اطاعت از خدا (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
در این مقاله
آیات قرآن مرتبط با
اطاعت از
خدا معرفی می‌شوند.
اطاعت از
پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله راه اطاعت از
خدا:
«مَّنْ يُطِعِ الرَّسُولَ فَقَدْ أَطَاعَ اللّهَ ...؛
كسى كه از پيامبر اطاعت كند،
خدا را اطاعت كرده....»
اطاعت‌کنندگان از
خدا عبارتند از:
فرمانبردارى پديده‌هاى هستى از خداوند:
۱. «... اوَاتِ وَالأَرْضِ كُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ؛
... آنچه در
آسمانها و
زمین است، از آن اوست؛ و همه در برابر او خاضعند.»
۲. «... وَلَهُ أَسْلَمَ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ طَوْعًا وَكَرْهًا وَإِلَيْهِ يُرْجَعُونَ؛
... آيين او همين اسلام است؛ و تمام كسانى كه در آسمانها و زمين هستند، از روى اختيار يا از روى اجبار، در برابرِ فرمانِ او تسليمند؛ و به سوى او بازگردانده مى‌شوند.»
۳. «وَلَهُ مَن فِي السَّمَاوَاتِ وَالْأَرْضِ كُلٌّ لَّهُ قَانِتُونَ؛
و از آن اوست همه كسانى كه در آسمانها و زمين‌اند و همگى در برابر او خاضع و
مطيع‌اند.»
اطاعت
زنبور عسل از
خدا، براى حركت در مسير تعيين شده از سوى او:
«وَأَوْحَى رَبُّكَ إِلَى النَّحْلِ ... • ثُمَّ كُلِي مِن كُلِّ الثَّمَرَاتِ فَاسْلُكِي سُبُلَ رَبِّكِ ذُلُلًا ...؛
و پروردگار تو، به زنبور عسل
وحی (الهام غريزى) نمود ... سپس از تمام ثمرات و شيره گلها بخور و راههايى را كه پروردگارت براى تو تعيين كرده است، براحتى بپيما....»
«ذلل» مى‌تواند حال براى ضمير فاعلى «اسلكى» يا حال براى «سبل» باشد. برداشت ياد شده
بر پايه احتمال اوّل است.
اقرار فرزندان يعقوب به اطاعت از خداوند:
«أَمْ كُنتُمْ شُهَدَاء إِذْ حَضَرَ يَعْقُوبَ الْمَوْتُ إِذْ قَالَ لِبَنِيهِ مَا تَعْبُدُونَ مِن بَعْدِي قَالُواْ نَعْبُدُ إِلَهَكَ ... وَنَحْنُ لَهُ مُسْلِمُونَ؛
آيا هنگامى كه مرگ يعقوب فرا رسيد، شما حاضر بوديد؟! در آن هنگام كه به فرزندان خود گفت: پس از من، چه چيز را مى‌پرستيد؟ گفتند: خداى تو، ... و ما در برابر او تسليم هستيم.»
انقياد كامل
ابراهیم علیه‌السلام در برابر خداوند:
«إِذْ قَالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قَالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ؛
و ياد آوريد هنگامى را كه پروردگارش به او فرمود:
اسلام بياور و در برابر حق، تسليم باش. او فرمان پروردگار را از جان و دل‌پذيرفت؛ و گفت: در برابر پروردگار جهانيان، تسليم شدم.»
پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله، مأمور به اعلام اطاعت خود و پيروانش از پروردگار جهانيان:
«... قُلْ إِنَّ هُدَى اللّهِ هُوَ الْهُدَىَ وَأُمِرْنَا لِنُسْلِمَ لِرَبِّ الْعَالَمِينَ؛
... بگو: تنها هدايت خداوند، هدايت واقعى است؛ و ما دستور داريم كه تسليم پروردگار جهانيان باشيم.»
اطاعت از
خدا و پذيرش فرمان‌هاى الهى، از ويژگى‌هاى
مؤمنان:
۱. «... وَالْمُؤْمِنُونَ كُلٌّ آمَنَ بِاللّهِ وَمَلآئِكَتِهِ وَكُتُبِهِ وَرُسُلِهِ لاَ نُفَرِّقُ بَيْنَ أَحَدٍ مِّن رُّسُلِهِ وَقَالُواْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا ...؛
... و همه مؤمنان (نيز)، به
خدا و فرشتگانش و كتاب‌هاى او و فرستادگانش، ايمان آورده‌اند؛ و گفتند: ما در ميان هيچ يك از پيامبران او، فرق نمى گذاريم (و به همه ايمان داريم). و گفتند: شنيديم و اطاعت كرديم....»
۲. «الَّذِينَ يَقُولُونَ رَبَّنَا إِنَّنَا آمَنَّا ... • الصَّابِرِينَ وَالصَّادِقِينَ وَالْقَانِتِينَ ...؛
(همان) كسانى كه مى‌گويند: پروردگارا! ما ايمان آورده‌ايم؛ ... آنها كه در مسير اطاعت و ترك گناه، استقامت مى‌ورزند؛ راستگو هستند؛ در برابر
خدا خضوع مى‌كنند....»«قانتين» از «قنوت» گرفته شده و به معناى ملازمت با اطاعت همراه با خضوع است.
۳.«... وَأَطِيعُواْ اللّهَ وَرَسُولَهُ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ؛
... و اگر ايمان داريد، از
خدا و پيامبرش اطاعت كنيد»
۴. «وَالْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَاتُ ... وَيُطِيعُونَ اللّهَ وَرَسُولَهُ ...؛
مردان و زنان باايمان، ... و
خدا و پيامبرش را اطاعت مى‌كنند....»
۵. «إِنَّمَا كَانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِينَ ... يَقُولُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا ...؛
سخن مؤمنان، ... كه مى‌گويند: شنيديم و اطاعت كرديم....»
اطاعت
کوه‌ها از
خدا در همنوايى با
داود علیه‌السلام:
«وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ مِنَّا
فَضْلًا يَا جِبَالُ أَوِّبِي مَعَهُ ...؛
و ما به داود از سوى خود
فضيلتى بزرگ بخشيديم؛ ما به كوهها گفتيم: اى كوهها و اى پرندگان! با او در تسبيح
خدا هم آواز شويد....»
اطاعت
فرشتگان از اوامر خداوند:
«وَلِلّهِ يَسْجُدُ مَا فِي السَّمَاوَاتِ وَمَا فِي الأَرْضِ مِن دَآبَّةٍ وَالْمَلآئِكَةُ وَهُمْ لاَ يَسْتَكْبِرُونَ • يَخَافُونَ رَبَّهُم مِّن فَوْقِهِمْ وَيَفْعَلُونَ مَا يُؤْمَرُونَ؛
نه تنها سايه ها، بلكه تمام آنچه در آسمانها و زمين از
جنبندگان وجود دارد، و همچنين فرشتگان، براى
خدا سجده مى‌كنند، در حالى كه
تکبّر نمى‌ورزند. آنها تنها از
عذاب پروردگارشان، كه حاكم
بر آنهاست، خائفند؛ و آنچه را مأموريت دارند انجام مى‌دهند.»
اطاعت
پرندگان از خداوند در همنوايى با داود علیه‌السلام:
«وَلَقَدْ آتَيْنَا دَاوُودَ مِنَّا
فَضْلًا يَا جِبَالُ أَوِّبِي مَعَهُ وَالطَّيْرَ ...؛
و ما به داود از سوى خود
فضيلتى بزرگ بخشيديم؛ ما به كوهها و پرندگان گفتيم: اى كوهها و اى پرندگان! با او در تسبيح
خدا هم آواز شويد....»
فرمانبرى
مریم از پروردگار:
«وَمَرْيَمَ ابْنَتَ عِمْرَانَ ... وَصَدَّقَتْ بِكَلِمَاتِ رَبِّهَا وَكُتُبِهِ وَكَانَتْ مِنَ الْقَانِتِينَ؛
و همچنين به مريم دختر عمران ... او كلمات پروردگار خويش و كتابهايش را تصديق كرد و از
مطيعان فرمان
خدا بود.»
اطاعت مجاهدان مجروح
غزوه احُد از فرمان
خدا و پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله براى شركت دوباره در
جهاد:
«الَّذِينَ اسْتَجَابُواْ لِلّهِ وَالرَّسُولِ مِن بَعْدِ مَآ أَصَابَهُمُ الْقَرْحُ ... • ... وَاتَّبَعُواْ رِضْوَانَ اللّهِ ...؛
كسانى كه دعوت
خدا و پيامبر را، پس از آن همه جراحاتى كه به ايشان رسيد، اجابت كردند. ... با نعمت و
فضل پروردگار، بازگشتند....»
اطاعت از
خدا، آرزوى
جهنّمیان:
«يَوْمَ تُقَلَّبُ وُجُوهُهُمْ فِي النَّارِ يَقُولُونَ يَا لَيْتَنَا أَطَعْنَا اللَّهَ ...؛
در آن روز كه صورتهاى آنان در
آتش دوزخ دگرگون خواهد شد پشيمان مى‌شوند و مى‌گويند: اى كاش
خدا اطاعت كرده بوديم!....»
در آیات به دعا برای اطاعت از
خدا اشاره شدهاست.
اطاعت از
خدا، خواست
ابراهیم و
اسماعیل علیهماالسلام از پروردگار:
«رَبَّنَا وَاجْعَلْنَا مُسْلِمَيْنِ لَكَ وَمِن ذُرِّيَّتِنَا أُمَّةً مُّسْلِمَةً لَّكَ ...؛
پروردگارا! ما را تسليم فرمان خود قرار ده؛ و از دودمان ما، امّتى كه تسليم فرمان تو باشند، به وجود آور....»
«مسلمين» از «اسلام» گرفته شده و از معانى اسلام، اطاعت و انقياد است.
تسلیم و اطاعت در برابر خداوند تا واپسين لحظه زندگى، دعاى
یوسف علیه‌السلام به درگاه خداوند:
«رَبِّ قَدْ آتَيْتَنِي مِنَ الْمُلْكِ وَعَلَّمْتَنِي مِن تَأْوِيلِ الأَحَادِيثِ فَاطِرَ السَّمَاوَاتِ وَالأَرْضِ أَنتَ وَلِيِّي فِي الدُّنُيَا وَالآخِرَةِ تَوَفَّنِي مُسْلِمًا ...؛
پروردگارا! بهره‌اى عظيم از
حکومت به من بخشيدى، و مرا از علم تعبير خواب آگاه ساختى. اى آفريننده آسمانها و زمين! تو ولىّ و سرپرست من در دنيا و آخرت هستى، مرا مسلمان بميران....»
در آیات
قرآن به اطاعت از
خدا توصیه شده است.
تسليم بودن در برابر خداوند، سفارش ابراهيم و يعقوب علیهماالسلام به فرزندان خويش:
«وَوَصَّى بِهَا إِبْرَاهِيمُ بَنِيهِ وَيَعْقُوبُ يَا بَنِيَّ إِنَّ اللّهَ اصْطَفَى لَكُمُ الدِّينَ فَلاَ تَمُوتُنَّ إَلاَّ وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ؛
و ابراهيم و يعقوب در واپسين لحظات عمر، فرزندان خود را به اين آيين،
وصیّت كردند؛ و هر كدام به فرزندان خويش گفتند: فرزندان من! خداوند اين آيين پاك را براى شما برگزيده است؛ و شما، جز به آيين اسلام و تسليم در برابر فرمان
خدا از دنيا نرويد.»
سفارش به همسران پيامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله مبنى
بر پيروى از دستورهاى الهى:
«وَمَن يَقْنُتْ مِنكُنَّ لِلَّهِ وَرَسُولِهِ وَتَعْمَلْ صَالِحًا نُّؤْتِهَا أَجْرَهَا مَرَّتَيْنِ ... • وَقَرْنَ فِي بُيُوتِكُنَّ ... وَأَطِعْنَ اللَّهَ وَرَسُولَهُ ...؛
و هر كس از شما براى
خدا و پيامبرش خضوع كند و عمل صالح انجام دهد، دوبار به او پاداش خواهيم داد، ... و در خانه‌هاى خود بمانيد، ... و
خدا وپيامبرش را اطاعت كنيد....»
دروغ بودن ادّعاى
منافقان در اطاعت از
خدا:
«وَيَقُولُونَ آمَنَّا بِاللَّهِ وَبِالرَّسُولِ وَأَطَعْنَا ثُمَّ يَتَوَلَّى فَرِيقٌ مِّنْهُم مِّن بَعْدِ ذَلِكَ وَمَا أُوْلَئِكَ بِالْمُؤْمِنِينَ؛
آنها مى‌گويند: به
خدا و پيامبر ايمان آورده‌ايم و اطاعت كرده‌ايم. ولى بعد (از اين ادعا)، گروهى از آنان رويگردان مى‌شوند؛ آنها در حقيقت مؤمن نيستند.»
لزوم اطاعت از
خدا و فرمان‌هاى او:
۱. «وَإِذْ أَخَذْنَا مِيثَاقَكُمْ وَرَفَعْنَا فَوْقَكُمُ الطُّورَ خُذُواْ مَا آتَيْنَاكُم بِقُوَّةٍ وَاسْمَعُواْ قَالُواْ سَمِعْنَا وَعَصَيْنَا ...؛
و به ياد آوريد زمانى را كه از شما پيمان گرفتيم؛ و كوه طور را
بر فرازتان برافراشتيم؛ و گفتيم: آنچه را از آيات و فرمان‌ها به شما داده‌ايم با قدرت بگيريد، و بشنويد (و اطاعت كنيد). آنها گفتند: شنيديم؛ ولى مخالفت كرديم....»
۲. «وَإِذَا سَأَلَكَ عِبَادِي عَنِّي فَإِنِّي قَرِيبٌ أُجِيبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ إِذَا دَعَانِ فَلْيَسْتَجِيبُواْ لِي ...؛
و هنگامى كه بندگان من، از تو درباره من سؤال كنند، بگو: من نزديكم؛ دعاى دعاكننده را، به هنگامى كه مرا مى‌خواند، پاسخ مى‌گويم. پس بايد دعوت مرا بپذيرند....»
۳. «... وَقُومُواْ لِلّهِ قَانِتِينَ؛
... و از روى خضوع و اطاعت، براى
خدا به پاخيزيد.»
۴. «قُلْ أَطِيعُواْ اللّهَ ...؛
بگو: از
خدا اطاعت كنيد....»و نیز--)
۵. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ أَطِيعُواْ اللّهَ ...؛
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! اطاعت كنيد
خدا را! ....» و نیز--)
۶. «... وَأَطِيعُواْ اللّهَ وَرَسُولَهُ إِن كُنتُم مُّؤْمِنِينَ؛
... و اگر ايمان داريد، از
خدا و پيامبرش اطاعت كنيد.»
۷. «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَجِيبُواْ لِلّهِ ...؛
اى كسانى كه‌ايمان آورده‌ايد! دعوت
خدا اجابت كنيد....»
۸. «... قُلِ اللّهُ يَهْدِي لِلْحَقِّ أَفَمَن يَهْدِي إِلَى الْحَقِّ أَحَقُّ أَن يُتَّبَعَ أَمَّن لاَّ يَهِدِّي ...؛
... بگو: تنها
خدا به حق هدايت مى‌كند. آيا كسى كه هدايت به سوى حق مى‌كندبراى پيروى شايسته‌تر است، يا آن كس كه هدايت نمى‌شود....»
۹. «... فَإِلَهُكُمْ إِلَهٌ وَاحِدٌ فَلَهُ أَسْلِمُوا ...؛
... و خداى شما معبود واحدى است؛ تنها در برابر فرمان او تسليم باشيد....»
۱۰. «إِنَّمَا كَانَ قَوْلَ الْمُؤْمِنِينَ إِذَا دُعُوا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ لِيَحْكُمَ بَيْنَهُمْ أَن يَقُولُوا سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا ... • ... قُل لَّا تُقْسِمُوا طَاعَةٌ مَّعْرُوفَةٌ إِنَّ اللَّهَ خَبِيرٌ بِمَا تَعْمَلُونَ • قُلْ أَطِيعُوا اللَّهَ ...؛
سخن مؤمنان، هنگامى كه به سوى
خدا و پيامبرش دعوت شوند تا ميان آنان
داوری كند، تنها و در هر حال اين است كه مى‌گويند: شنيديم و اطاعت كرديم. ... بگو: سوگند ياد نكنيد؛ شما اطاعت شايسته داشته باشيد كه خداوند به آنچه انجام مى‌دهيد آگاه است. بگو: اطاعت كنيد
خدا را....»
۱۱. «وَإِنَّهُ لَعِلْمٌ لِّلسَّاعَةِ فَلَا تَمْتَرُنَّ بِهَا وَاتَّبِعُونِ هَذَا صِرَاطٌ مُّسْتَقِيمٌ؛
و او سبب آگاهى و نشانه‌اى
بر روز قيامت است. (زيرا نزول
عیسی گواه نزديكى رستاخيز است)؛ هرگز در قيامت ترديد نكنيد؛ و از من پيروى كنيد كه اين راه مستقيم است.»
۱۲. «فَاتَّقُوا اللَّهَ مَا اسْتَطَعْتُمْ وَاسْمَعُوا وَأَطِيعُوا ...؛
پس تا مى‌توانيد تقواى الهى پيشه كنيد و گوش فرا دهيد و اطاعت نماييد....»
يك‌سان نبودن اطاعت
خدا و كسب رضايتش با برانگيختن خشم او:
«أَفَمَنِ اتَّبَعَ رِضْوَانَ اللّهِ كَمَن بَاء بِسَخْطٍ مِّنَ اللّهِ وَمَأْوَاهُ جَهَنَّمُ وَبِئْسَ الْمَصِيرُ؛
آيا كسى كه به دنبال رضاى
خدا بوده، همانند كسى است كه به خشم الهى گرفتار شده و جايگاه او جهنّم، و پايان كار او بسيار بد است؟!»
پيمان
خدا با مؤمنان براى اطاعت از او:
«وَاذْكُرُواْ نِعْمَةَ اللّهِ عَلَيْكُمْ وَمِيثَاقَهُ الَّذِي وَاثَقَكُم بِهِ إِذْ قُلْتُمْ سَمِعْنَا وَأَطَعْنَا ...؛
و به ياد آوريد
نعمت خدا را
بر شما، و پيمانى را كه با تأكيد از شما گرفت، آن زمان كه گفتيد: شنيديم و اطاعت كرديم....»
دورى جستن از پليدى‌ها (
شراب،
قمار،
بتها و
قرعه زدن‌هاى ناصواب)، نشان‌دهنده اطاعت از
خدا و رسول:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ إِنَّمَا الْخَمْرُ وَالْمَيْسِرُ وَالأَنصَابُ وَالأَزْلاَمُ رِجْسٌ مِّنْ عَمَلِ الشَّيْطَانِ فَاجْتَنِبُوهُ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ • إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَن يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ وَالْبَغْضَاء فِي الْخَمْرِ وَالْمَيْسِرِ وَيَصُدَّكُمْ عَن ذِكْرِ اللّهِ وَعَنِ الصَّلاَةِ فَهَلْ أَنتُم مُّنتَهُونَ • وَأَطِيعُواْ اللّهَ وَأَطِيعُواْ الرَّسُولَ ...؛
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! شراب و قمار و بتها و
ازلام (نوعى
بخت آزمایی)، پليد و از عمل شيطان است، از آن دورى كنيد تا رستگار شويد.
شیطان مى‌خواهد بوسيله شراب و قمار، در ميان شما
عداوت و
کینه ايجاد كند، و شما را از
یاد خدا و از نماز باز دارد. آيا با اين همه زيان و
فساد، و با اين نهى اكيد، خوددارى خواهيد كرد؟! اطاعت كنيد
خدا را و اطاعت كنيد پيامبر
خدا را....»
لزوم اطاعت و تسليم در برابر خداوند تا واپسين لحظه زندگى:
«يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اتَّقُواْ اللّهَ حَقَّ تُقَاتِهِ وَلاَ تَمُوتُنَّ إِلاَّ وَأَنتُم مُّسْلِمُونَ؛
اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! آن گونه كه حق تقوا و پرهيزگارى است، از مخالفت فرمان
خدا بپرهيزيد؛ و جز
بر آيين اسلام از دنيا نرويد.»
لزوم هماهنگى گفتار و كردار مؤمنان در جهت طاعت خداوند:
«طَاعَةٌ وَقَوْلٌ مَّعْرُوفٌ فَإِذَا عَزَمَ الْأَمْرُ فَلَوْ صَدَقُوا اللَّهَ لَكَانَ خَيْرًا لَّهُمْ؛
ولى بدانند اطاعت فرمان
خدا و سخن سنجيده براى آنان شايسته‌تر است؛ و اگر هنگامى كه فرمان جهاد قطعى مى‌شود به
خدا راست گويند و از در صدق و صفا درآيند براى آنها بهتر مى‌باشد.»
اطاعت و خضوع خالصانه در برابر خداوند، فرمان
خدا به مؤمنان:
«... وَقُومُواْ لِلّهِ قَانِتِينَ؛
... و از روى خضوع و اطاعت، براى
خدا به پاخيزيد.»
مأموريّت مريم علیهاالسلام به اطاعت خاضعانه در برابر پروردگار خود:
«يَا مَرْيَمُ اقْنُتِي لِرَبِّكِ ...؛
اى مريم! به شكرانه اين نعمت براى پروردگار خود، خضوع كن....»
آثار اطاعت از خدا (قرآن)،
پاداش اطاعت از خدا (قرآن)،
زمینه‌های اطاعت از خدا (قرآن)،
موانع اطاعت از خدا (قرآن).
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۳، ص۵۰۴، برگرفته از مقاله «اطاعت از خدا».
