اشاره می‌شود:
فلسفه زندگانی و هدف آن منحصر در طریق واحد است که همانا
اطاعت از فرامین الهی و اجتناب از معاصی است و به طور خلاصه عمل به
احکام شرعیه است که با
علم فقه مرتبط است.
تشریع همان وضع حدود بر اساس ملاکات از مصالح و مفاسد از طرف
شارع مقدس است که در خلال
کتاب و
سنت بیان شده است. دین یا
شریعت همان حدودی است که شارع برای تعظیم انسان و تامین سعادت حیات دنیوی و اخروی وضع کرده است. عمل به شریعت متوقف بر عملی است که برای رفع غموض در موقف عملی بر اساس
دلیل می‌باشد و آن همان علم فقه است.
اجتهاد در واقع کوشش مجتهد در متن مصادر شرعی برای استخراج
فروع و
حدود شرعیه است.
علم فقه
استنباط احکام شرعی از مصادر آنست،
حکم شرعی چیزی است که بر مصادر شرعی جهت تنظیم حیات انسانی دلالت می‌کند؛ حکم شرعی بر دو قسم است:
حکم تکلیفی و
حکم وضعینص، کلام شارع است که فقط بر معنای واحد دلالت می‌کند و بر معانی دیگر دلالتی ندارد، ظاهر کلام شارع آنست که بر اکثر از یک معنای واحد دلالت می‌کند بطوری که دلالت بر یک معنا قوی تر از دلالت بر معنای دیگر است ولی در مجمل چنین دلالتی مساوی است.
علم اصول علم به
قواعد عامه برای استنباط احکام شرعی است و غرض از آن، اتقان در عملیات استنباط و تسریع در آن است، همانطوری که علم اصول متوقف بر علوم دیگر از قبیل
منطق،
کلام،
لغت،
حدیث،
قرآن،
رجال و سایر علوم است، همچنین علم فقه هم متوقف بر
قواعد علم اصول است.
اسلوب بحث و تحقیق در علم اصول همان اسلوب متداول در
علوم عقلی است و تجربی نمی‌باشد،
دلیل شرعی بر دو قسم است:
دلیل لفظی همان کلام شارع و
دلیل غیرلفظی عمل شارع است.
از مباحث علم اصول بحث
حقیقت و مجاز و علائم آن دو است و از مباحث رئیسی علم اصول، بحث
اوامر و
نواهی است که به کمک آن اکثر
محرمات،
واجبات،
مکروهات و
مستحبات شناخته می‌شود، در اصول صیغه هایی هستند که غیر از صیغ امر و نهی دلالت بر
وجوب و
حرمت می‌کنند.
برای بعضی از جمله ها مدلول مباشری است که بر حکم شرعی دلالت می‌کند و منطوق نامیده می‌شود و
مدلول ملازمی است که دلالت بر انتفای حکم شرعی- به هنگام انتفای قید یا شرط می‌کند و به مفهوم موسوم است.
مطلق عبارتست از لفظی که دلالت بی قید و شرط بر همه افراد از جنس خودش دارد، و
مقید لفظی که دلالت بر بعضی از افراد از جنس خود بکند.
برای واجب تقسیماتی است که اگر نظر به
مکلف باشد
واجب عینی و
واجب کفایی و اگر نظر به نفس واجب باشد
واجب تعیینی و
تخییری و اگر نظر به موضوع باشد
واجب مقید و
مطلق است.
اصاله الظهور از مصادیق
اصاله الحقیقه است، مقتضای
اصاله الاطلاق و عموم، اخذ معنای ظاهری هنگام
شک بین آن و معنای دیگری است.
از مصادر حکم شرعی
فعل معصوم،
تقریر معصوم، و
سیره معصوم است، چگونه سکوت معصوم بر فعلی دلالت بر جواز آن فعل می‌کند؟
خبر متواتر خبری است که از راه‌های مختلف نقل شده و موجب قطع به صدور آن از معصوم و شامل لفظی و معنوی است در حالیکه
خبر واحد، قطع آور نیست.
راه‌های کشف قول یا فعل یا تقریر معصوم یا از طریق
حس است و یا از طریق
حدس، و اقسام
خبر حدسی عبارتند از:
سیره متشرعه،
شهرت و
اجماعاز مصادر ادله شرعیه
عقل است که
ملازمات بین احکام و
حسن و قبح اشیاء را درک می‌کند و بر دو قسم است: مستقل و غیرمستقل. البته هر کدام از اینها زمانی
حجت است که قطعی باشد.
از
مسائل عقلیه در علم اصول مساله
اجتماع امرونهی، اقتضای حرمت بطلان، و
واجب نفسی و
غیری است. به نظر مشهور اجتماع امر و نهی در شی ء واحد
عقلا و عرفا محال است.
حجیتقطع عام‌ترین ادله اصولی است و بدون آن هیچ حکم شرعی احراز نمی‌شود.
اصول عملیه به حالات
شک در حکم شرعی اختصاص دارد و احکامی که از اصول عملیه استخراج می‌شود
احکام ظاهریه نامیده می‌شود.
برائت در
شک بدوی و
استصحاب در
شک مسبوق به یقین وظیفه
مکلف را مشخص می‌کند.
برای حل تعارض میان
اخبار و
ادله شرعیه یا
عقلیه قواعدی است که در علم اصول در باب
تعادل و تراجیح بحث می‌شود.
در کیفیت تبویب
مسائل اصولی است. مولف در این درس به کیفیت منطقی مباحث اصولی اشاره کرده و نحوه تقدم و تاخر
مسائل اصولی را متذکر شده است.
فهرست مطالب در ابتدای کتاب و فهرست
مصطلحات اصولی به همراه شرح آنها در انتهای اثر آمده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
