استوانه مخلقه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
استوانه مخلقه محل نهادن
عود و نزدیک‌ترین ستون به
محراب پیامبر (صلی الله علیه و اله) در
مسجدالنبی می‌باشد.
مخلقه نزدیک‌ترین ستون به محراب
نماز رسول خدا (صلی الله علیه و اله) است که از غرب به پشت
محراب اتصال دارد
و اکنون کمی جلوتر از محل اصلی آن قرار دارد
و بالای آن در دایره‌ای سبز با خط طلایی عبارت «اسطوانة المخلقة» نوشته شده است.
مخلقه از خلوق یا خلاق به معنای بوی خوش، گونه‌ای
عطر است که بخش عمده آن از
زعفران است.
این ستون از آن رو مخلقه (عطرآگین) نام گرفت که برای معطرسازی فضای
مسجد، آن را به خلوق می‌آغشتند یا بر آن
عود می‌سوزاندند.
گویند نخستین کسی که
مسجدالنبی را خوشبو کرد، همسر
عثمان بن مظعون از نخستین
مسلمانان بود که چون همسرش در مسجد آب دهان افکند، آن را شست و خوشبو کرد.
به گزارش
جابر بن عبدالله انصاری، نخستین کسی که مسجدالنبی را خوشبو کرد،
عثمان بن عفان بود.
در حکومت
بنی امیه،
عمر بن عبدالعزیز (حک: ۹۹ـ۱۰۱ق.) و در دوران
عباسیان، خیزران
مادر هارون الرشید به سال ۱۷۰ق. بدین کار پرداخت.
گویا از این هنگام، معطر ساختن فضای مسجد رواج یافت.
پیامبر خدا (صلی الله علیه و اله) پس از
تغییر قبله در سال دوم، تا چندی روبه روی این ستون به نماز می‌ایستاد. سپس در محراب کنونی که به
محراب پیامبر شناخته می‌شود، به گزاردن نماز پرداخت و آن ستون که از دیگر ستون‌ها به
مصلا نزدیک تر بود، پشت سر قرار گرفت. به آن «
علم» یعنی نشانه مصلا و
قبله پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نیز می‌گفتند؛ زیرا در جای
استوانه حنانه نصب شده بود.
برخی سیره نگاران این استوانه را همان
ستون توبه می‌دانند.
اما واقدی بر پایه نقلی، آن دو را ستون‌های جداگانه دانسته است.
کی از جاهای
استجابت دعا، کنار ستون مخلقه است.
بر پایه گزارشی،
سلمة بن اکوع،
صحابی و
راوی حدیث پیامبر، می‌کوشید نمازش را نزد این ستون به جا آورد و چون سبب آن را از وی جویا شدند، این کار خود را به رفتار رسول خدا مستند دانست.
بر پایه روایتی،
امام رضا علیه‌السّلام هنگام رفتن به
عمره نزد
قبر پیامبر (صلی الله علیه و اله) آمد و نزدیک استوانه مخلقه شش یا هشت
رکعت نماز گزارد.
تبرک جستن به این ستون
مستحب شمرده شده است.
بحار
الانوار: المجلسی (م. ۱۱۱۱ق.)، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ق؛
تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره: اصغر قائدان، مشعر، ۱۳۷۲ش؛
تاریخ المدینة المنوره:
ابن شبه (م. ۲۶۲ق.)، قم، دار الفکر، ۱۳۶۸ش؛ الدرة الثمینة فی اخبار
المدینه: محمد محمود النجار (م. ۶۴۳ق.)، به کوشش شکری، دار الارقم؛ سبل الهدی و الرشاد: محمد بن یوسف الصالحی (م. ۹۴۲ق.)، به کوشش عادل احمد و علی محمد، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۴ق؛ السیرة الحلبیه: الحلبی (م. ۱۰۴۴ق.)، بیروت، دار المعرفه، ۱۴۰۰ق؛ صحیح البخاری: البخاری (م. ۲۵۶ق.)، بیروت، دار الفکر، ۱۴۰۱ق؛ الغدیر: الامینی (م. ۱۳۹۲ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۳۹۷ق؛ لسان العرب :
ابن منظور (م. ۷۱۱ق.)، قم، ادب الحوزه، ۱۴۰۵ق؛ مدینه شناسی: سید محمد باقر نجفی، ۱۳۶۴ش؛ المسجد النبوی عبر
التاریخ: محمد السید الوکیل، دار المجتمع، ۱۴۰۹ق؛ مسند احمد: احمد حنبل (م. ۲۴۱ق.)، بیروت، دار صادر؛ المغازی: الواقدی (م. ۲۰۷ق.)، به کوشش مارسدن جونس، بیروت، اعلمی، ۱۴۰۹ق؛ موسوعة مکة المکرمة و
المدینة المنوره: احمد زکی یمانی، مکه، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۹ق؛ وسائل الشیعه: الحر العاملی (م. ۱۱۰۴ق.)، قم، آل البیت: ، ۱۴۱۴ق؛ وفاء الوفاء: السمهودی (م. ۹۱۱ق.)، مکه، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۲ق.
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «استوانه مخلقه».
