اقتَدِه (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اقتَدِه: فعل امر از «
اقتداء» گرفته شده و به معنی
«پیروی کردن و به دنبال رفتن» است.
باید توجه داشت که «ه» در «اقتده»
ضمیر نیست، بلکه «
هاء سکت» است که به هنگام وقف بر حرف متحرک به کلام ملحق می‌شود، نظیر
همزه وصل که برای عدم ابتدای به ساکن در آغاز کلام می‌آورند،
بنابراین همان‌طور که همزه وصل به هنگام اتصال کلام ساقط می‌شود، هاء سکت نیز باید ساقط شود، امّا از آنجا که این هاء در رسم الخط قرآن‌ها نوشته شده است، برای رعایت ظاهر رسم الخط احتیاط را در این دانسته‌اند که در اینجا وقف شود تا هاء اظهار گردد.
به موردی از کاربرد
اقتَدِه در
قرآن، اشاره می‌شود:
(أُوْلَئِكَ الَّذينَ هَدَى اللّهُ فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ قُل لاّ أَسْأَلُكُمْ عَلَيْهِ أَجْرًا إِنْ هُوَ إِلاّ ذِكْرَى لِلْعالَمينَ) (آنها كسانى هستند كه
خداوند هدايتشان كرده؛ پس به
هدایت آنان اقتدا كن؛ و بگو: «(در برابر اين
رسالت و
تبلیغ)، پاداشى از شما نمى‌طلبم؛ اين رسالت، چيزى جز يك يادآورى براى جهانيان نيست. (و اين وظيفه من است.)»)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید:
در اينجا براى بار دوم به تعريف ايشان پرداخته و طورى ايشان را تعريف مى‌كند كه در حقيقت هدايت الهى را تعريف كرده، زيرا اين هدايت الهى است كه مردانى چنين بار آورده. آرى، هدايت و راهنمايى خداى تعالى آدمى را به هدف مى‌رساند، و از اثرش كه همان ايصال به مطلوب است تخلف نمى‌پذيرد، هم چنان كه فرموده:
(فَإِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي مَنْ يُضِلُّ) در اين
آیه رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) را دستور مى‌دهد تا هدايت ايشان را پيروى كند، و اگر دستور نداد كه
شریعت ايشان را پيروى كند براى اين بود كه شريعت رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)
ناسخ شريعت‌هاى ساير انبيا، و كتابش حافظ و حاكم بر كتاب‌هاى ايشان است، تازه هدايت ايشان هم هدايت خدا است، و اگر فرمود: به هدايت ايشان اقتدا كن صرفا به منظور احترام گزاردن برايشان بوده و گرنه بين خدا و بين كسى كه خدا هدايتش كرده و يا مى‌كند واسطه‌اى نيست، به
شهادت اينكه در همين آيات فرموده:
(ذلِكَ هُدَى اللَّهِ ...) به هر حال آیه مورد بحث در خصوص برنامه پیامبران پیشین است که روش آنها یک سرمشق عالی هدایت برای پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) می‌باشد، همچنان که می‌فرماید: «اینها (پیامبران پیشین) کسانی هستند که مشمول هدایت الهی شده‌اند و به هدایت آنها اقتدا کن...»
(فَبِهُداهُمُ اقْتَدِهْ) این آیه تاکید می‌کند که اصول دعوت همه پیامبران الهی یکی است، اگرچه از نظر ویژگی‌ها و خصوصیات، به تناسب نیازمندی‌های مختلف هر زمان تفاوت‌های قابل ملاحظه‌ای داشته‌اند و آیین‌های بعدی کامل‌تر از آیین‌های قبلی بوده‌اند.
در این که منظور از این هدایت که باید سرمشق پیامبر اسلام (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) قرار گیرد چیست؟ بعضی از
مفسران احتمال داده‌اند که همان
صبر و پایداری در مقابل مشکلات، و بعضی گفته‌اند مقصود
توحید و تبلیغ رسالت است، ولی ظاهرا هدایت مفهوم وسیعی دارد که هم توحید و سایر اصول اعتقادی را شامل می‌شود و هم صبر و استقامت، و هم سایر اصول اخلاق و
تعلیم و تربیت.
از آنچه گفتیم روشن می‌شود که آیه فوق هیچ منافاتی با این ندارد که
اسلام ناسخ ادیان و شرایع پیشین باشد، زیرا
نسخ تنها شامل قسمتی از
احکام می‌شود، نه اصول کلی دعوت آنها.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اقتَدِه»، ج۳، ص۵۹۲-۵۹۳.
