اعمیت ممکنه خاصه از مرکبات دیگر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

اعمیت ممکنه خاصه از مرکبات دیگر یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای تحقق ممکنه خاصه در ضمن سایر مرکبات بدون عکس است.

---

یکی از مناسبات قضایای موجهه، اعمیت ممکنه خاصه از دیگر مرکبات است؛ یعنی میان ممکنه خاصه و بقیه موجهات مرکبه، نسبت عموم و خصوص مطلق برقرار، و ممکنه خاصه از همه آنها اعم است؛ چون ممکنه خاصه به قضیه موجهه‌ای می‌گویند که از پیوند دو ممکنه عامه شکل گرفته باشد که یکی موجبه و دیگری سالبه است، و از آن، حکم ضروری‌ نبودن طرف ثبوت و سلب به دست می‌آید؛ یعنی ثبوت و سلب محمول در هیچ‌یک ضروری نیست؛ مثلاً معنای «کل انسان کاتب بالامکان الخاص» این است که کتابت و عدم آن برای انسان ضروری نیست و از طرفی در هر یک از موجهات دیگر، ایجاب و سلب وجود دارد و دست‌کم در مرکبات ایجابی و سلبی ممکن به امکان عام وجود دارد؛ ولی از امکان، ایجاب و سلب لازم نمی‌آید تا یکی از آن دو بالفعل یا بالضرورة و یا بالدوام باشد؛ یعنی امکان عام با فعلیت، ضرورت و دوام منافات ندارد؛ بنابراین ممکنه خاصه، اعم از سایر مرکبات است.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

(۱) قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
(۲) شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).

---