اعمیت ممکنه عامه از بسایط دیگر
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اعمیت ممکنه عامه از بسایط دیگر یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای تحقق
ممکنه عامه در ضمن سایر بسایط بدون
عکس است.
ممکنه عامه، قضیه‌ای است که در آن، حکم به
سلب ضرورت نسبت از طرف مقابل شده باشد؛
یعنی اگر اصل
قضیه،
موجبه است، حکم شود که سلب آن ضروری نیست و اگر
سالبه است، حکم به سلب ضرورت از جانب ایجاب شده باشد؛ مثلاً: کل انسان کاتب بالامکان العام؛ یعنی سلب کتابت از انسان ضرورت ندارد تا
ثبوت کتابت برای
انسان ممتنع باشد، بلکه ثبوت هم ممکن است، اعم از اینکه امکان به
فعلیت برسد یا نرسد و بر فرض به
فعلیت رسیدن، اعم از این است که
دائمه باشد یا نه، و بر فرض دائمه بودن اعم از این است که
ضروریه باشد یا نه؛ پس بر مجرد امکان ثبوت، دلالت می‌کند و نسبت به مازاد آن ساکت است و لا شی من الانسان بکاتب بالامکان العام؛ یعنی کتابت برای انسان ضروری و حتمی نیست تا سلب ممتنع باشد، بلکه سلب نیز ممکن است با قطع نظر از ضرورت یک طرف.
بنابراین، ممکنه عامه، اعم از بقیه
موجهات بسیطه است؛
یعنی هر کجا آنها باشند امکان عام نیز هست، زیرا
قضایای فعلیه دارای امکان‌اند و مازاد بر آن
فعلیت هم دارند و
قضایای دائمه،
امکان و
فعلیت را دارند و مازاد بر آن، دوام هم دارند و
قضایای ضروریه؛ امکان،
فعلیت و دوام نسبت را دارند و مازاد بر آن، ضرورت نیز دارند؛ پس در همه اینها امکان هست، ولی
عکس آن نیست؛ یعنی ممکن است نسبت
محمول به
موضوع به امکان عام باشد، ولی تنها در حد امکان و
قوه باقی بماند و هرگز به
فعلیت و دوام و ضرورت نرسد.
در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:
(۱) قطب‌الدین رازی، محمد بن محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
(۲)
مظفر، محمدرضا، المنطق.
پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «اعمیت ممکنه عامه از بسایط دیگر»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۱/۹.
