الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
مؤلف تفسیر «
الامثل» استاد محقق
آیت‌الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و پژوهشگران قرآن در قرن چهاردهم و اوائل قرن پانزدهم هجری می‌باشند.
تفسیر «
الامثل فی تفسیر کتاب الله المنزل» ترجمه
تفسیر نمونه است. این تفسیر با تجدید نظر جزئی و تکمیل مسانید و ارجاعات آن، به شیوه نوین ارائه شده است و تفسیری کامل و شامل تمام قرآن است که با ویژگی عصری و اجتماعی. و متناسب با نیازها و پرسشهای زمانه، پیام قرآن را تبیین کرده است. از مباحث فنی و کلاسیک ادبی پرهیز نموده و جلوه دیگر آن، گرایش به جنبه‌های هدایتی و تربیتی است که مؤلفان آن را تعقیب کرده‌اند. این تفسیر در کنار تفسیر گرانسنگ المیزان، می‌تواند خلا عدم وجود تفاسیر شیعی عربی را در کشورهای عرب زبان پر نماید و سبب آشنایی بیشتر اهل سنت با دیدگاههای نوین
شیعه و
اهل بیت علیه‌السّلام گردد.
مفسر در مقدمه خود، هدف از تالیف این تفسیر را چنین بیان می‌دارد: «هر عصری ویژگیها، ضرورت‌ها و تقاضاهایی دارد که از دگرگون شدن وضع زمان، و پیدا شدن مسائل جدید و مفاهیم تازه در عرصه زندگی سرچشمه می‌گیرد، همچنین هر عصر، مشکلات و پیچیدگی‌ها و گرفتاری‌های مخصوص خود را دارد، که آن نیز از دگرگونی اجتماعات و فرهنگ‌ها، که لازمه تحول زندگی و گذشت زمان است، نشات می‌گیرد. افراد پیروز و موفق آنهایی هستند که هم آن نیازها و تقاضاها و هم این مشکلات و گرفتاریها را که مجموع آنها را «مسائل عصر» می‌توان نامید درک می‌کنند
. گام دیگر
استنباط نیازها و تقاضاهای ویژه این زمان، از اصول کلی اسلام می‌باشد. این تفسیر بر اساس دو هدف فوق نگارش یافته است.
الامثل، در روش ارائه مطالب و تحلیل و ذکر وجوه و احتمالات متاثر از تفاسیری چون
المیزان و
تفسیر مراغی است.
شیوه ذکر مطالب چنین است که در آغاز، پس از بیان نکات کلی و عام در هر سوره، از قبیل نام، مکی یا مدنی بودن، عدد آیات و ویژگیهای آن، به فضای حاکم بر سوره، سبک و سیاق موضوعات مهم مطرح شده در سوره اشاره می‌شود، آنگاه به مضمون آیه پرداخته و با روش بیانی و تحلیلی در تفسیر، با عباراتی روان و سبک عربی امروزی، مسائل زندگی و
هدایت انسان تشریح می‌گردد. ذیل هر آیه با عنوان «بحث» موضوع متناسب با آن را مطرح می‌نماید. موضوعاتی از قبیل،
ربا،
حقوق زن،
آفرینش انسان، و...
مفسر در هر مقطع به دنبال آن است که با بیان معانی کلمات و تبیین درست آیه، فهم صحیحی از قرآن به خواننده ارائه دهد و در این مقصود از نقل حدیث، اسباب النزول، قصه‌های تاریخی و مسائل علمی کمک می‌گیرد. در بیان احکام نیز، به حد آیات قرآنی اکتفا کرده و در کنار آن به اسرار و حکمتهای احکام الهی اشاره دارد. در نقل قصه‌های تاریخی تلاش نموده از اسرائیلیات پرهیز نماید.
مفسر و همکاران عنایت دارند تا آیاتی را که مربوط به آفرینش انسان،
حیوان، آسمانها، زمین و جهان طبیعت است، تفسیر علمی کنند و در آیاتی که احتمالا اشاره‌هایی به نظریات و اکتشافات جدید دارد، آن آیات را منطبق سازند. مانند ذیل سوره یونس آیه ۵ «هو الذی جعل الشمس ضیاء»، که راجع به کرویت زمین و حرکت خورشید و ماه بحث می‌نمایند. و ذیل آیه ۱ سوره انشقاق به نقل حدیثی از حضرت علی علیه‌السّلام و بیان
اعجاز علمی آن می‌پردازند.
گفته شد که این تفسیر، ترجمه عربی تفسیر نمونه می‌باشد، بنابراین مقدمه تفسیر شامل همان مطالبی است که ما در کتابشناسی تفسیر نمونه بیان کردیم. منابع آن نیز همان ۱۶ تفسیری است که ذکر شد. تنها تفاوت مهم «
الامثل» با «نمونه» حذف ترجمه آیات است که بدلیل عربی بودن متن «
الامثل» نیازی به آن نبود. از تفاوتهای جزئی دیگر انتقال برخی مطالب به پاورقی
الامثل است، مانند آنجایی که بحث را به جلدهای دیگر ارجاع می‌دهد،
ذیل آیه ۲۸- ۲۹ سوره بقره مطابق
باید اذعان داشت که
ترجمه متن، ترجمه مناسبی بوده و مهمتر از آن توانسته است با بیان عربی روز و متداول، حس مترجم بودن را از بین ببرد و با مخاطب، ارتباط خوبی برقرار نماید. این امر ناشی از این است که مترجمان همگی مسلط بر دو
زبان عربی و فارسی بوده‌اند و زبان اصلی اکثر آنها عربی بوده است. مترجمان این اثر آقایان محمد علی آذرشب، محمدرضا آل صادق، استاد اسد مولوی، شیخ مهدی انصاری، سید احمد قبانچی، شیخ هاشم صالحی، استاد خالد توفیق عیسی، استاد سید محمد هاشمی و استاد قصی هاشم فاخر، می‌باشند
.
فهرستی از مطالب مختلف کتاب، بر اساس ترتیب آیات در پایان هر جلد «
الامثل»، یاری رسان محققان خواهد بود. جهت آگاهی بیشتر از ابعاد مختلف تفسیر به مقاله کتاب شناسی تفسیر نمونه مراجعه فرمائید.
تفسیر «
الامثل» تاکنون چند بار در
ایران و
لبنان به چاپ رسیده است. در ایران یکبار
انتشارات جامعه مدرسین حوزه علمیه قم اقدام به چاپ دو جلد از آن را با ترجمه آقای آذرشب، در سال ۱۳۶۵ در قطع وزیری نمود. متاسفانه این ترجمه و چاپ استمرار نیافت.
بنیاد بعثت در سالهای ۱۳۷۷ و ۱۳۷۸ جلد اول آن را مجددا چاپ نمود.
در لبنان یکدوره ۲۰ جلدی وزیری از سوی مؤسسه البعثة در سال ۱۴۱۳ ق/ ۱۹۹۲ م چاپ و انتشار یافته است.
اکنون نیز برخی ناشران درصدد چاپ جدید آن در ۱۵ جلد با حروفچینی و ترکیب جدید می‌باشند.
در ضمن قرآن پژوه محترم آقای احمدعلی بابایی، هم اکنون در حال خلاصه کردن «
الامثل» می‌باشد، و مانند گزیده تفسیر نمونه، در مجلدات کمتری، ارائه خواهد شد.
۱- تفسیر
الامثل مجلدات مختلف
۲- المفسرون حیاتهم و منهجهم سید محمد علی ایازی صفحه ۱۵۱
۳- طبقات مفسران شیعه دکتر عقیقی بخشایشی ج۵ ص۲۱۲
۴- دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی به کوشش بهاء الدین خرمشاهی جلد ۱ و ۲
۵- کتاب شناسی تفاسیر قرآن کریم سالهای ۷۹- ۱۳۵۷. تهیه دبیرخانه نمایشگاه بین المللی قرآن کریم ۱۳۸۰ انتشارات کتاب مبین.
۶- فصلنامه بینات شماره ۹ سال سوم بهار ۱۳۷۵ ص۱۰۸- ۱۲۱
نرم افزار جامع التفاسیر، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور).
