استوانه تهجّد
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
استوانه تهجد نمازگاه
نافله‌های شبانه پیامبر در
مسجدالنبی را گویند.
این ستون پشت خانه
حضرت فاطمه زهرا سلام‌الله‌علیها و در سمت شمالی آن قرار داشت. اکنون در آن جا محرابی کوچک است
که چون کسی روبه روی آن می‌ایستد، ستون در سمت چپ او، روبه روی
باب جبرئیل که پیشتر باب
عثمان خوانده می‌شد، قرار می‌گیرد.
این ستون کنار مکان اصلی باب جبرئیل پیش از توسعه
مسجدالنبی بود که اکنون کمی عقب تر از مکان نخست قرار دارد.
در این روزگار، درون
ضریح پیامبر جای گرفته و بر سنگ مرمری که آن جا نهاده‌اند، نوشته‌اند: «هذا متهجد النبی: این جا مکانی است که
پیامبر نافله شب می‌گزارد.»
خوانده شدن آن به این نام از آن رو است که چون
مسجد از نماز گزاران خالی می‌شد، پیامبر (صلی الله علیه و اله) کنار این ستون که پس از در خانه
امیر مؤمنان علی علیه‌السّلام قرار داشت، حصیری می‌گسترد و روی آن به
تهجد و
نماز می‌ایستاد.
علی علیه‌السّلام نیز
نماز شب را همین جا می‌خواند.
در پی
تقلید برخی
مسلمانان از
رسول خدا، ایشان
حصیر را جمع کرد و در پاسخ کسانی که علت این کار را پرسیدند، فرمود: ترسیدم نماز شب بر شما
واجب شود و شما توان آن را نداشته باشید.
ابن نجار و
مطری از این محل به «مصلی النبی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم باللیل: نمازگاه شبانه پیامبر (صلی الله علیه و اله)» یاد کرده‌اند. در سده‌های بعد، در آن مکان محرابی ساخته شد.
به فرمان عبدالمجید از حکمرانان عثمانی (م. ۱۲۷۰ق.) هنگام مرمت و تعمیر بنای
مسجد نبوی، محراب قدیمی تهجد را تعمیر و نماسازی کردند و بر روی آن با خطی زیبا این آیه را نوشتند: {و من اللیل فتهجد به نافلة لک عسی ان یبعثک ربک مقاما محمودا}: پاره‌ای از
شب را به نماز بیدار باش که برای تو افزون بر
نمازهای واجب است. باشد که
خداوند تو را به مقام پسندیده (
شفاعت) مبعوث گرداند.»
سمهودی در باب فضیلت نماز نزد این ستون، روایت‌هایی آورده است؛ از جمله آن که
محمد بن حنفیه، فرزند
امام علی علیه‌السّلام به سعید بن عبدالله بن فضیل که در آن جا نماز می‌گزارد، گفت: این جا
مصلای رسول خدا هنگام به جای آوردن نافله شب بوده است؛ از این رو، پیوسته آن جا باش.
مسلمانان در گذر تاریخ برای نماز گزاردن در کنار این ستون بسیار اشتیاق داشتند و اکنون نیز پشت محراب تهجد گرد می‌آیند. این
محراب اکنون نیز موجود است؛ ولی در برابرش مانعی گذاشته‌اند تا مردم آن را نبینند
و مدت‌ها است که زائران بدان دسترسی ندارند و مردم از نماز گزاردن در کنار آن محروم شده‌اند. این در حالی است که
تبرک به آن
مستحب دانسته شده است.
ابن زباله (م. ۱۹۹ق.) از این ستون یاد نکرده است.
تاریخ و آثار اسلامی مکه مکرمه و مدینه منوره: اصغر قائدان، مشعر، ۱۳۸۶ش؛ تعمیر و توسعه مسجد شریف نبوی: ناجی محمد حسن، ترجمه: آیتی، مشعر، ۱۳۸۷ش؛ الدرة الثمینة فی اخبار المدینه: محمد بن محمود النجار (م. ۶۴۳ق.)، به کوشش صلاح الدین، مرکز بحوث و دراسات المدینه، ۱۴۲۷ق؛ الغدیر: الامینی (م. ۱۳۹۰ق.)، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۳۸۷ق؛ المعالم الاثیره: محمد محمد حسن شراب، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۳۸۷ق؛ موسوعة مکة المکرمة و المدینة المنوره: احمد زکی یمانی، مصر، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۸ق؛ وفاء الوفاء: السمهودی (م. ۹۱۱ق.)، به کوشش السامرائی، مؤسسة الفرقان، ۱۴۲۴ق.
حوزه نمایندگی ولی فقیه در امور حج و زیارت، برگرفته از مقاله «استوانه تهجد».
