أَلِف (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَلِف (به فتح الف و کسر لام) از
واژگان قرآن کریم که یا ساکن است و به آن
لینه گویند.
نوع دیگر متحرّک است که به آن
همزه گویند.
الف در قرآن کریم دارای انواعی است، از جمله:
۱. نوعی به اول کلام داخل می‌شوند، که یا برای
استخبار، یا برای مغلوب کردن مخاطب و یا برای
نفی است.
این همزه چون بر نفی داخل شود افاده اثبات می‌کند و بالعکس.
۲. نوعی که در وسط کلام می‌آیند و عبارتند از:
الف تثنیه و
الف بعضی از جمع‌ها مثل مسلمان، مسلمات و مساکین.
۳. نوعی که در آخر واقع می‌شوند و عبارتند از:
الف تانیث مثل: حبلی و بیضاء؛
الف ضمیر در تثنیه؛
همچنین
الف‌هایی که به آخر
آیات داخل می‌شوند؛
همچنان‌که در آخر
ابیات می‌آیند، لیکن این
الف‌ها معنایی ندارند و فقط برای اصلاح
لفظ وارد می‌شوند.
أَلِف یا ساکن است که به آن لینه گویند و یا متحرّک است که به آن همزه گویند.
راغب در مفردات گوید: به طور کلّی
الف‌هایی که (اعمّ از الف و همزه) برای اثبات معنایی می‌آیند سه نوعند:
۱-نوعی به اول کلام داخل می‌شوند.
۲-نوعی به وسط کلام داخل می‌شوند.
۳-نوعی به آخر کلام داخل می‌شوند.
به مواردی از
أَلِف که در قرآن به کار رفته است، اشاره می‌شود:
(اَ تَجْعَلُ فِیها مَنْ یُفْسِدُ فِیها) (آيا كسى را در آن قرار مى‌دهى‌كه فساد و خونريزى كند؟!)
الف در این آیه به اول کلام داخل می‌شود و برای استخبار است.
(اَ هُمْ خَیْرٌ اَمْ قَوْمُ تُبَّعٍ) (آيا آنان بهترند يا
قوم تُبَّع)
(اَ فَاِنْ مِتَّ فَهُمُ الْخالِدُونَ) (آيا اگر تو بميرى آنان كه انتظار
مرگ تو را مى‌كشند
جاوید خواهند بود؟!)
نوعی که به اول کلام داخل می‌شود و برای مغلوب کردن مخاطب و غیر آن است؛ مانند آن‌چه در آیه مذکور آمده است.
(سَواءٌ عَلَیْنا اَ جَزِعْنا اَمْ صَبَرْنا) (ولى اكنون چه بى‌تابى كنيم و چه شكيبايى تفاوتى براى ما ندارد؛ راه گريزى‌براى ما نيست)
نوعی که اول کلام داخل می‌شود و برای تسویه است؛ مانند آن‌چه در آیه مذکور آمده است.
(اَ لَسْتُ بِرَبِّکُمْ) (آيا من
پروردگار شما نيستم؟)
نوعی که اول کلام داخل می‌شود و برای نفی است. این همزه چون بر نفی داخل شود افاده اثبات می‌کند و بالعکس.
(آيا
خداوند بهترين حاكمان نيست؟!)
(اذْهَبا اِلی فِرْعَوْنَ) (به سوى
فرعون برويد.)
نوعی که در آخر واقع می‌شوند و عبارتند از:الف تانیث، مثل: حبلی و بیضاء.
الف ضمیر در تثنیه مانند آن‌چه در آیه مذکور آمده است.
(وَ تَظُنُّونَ بِاللَّهِ الظُّنُونَا) (و گمان‌هاى گوناگون بدى به خدا مى‌برديد)
الف‌هایی که به آخر آیات داخل می‌شوند همچنان‌که در آخر ابیات می‌آیند مانند آن‌چه در آیه مذکور آمده است.
لیکن این الف‌ها معنایی ندارند و فقط برای اصلاح لفظ وارد می‌شوند.
(و ما را گمراه ساختند.)
•
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «الف»، ج۱، ص۹۳-۹۴.
