اسرار منا
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«منا»، سرزمینی است که بین وادی محسر (بعد از مشعر قرار دارد) و
مکه واقع شده است. و طول آن حدود ۵/ ۳ کیلومتر و عرض آن پانصد متر، بین دو کوه ممتد است.
فاصله
منا از مکه حدود شش کیلومتر است و در همین سرزمین
جمرات سه گانه (سه محل سنگ زدن نمادین به
شیطان) قرار دارد. حج گزاران بامداد
عید قربان (دهم ذی الحجه)، وارد منا می‌شوند و تا روز دوازدهم و برخی افراد تا روز سیزدهم
ذی الحجه در آنجا می‌مانند (و به اصطلاح بیتوته و وقوف می‌کنند).
واژه «منا» در اصل به معنای
علاقه به چیزی با اندازه است.
از این رو به معنای آرزو است؛ یعنی منا سرزمین آرزوها است. برخی گفته‌اند: این سرزمین را بدان جهت منا نامیده‌اند که مقدر شده در آنجا قربانی شود.
از
امام رضا(علیه‌السّلام) حکایت شده است: «
جبرئیل به
ابراهیم(علیه‌السّلام) گفت: هر چه می‌خواهی از پروردگارت تمنا کن و ابراهیم در درون آرزو کرد که خدا به جای فرزندش
اسماعیل (که مامور قربانی او بود) گوسفندی قرار دهد تا تاوان اسماعیل گردد و مامور قربانی آن شود، و خدا آرزوی او را برآورده کرد».
در اینجا به بخشی از اسرار «منا» اشاره می‌شود:
در
آیات قرآن دستور داده شده که بعد از توقف در
مشعر، همچون دیگر مردم کوچ نموده و به سوی منا حرکت کنید. آری با مردم و همراه مردم بودن در طی مسیر الهی نیکو است، و حرکت دسته جمعی حاجیان از مشعر به منا، تجلی این همنوایی الهی است.
آیت الله طالقانی در مورد می‌نویسد: «تا من‌ها و ماها، به صورت یک رود خروشان روان می‌گردند و چون آب روان، از آلودگی‌ها و رسوبات
گناه و آثار جاهلیت پاک و پاک‌تر می‌گردند، تامجذوب دو صفت خاص غفور و
رحیم شوند»؛
ثم افیضوا من حیث افاض الناس و استغفروا الله ان الله غفور رحیم• فاذا قضیتم مناسککم فاذکروا الله کذکرکم آباءکم او اشد ذکرا فمن الناس من یقول ربنا آتنا فی الدنیا و ما له فی الاخره من خلاق؛
«سپس از جایی که مردم روانه می‌شوند (به سوی منا) روانه شوید، و از خدا آمرزش بخواهید، که خدا بسیار آمرزنده مهرورز است. و هنگامی که اعمال حج خود را به جای آوردید، پس همانند یاد آوری شما از نیاکان‌تان، یا با یادمانی شدیدتر، خدا را به یاد آورید. و از مردم کسی است که می‌گوید: ای پروردگار ما! به ما، در همین
دنیا بده و حال آنکه برایش در
آخرت هیچ بهره‌ای نیست».
امام صادق(علیه‌السّلام) فرمود: «مشرکان هنگامی که در منا حاضر می‌شدند افتخارات پدران خود را به یاد آوری می‌کردند و
قرآن دستور داد هنگام حضور در سرزمین منا، یاد خدا کنید و این ذکر و یادمان همچون یاد پدرانتان؛ بلکه شدیدتر باشد.
در مورد آیه ۲۰۳
بقره از امام صادق(علیه‌السّلام) حکایت شده است: مقصود ایام تشریق (روزهای ۱۰ و ۱۱ و ۱۲ ذی الحجه در منا) است که برخی مردم در این ایام، در
منا به فخر فروشی در مورد پدران‌شان می‌پرداختند و خدا دستور داد ذکر الهی بگویند. سپس حضرت با یادآوری آیه ۲۰۰ «بقره» به ذکرهای آن ایام اشاره کرد: «الله اکبر، الله اکبر، لااله الاالله، والله اکبر، الله اکبر و لله الحمد، الله اکبر علی ما هدانا، الله اکبر علی ما رزقنا من بهیمه الانعام»
در
احادیث دیگری از امام صادق و
امام باقر(علیه‌السّلام) حکایت شده که این تکبیرها را بعد از نمازها بگویید.
امام صادق(علیه‌السّلام) می‌فرماید: «هنگامی که مردم در منا جایگزین می‌شوند، ندا دهنده‌ای از طرف خدای عزوجل ندا سر می‌دهد که اگر رضایت مرا می‌خواهید، من حتما خشنود شدم».
صدوق حکایت کرده است: حج گزاران هنگام خروج از منا، به سوی
مکه، از گناهان خود خارج می‌شوند، مثل روزی که از
مادر متولد شدند.
امام صادق (علیه‌السّلام) فرموده است: هنگامی که شخصی از منا خارج می‌شود، فرشته‌ای دستش را بر پشت او می‌گذارد و می‌گوید: از سر بگیر
(یعنی اعمال ناپسند گذشته تو بخشوده شد، پس در زندگی آغازی دیگر داشته باش).
حج گزاران در
شب و روز قبل از ورود به منا، وقوف کوتاهی در
عرفات و مشعر دارند؛ اما در منا باید چند شب بیتوته کنند. با توجه به اینکه منا، محل تحقق خواسته‌ها و آرزوها است و حجاج از آنجا پس از جلب رحمت و غفران
خدا در عرفات و مشعر حضور یافته‌اند، دیگر آنجا جای ماندن است؛ یعنی، تا پیش از شمول آمرزش الهی،
انسان باید بی‌قرار و در تکاپو باشد و آن گاه که آن را یافت، موعد درنگ و آرامش او فرا می‌رسد. به خصوص که در منا پس از مبارزه جمعی با
شیطان، قربانی کرده و نفس خود را می‌کشد و این یعنی، نجات و رستگاری کامل
انسان.
بهشت نیز _که مکان استقرار و تکون است_ پس از شمول مغفرت و
رحمت الهی حاصل می‌شود.
نوع آرزوهای هر فرد، تابع میزان معرفت و شناخت او است. گروهی آرزوهای خود را محدود به
دنیا می‌کنند و می‌گویند: ربنا آتنا فی الدنیا حسنة و فی الآخره حسنة و قنا عذاب النار
و
پیامبر اسلام خیر
دنیا و
آخرت را در حج خانه خدا می‌دانست.
البته خیر
دنیا و آخرت، مصادیق دیگری همچون فرزند صالح، سلامتی برای
عبادت، ثروتی که در راه خدا صرف شود، چشمی که
قرآن بخواند و نیز می‌شود.
آیت الله جوادی آملی در مورد منا می‌نویسد: «انسان جاودانگی را دوست دارد؛ از این رو آرزوی او نیز فراهم کردن چیزی است که همیشه با او باشد. آن کس که به فکر جمع
مال است، در اشتباه بوده و برای خود بلا تهیه و وزر و وبال جمع می‌کند آنها که عاقلانه زندگی کرده، دستشان پر و رویشان سفید است. علاقه مند به رفتن هستند و احساس سبکی می‌کنند. خلاصه اینکه، آن گروه نخست آرزوی مذموم دارند؛ اما گروه دیگر تمنای ممدوح، و منا
سرزمین نیل به تمنیات صادق است، نه آرزوهای کاذب و باطل و نه سرزمین تمناهای ناروا».
با توجه به اینکه حج گزاران به صورت پراکنده و با انواع
حج، خود را به عرفات می‌رسانند و شب نیز از آنجا
کوچ می‌کنند؛ گویا تا قبل از منا فرصتی برای بحث و گفت وگو و طرح مسائل مهم
جامعه اسلامی پیدا نمی‌کنند. اما منا و بیتوته در آنجا، فرصت مناسب و ارزشمندی برای این امر است. از این رو جایگاه بعضی از خطبه‌های مهم (مانند خطبه
پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم) و سخنرانی
امام حسین(علیه‌السّلام) در منا، پیمان
عقبه اولی و
ثانی، برگزاری مراسم عزاداری از سوی امامان و) در منا بوده است.
معاونت امور روحانیون، پیش درآمدی بر فرهنگ نامه اسرار و معارف حج، ج۱، ص۱، برگرفته از مقاله «اسرار منا».
