الحاشیة الاولی علی الالفیة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
الحاشیة الاولی علی الالفیة، مؤلف
زین الدین بن علی بن احمد عاملی مشهور به
شهید ثانی از علمای بزرگ
شیعه در
جبل عامل لبنان در
قرن دهم هجری و متوفای
سال ۹۶۶ هجری قمری می‌باشد.
شهید ثانی در این کتاب به صورت
حاشیه با عبارات قوله، به شرح و توضیح کتاب
الفیه و بیان فتاوای فقهی خود پرداخته است. این کتاب
حاشیه اول
شهید ثانی به
الفیه می‌باشد.
الفیه نوشته
شهید اول و در بیان هزار
واجب از واجبات
نماز می‌باشد.
این کتاب از منابع مهم علمی و فقهی
شیعه به شمار می‌آید.
شهید اول حدیثی می‌یابد دال بر آنکه
نماز هزار
واجب دارد.
لذا تصمیم می‌گیرد تا کتابی شامل بر هزار واجب از واجبات نماز را به رشته تحریر در آورد. و نام آنرا «
الفیه» می‌گذارد.
شهید ثانی نیز بر این کتاب یک شرح و دو
حاشیه می‌نویسد.
نام شرح را در «المقاصد العلیه فی شرح الالفیة» می‌گذارد و آن دو
حاشیه نیز یکی متوسط و دیگری مختصر است. این کتاب
حاشیه اول که متوسط است می‌باشد. این
حاشیه شامل فتاوا و نظرات شهید ثانی می‌باشد.
آقا بزرگ تهرانی صاحب کتاب ارزشمند
الذریعه الی تصانیف الشیعه درباره این کتاب می‌فرماید:
«الحاشیة علیها للشیخ السعید زین الدین الشهید فی (۹۶۶) اقتصر
فیها علی امهات المسائل، و هی غیر شرحه الموسوم بالمقاصد العلیة الذی علیه حواش کثیرة منه ایضا کما یاتی، و قد احال الیه فی هذه الحاشیة عند الکلام فی اشتراط الامام او نائبه فی الجمعة فقال: (
فیه نظر لاطلاق الآیة و الاخبار- الی قوله- و قد بسطنا الکلام فی شرح هذه الرسالة) و مراده المقاصد العلیة الذی هو شرح هذه الرسالة علی الالفیة و نسخة منه فی (الرضویة) و اخری من وقف العماد الفهرس، و عند السید شهاب الدین بقم نسخة علی ظهرها اجازة الشهید للشیخ عز الدین حسین بن زمعة المدنی فی (۹۴۸) کما کتبه الینا».
حاشیه بر
الفیه نوشته شیخ سعادتمند زین الدین،
شهید در سال ۹۶۶ هجری قمری. وی در این
حاشیه بر مسائل اصلی اکتفاء کرده است. این کتاب غیر از شرح شهید بر
الفیه به نام
المقاصد العلیة می‌باشد که خود شهید بر المقاصد العلیة حواشی فراوانی دارد.
مؤلف در این
حاشیه به کتاب المقاصد العلیة نیز اشاره دارد.
و در آن نظر است، به دلیل اطلاق آیه و اخبار تا آنجا که می‌فرماید:
ما این موضوع را به صورت مبسوط در شرح این رساله نگاشته‌ایم، و مراد ایشان کتاب المقاصد العلیة می‌باشد که در
شرح الفیه است. نسخه‌ای از این
حاشیه در
آستان قدس رضوی و نسخه‌ای دیگر در مجموعه موقوفات عماد فهرسی می‌باشد. در نزد حضرت آیة الله نجفی مرعشی در شهر
قم نیز نسخه‌ای می‌باشد که در پایان آن اجازه‌ای به خط شهید ثانی برای
عز الدین حسین بن زمعه مدنی در سال ۹۴۸ هجری قمری نگاشته شده است.
حضرت آیة الله نجفی مرعشی این نکته را در نامه‌ای که برای من نوشته‌اند اشاره فرموده است.
سید محسن امین صاحب کتاب ارزشمند
اعیان الشیعه درباره این کتاب می‌فرماید: «و اعلم ان بعضهم قال: ان له ثلاثة شروح علی الالفیة مطول و متوسط و مختصر و بعضهم قال: ان له المقاصد العلیة فی شرح الالفیة و حاشیتین علی الالفیة وسطی و صغری تکتب علی الهامش لتقیید الفتوی و استظهرنا ان یکون الشرحان هما الحاشیتان و ذلک ان الشهید لما رای روایة یستفاد منها ان الصلاة لها الف واجب صنف رسالة سماها الالفیة. جمع
فیها الف واجب تصدیقا لهذا الحدیث فشرحها الشهید الثانی بهذه الشروح الثلاثة».
بدان که برخی از علماء عقیده بر آن دارند که
شهید ثانی سه شرح بر
الفیه نگاشته است. طولانی، متوسط، مختصر. برخی دیگر از علماء می‌گویند یک شرح و دو
حاشیه. شرح به نام
المقاصد العلیة فی شرح الالفیة و
حاشیه نیز متوسط و کوچک، که بر
حاشیه کتاب نگاشته شده و برای بیان فتوای ایشان می‌باشد. و به نظر ما نیز همین گونه است.
یعنی آن دو شرح همین دو
حاشیه می‌باشد. و دلیل آن نیز اینگونه می‌باشد که شهید اول روایتی دال بر هزار
واجب در
نماز می‌بینند و لذا کتاب
الفیه را می‌نویسند، برای تایید این حدیث و شهید ثانی نیز این سه شرح را به رشته تحریر در می‌آورند.
نسخه‌ای که در این برنامه از آن استفاده شده است چاپ دفتر تبلیغات اسلامی
حوزه علمیه قم ، چاپ اول، در یک جلد، در قطع وزیری و تحقیق گروه پژوهش مرکز تحقیقات و پژوهشهای اسلامی می‌باشد.
نرم افزار تحریر الوسیله، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
