اسکان بنی‌اسرائیل (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از نعمت هایی که خداوند به
بنی اسرائیل عطا کرده، منطقه‌ای است که آنان را در آنجا
اسکان داد.
خداوند به بنی اسرائیل، در انتخاب سرزمین (شام یا مصر) برای اسکان دستور می‌دهد.
وقلنا من بعده لبنی اسرءیل اسکنوا الارض..
و بعد از آن به بنی اسرائیل گفتیم: «در این سرزمین(
مصر و
شام ) ساکن شوید! اما هنگامی که وعده آخرت فرا رسد، همه شما را دسته جمعی (به آن دادگاه
عدل) می‌آوریم»
مقصود از «الارض» سرزمین شام و مصر است.
اسکان بنی اسرائیل در سرزمین مناسب زندگی، با انواع روزیهای پاکیزه، امری الهی است
ولقد بوانا بنی اسرءیل مبوا صدق ورزقنـهم من الطیبـت..
(سپس) بنی اسرائیل را در جایگاه صدق (و راستی) منزل دادیم و از روزیهای پاکیزه به آنها عطا کردیم (اما آنها به نزاع و اختلاف برخاستند! ) و اختلاف نکردند، مگر بعد از آنکه
علم و آگاهی به سراغشان آمد! پروردگار تو روز
قیامت، در آنچه اختلاف می‌کردند، میان آنها
داوری می‌کند
تعبیر به" مبوا صدق" (منزلگاه راستین) ممکن است اشاره به این باشد که خداوند به وعده خود نسبت به بنی اسرائیل وفا کرد، و آنها را به
سرزمین موعود بازگرداند، و یا اینکه سرزمین
صدق اشاره به پاکی و نیکی این سرزمین است و به همین جهت تناسب با سرزمین شام و فلسطین دارد که منزلگاه
انبیاء و پیامبران الهی بود.
گروهی نیز احتمال داده‌اند که منظور سرزمین مصر باشد، زیرا همانگونه که قرآن در
سوره دخان می‌گوید: " پس از نابودی فرعونیان باغها و چشمه‌ها و سرزمینها و قصرها و نعمتهایی از آنها بجای ماند و آنها را به گروه دیگری یعنی بنی اسرائیل دادیم" کم ترکوا من جنات و عیون و زروع و مقام کریم و نعمة کانوا فیها فاکهین کذلک و اورثناها قوما آخرین (سوره دخان آیه ۲۵ تا ۲۸) همین مضمون در سوره شعراء آیه ۵۷ تا ۵۹ آمده و در آخر آن می‌خوانیم" و اورثناها بنی اسرائیل" (ما این باغها و چشمه‌ها و گنجها و قصرها را به بنی- اسرائیل دادیم).
از این آیات بر می‌آید که بنی اسرائیل قبل از
هجرت به سرزمین شام، مدتی در مصر ماندند، و از برکات آن سرزمین پر بار، بهره گرفتند:
سپس قرآن اضافه می‌کند: " ما آنها را از روزیهای پاکیزه، بهره مند ساختیم" (و رزقناهم من الطیبات).
البته مانعی هم ندارد که هم سرزمین مصر منظور باشد و هم اراضی شام و
فلسطین .
اما آنها قدر این نعمت را ندانستند، " و به اختلاف و نزاع با یکدیگر برخاستند آنهم نه از روی ناآگاهی، بلکه از روی علم و دانش و پس از مشاهده آن همه معجزات
موسی و دلائل صدق دعوت او.
اسکان قوم موسی در سرزمین مقدس، تقدیری از جانب خداوند بود.
یـقوم ادخلوا الارض المقدسة التی کتب الله لکم..
ای قوم! به سرزمین مقدسی که خداوند برای شما مقرر داشته، وارد شوید! و به پشت سر خود بازنگردید (و عقب گرد نکنید) که زیانکار خواهید بود! »
اراده الهی بر اختصاص نقطه‌ای از زمین ارض مقدس برای
اسکان بنی اسرائیل زمان
موسی علیه‌السّلام تعلق یافت.
ونرید ان نمن علی الذین استضعفوا فی الارض... • ونمکن لهم فی الارض ونری فرعون وهـمـن وجنودهما منهم ما کانوا یحذرون.
«تمکین»، از ریشه مکن به معنای اسکان دادن است «مکن». و مقصود از «الارض»، «ارض مقدس» می‌باشد که در آیه ۲۱
سوره مائده به آن تصریح شده است.
ما می‌خواهیم بر
مستضعفان زمین منت نهیم و آنان را پیشوایان و وارثان روی زمین قرار دهیم! • و حکومتشان را در زمین پابرجا سازیم و به فرعون و هامان و لشکریانشان، آنچه را از آنها -بنی اسرائیل- بیم داشتند نشان دهیم!
چقدر این دو آیه گویا و امیدبخش است؟ چرا که به صورت یک قانون کلی و در شکل
فعل مضارع و مستمر بیان شده است، تا تصور نشود اختصاص به مستضعفان بنی اسرائیل و حکومت فرعونیان داشته، می‌گوید: ما می‌خواهیم چنین کنیم...
یعنی فرعون می‌خواست بنی اسرائیل را تار و مار کند و قدرت و شوکتشان را درهم بشکند، اما ما می‌خواستیم آنها قوی و پیروز شوند. او می‌خواست حکومت تا ابد در دست مستکبران باشد اما ما اراده کرده بودیم که حکومت را به مستضعفان بسپاریم! و سرانجام چنین شد.
ضمنا تعبیر به" منت" چنان که قبلا هم گفته‌ایم به معنی بخشیدن مواهب و نعمتها است، و این با
منت زبانی که بازگو کردن نعمت به قصد تحقیر طرف است و مسلما کار مذمومی است، فرق بسیار دارد.
در این دو آیه خداوند پرده از روی
اراده و
مشیت خود در مورد مستضعفان برداشته و پنج امر را در این زمینه بیان می‌کند که با هم پیوند و ارتباط نزدیک دارند.
نخست اینکه ما می‌خواهیم آنها را مشمول نعمتهای خود کنیم (و نرید ان نمن...) .
دیگر اینکه ما می‌خواهیم آنها را پیشوایان نمائیم (نجعلهم ائمة).
سوم اینکه ما می‌خواهیم آنها را وارثان
حکومت جباران قرار دهیم (و نجعلهم الوارثین).
چهارم اینکه ما حکومت قوی و پا بر جا به آنها می‌دهیم (و نمکن لهم فی الارض).
و بالآخره پنجم اینکه آنچه را دشمنانشان از آن بیم داشتند و تمام نیروهای خود را بر ضد آن
بسیج کرده بودند به آنها نشان دهیم (و نری فرعون و هامان و جنودهما منهم ما کانوا یحذرون).
چنین است لطف عنایت پروردگار در مورد" مستضعفین"
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۳۰۴، برگرفته از مقاله «اسکان بنی‌اسرائیل».
