البرهان المؤسس لتحقیق ان المتنجس لا ینجس (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب «البرهان المؤسس لتحقیق ان المتنجس لا ینجس» اثر
عبد الکریم موسوی جزایری ، از رساله‌های فقهی استدلالی در
قرن ۱۲ ق، به
زبان عربی است که نویسنده در آن
ادله و مبانی قائلان به عدم سرایت
نجاست از
متنجس به اشیای دیگر را آورده و از آن دفاع کرده و پاسخ طرف داران نظریه سرایت را داده و دلایل آنها را رد کرده است.
هدف مؤلف دفاع استدلالی از فرعی فقهی و مبتلابه در آن
زمان بوده و سعی می‌کند به اختصار مبانی خود را محکم سازد.
شیوه کلی نویسنده طرح استدلالی قائلان به سرایت و بیان پاسخ استدلالی فقهی آنهاست. در این بررسی‌ها به
ادله فقهی استناد شده و تقریرهای مختصری از نظریه طرف داران سرایت نجاست به اشیای دیگر تبیین شده است و به همان صورت پاسخ این استدلال‌ها مطرح گردیده و در مرحله آخر با دقت و مستدل از نظریه عدم سرایت دفاع شده است.
۱. در ذکر دلایل معتقدان به سرایت نجاست از متنجس به چیزهای پیرامونی، به
روایت بزنطی از
امام رضا علیه‌السلام و روایت
سماعه از
امام صادق علیه‌السلام استدلال شده است. این روایات
دلالت بر دور ریختن
آب ظرفی دارند که دست نجسی به آن خورده است. این به آن معناست که دست
متنجس سبب نجاست آب شده است.
۲.
روایت دیگری از
ابو بصیر که امام صادق علیه‌السلام در باره شخص
جنبی که انگشتش را در ظرف آب کرده همین مفهوم را تایید می‌کند. بنا بر این اخبار و ادله روایی دلالت بر سرایت نجاست دارند و بخش‌های دیگر را هم نجس می‌کنند اما نویسنده این دلالت را مخدوش دانسته و معتقد است مصداق و مفهموم روایت‌ها به جای دیگری غیر از مورد بحث بر می‌گردد وی در پاسخ می‌گوید که این
روایات بر بقای عین نجاست در دست حمل می‌شوند زیرا واژه
قذارت و
نظافت اگر
حقیقت شرعیه در آنها منتفی باشد باید معنای عرفی و لغوی آنها را در نظر گرفت از نظر
عرف و لغت زمانی حکم به قذارت دست می‌شود که عین نجاست باقی باشد. نظافت و نزاهت نیز زمانی به کار می‌روند که
عین نجاست از بین برود.
۳. در
روایت دیگری هم امام دستور به شستشوی
لباس می‌دهد که در ظرف آب
موشی مرده افتاده باشد استدلال شده که این امر دلالت دارد بر این که آب متنجس سبب نجاست آن شده است. مؤلف پاسخ می‌دهد که از ظاهر
روایت فهمیده می‌شود که عین نجاست در آب وجود دارد.
۴. استدلال دیگر قائلان به سرایت به روایت
عمار از امام صادق علیه‌السلام است از آن روایت هم فهمیده می‌شود که
نماز بر
بوریا ، پیش از خشک شدن جایز نیست و مانع آن فقط سرایت نجاست از متنجس به
بدن یا لباس
نمازگزار است. پاسخ مؤلف این است که این خبر ظهور در نقیض مدعا دارد زیرا اصحاب بر
وجوب طهارت محل
سجده اجماع دارند وی ضمن تبیین این پاسخ، اشکالات و استدلال‌های دیگر طرف داران سرایت را نقد کرده و پاسخ داده سپس به دفاع از نظریه عدم سرایت نجاست از متنجس به اشیای دیگر پرداخته و در این زمینه ابتدا به
اصالت طهارت استناد کرده است.
۵. مولف معتقد است برای اثبات عدم سرایت نیازی به ارائه دلیل نیست زیرا دلیلی بر وجوب تطهیر وجود ندارد و این اصل دلالت بر عدم وجوب می‌کند اما در اخبار و روایات نویسنده به روایت
حکم بن حکیم صیرفی که از امام صادق علیه‌السّلام تمسک کرده است.
راوی می‌پرسد پس از
ادرار آب نمی‌ریزم و رطوبتی از
بول به دستم می‌رسد و دستم را به دیوار یا
خاک می‌مالم سپس عرق می‌کند و به بدن یا لباسم می‌کشم
امام جواب می‌دهد اشکالی ندارد نویسنده نحوه
استدلال به این روایت و اشکالات را پاسخ گفته و معتقد است علاوه بر این روایت، روایت
عیص بن قاسم ،
صفوان ، سماعه،
موثقه اسامه ، روایتی حسن از اسامه کاملا بر مقصود یعنی عدم سرایت نجاست دلالت دارد و آن را ثابت می‌کند.
نرم افزار جامع فقه اهل البيت۲، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
