الفصول المختاره (ترجمه)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
این کتاب (مجالس در مناظرات )ترجمه فارسی کتاب
الفصول المختارة من العیون و المحاسن اثر
شیخ مفید است، پیرامون مناظرات شیخ مفید درباره مباحث امامت، که توسط
آقا جمال خوانساری ترجمه گشته است.
سده چهارم
تاریخ اسلام، سده‌ای پر جوش و خروش بود، پر جوش و خروش در
سیاست، و پر جوش و خروش در علم. سیصد سال از
ظهور اسلام می‌گذشت.
فلسفه یونان ترجمه شده بود. کتاب‌هایی دیگر نیز در حوزه علوم مسلمین پا گذاشته بود. پیروان سیاست‌های گوناگون، سرتاسر ممالک اسلام را میدان تکاپوی خویش قرار داده بودند. در
حدیث و
تفسیر کتاب‌هایی تالیف شده بود.
محدثان و
مفسران آراء خود را اظهار کرده بودند. کتاب‌هایی در تاریخ اسلام، و تاریخ
خلافت اسلامی، گردآوری شده بود، که پیشینه اسلام را، اگر چه با نقص و جانبداری، پیش چشم‌ها می‌گذاشت.
عقایدشناسان و
متکلمان به مکتب‌های خود شکل داده بودند. پایه‌های
مذاهب فقهی ریخته شده بود، و مردم در پیروی از فقیهان دسته بندی شده بودند.
شهر
بغداد در آن روزگار، به عنوان مهم‌ترین مرکز علمی و سیاسی
جهان اسلام به شمار می‌رفت و از ویژگی‌های خاصی برخوردار بود.
آل بویه و
حمدانیان که
شیعه مذهب بودند، قدرت یافته و از دانشمندان شیعه حمایت می‌کردند یا حداقل از آن آزار و اذیت‌ها که قبلا به شیعیان می‌رسید، جلوگیری می‌کردند و این فرصت خوبی بود تا دانشمندان شیعه از حقانیت مذهب امامیه دفاع نمایند.
شیخ مفید این مسئولیت بزرگ را در بغداد به عهده داشت و شاگردان برجسته‌ای از قبیل
شریف رضی،
سید مرتضی،
شیخ طوسی،
ابوالعباس نجاشی ،
قاضی ابوالفتح کراچی و... را تربیت نمود که هر کدام در دفاع از مبانی شیعه تلاش‌های چشمگیری انجام دادند و از طرف دیگر شیخ مفید با بزرگان فرقه
معتزله و
اشاعره و مذاهب گوناگون
اهل سنت و حتی فرقه‌های شیعه از قبیل
زیدیه و
اسماعیلیه به بحث و
مناظره حضوری و شفاهی می‌پرداخت، که نمونه‌های آن را در کتاب ارزنده «الفصول المختاره» می‌بینیم.
استاد
محمدرضا حکیمی می‌فرماید: «الفصول المختاره کتابی است پر مطلب و مفید، بویژه از این نظر، که در آن، مناظره‌های بسیاری آورده شده است. و دیدن این مناظره‌ها، قدرت
استدلال و شیوه «بحث مفید» را به نگهبانان حقایق اعتقادی، بخصوص
طلاب جوان، می‌آموزد...» .
آقا جمال خوانساری نیز در مقدمه ترجمه اش می‌فرماید: «مشتمل بر بسی از فوائد و معانی دقیقه و مناظرات لطیفه است و الحق هر بابی از آن بوستانی است پرگل و ریحان و روضه‌ای است، مزین به لاله نعمان و هر مجلسی از آن به زینت مملو از نکته‌های غریب تمام قدسی وطن و فکرهای نازک جمله گل پیرهن...» .
ارزش دیگر این کتاب این است که این گفتگوها، اختلاف نظر شیعه با معتزله را نشان می‌دهد و برداشت غلط
آدام متز -
شرق شناس سوئیسی- را باطل می‌کند، چرا که او شیعه را
وارث و ثمره معتزله می‌داند! چنان که می‌نویسد: «از نظر عقاید و روش کلامی، شیعه وارث معتزله است و کم اعتنایی معتزلیان به نقلیات از جمله مواردی بود که با مقاصد شیعه می‌ساخت. شیعه در قرن چهارم مکتب کلامی خاص نداشت و مثلا
عضدالدوله که از فرمانروایان متمایل به تشیع بود، طبق مذهب معتزله عمل می‌نمود، از فرمانروایان قرن چهارم تنها
فاطمیان شیعه بودند که به تصریح «مقدسی» در بیشتر مبادی با معتزله توافق داشتند...»
.
نام کامل کتاب «الفصول المختاره من العیون و المحاسن» است و همان طور که از
دیباچه کتاب به دست می‌آید، این کتاب برگزیده‌ای از مطالب دو کتاب شیخ مفید؛ یعنی کتاب «المجالس المحفوظه فی فنون الکلام» و کتاب «العیون و المحاسن» می‌باشد. البته از این دو کتاب اطلاعی در دست نیست جز اینکه خود شیخ مفید در کتاب «
الافصاح فی الامامه» بحثی در باره
آیه نزول سکینه (آیه ۲۶، سوره فتح) می‌کند و تفصیل آن را به کتاب «العیون و المحاسن» خود ارجاع می‌دهد.
نرم افزار جامع الاحادیث، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
