استغفار برای پدر (قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

مقدم داشتن استغفار برای پدر و مادر بر دیگران، کاری شایسته می‌باشد، لذا استغفار برای پدر و مادر در چندین آیه از قرآن اشاره شده است، که در جایی حضرت ابراهیم علیه‌السّلام برای پدر خود استغفار کرده است یا جای دیگر حضرت نوح علیه‌السّلام برای پدر و مادر خود طلب استغفار کرد.

---

حضرت ابراهیم علیه‌السّلام برای پدر گمراهش استغفار کرد:
وما کان استغفار ابرهیم لابیه الا عن موعدة وعدهآ ایاه فلما تبین له انه عدو لله تبرا منه ان ابرهیم لاوه حلیم.
و استغفار ابراهيم براى پدرش (عمويش آزر)، فقط بخاطر وعده‌اى بود كه به او داده بود (تا وى را بسوى ایمان جذب كند) امّا هنگامى كه براى او روشن شد كه وى دشمن خداست، از او بيزارى جست به یقین، ابراهيم مهربان و بردبار بود!

قال اراغب انت عن ءالهتی یـابرهیم لئن لم تنته لارجمنک واهجرنی ملیا• قال سلـم علیک ساستغفر لک ربی انه کان بی حفیا.
گفت: «ای ابراهیم! آیا تو از معبودهای من روی گردانی؟! اگر (از این کار) دست برنداری، تو را سنگسار می‌کنم! و برای مدتی طولانی از من دور شو!» (ابراهیم) گفت: «سلام بر تو! من بزودی از پروردگارم برایت تقاضای عفو می‌کنم چرا که او همواره نسبت به من مهربان بوده است!

واتل علیهم نبا ابرهیم• واغفر لابی انه کان من الضالین.
و بر آنان خبر ابراهیم را بخوان، و پدرم (عمویم) را بیامرز، که او از گمراهان بود!

قد کانت لکم اسوة حسنة فی ابرهیم... الا قول ابرهیم لابیه لاستغفرن لک وما املک لک من الله من شیء...
برای شما سرمشق خوبی در زندگی ابراهیم و کسانی که با او بودند وجود داشت، ... جز آن سخن ابراهیم که به پدرش (عمویش آزر) گفت (و وعده داد) که برای تو آمرزش طلب می‌کنم، ... .

---

ابراهیم علیه‌السّلام به وعده خویش، جهت طلب آمرزش برای پدر (عمو یا جد مادری) خو وفا کرد:
وما کان استغفار ابرهیم لابیه الا عن موعدة وعدهآ ایاه فلما تبین له انه عدو لله تبرا منه ان ابرهیم لاوه حلیم.
و استغفار ابراهيم براى پدرش (عمويش آزر)، فقط بخاطر وعده‌اى بود كه به او داده بود (تا وى را بسوى ايمان جذب كند) امّا هنگامى كه براى او روشن شد كه وى دشمن خداست، از او بيزارى جست به يقين، ابراهيم مهربان و بردبار بود!
وابرهیم الذی وفی.
و در کتب ابراهیم، همان کسی که وظیفه خود را بطور کامل ادا کرد.


استغفار ابراهیم برای پدرش (عمویش آزر) به خاطر وعده‌ای بود که به او داد، اما هنگامی که برای او آشکار شد که وی دشمن خدا است از او بیزاری جست و برایش استغفار نکرد (و ما کان استغفار ابراهیم لابیه الا عن موعدة وعدها ایاه فلما تبین له انه عدو لله تبرا منه). در پایان آیه اضافه می‌کند: ابراهیم کسی بود که در پیشگاه خدا خاضع و از خشم و غضب پروردگار خائف و ترسان، و مردی بزرگوار و حلیم و بردبار بود (ان ابراهیم لاواه حلیم).
این جمله ممکن است دلیلی برای وعده ابراهیم به آزر در زمینه استغفار بوده، باشد، زیرا حلم و بردباری از یک سو، و اواه بودن او که طبق بعضی از تفاسیر به معنی رحیم بودن است از سوی دیگر، ایجاب می‌کرد که حد اکثر تلاش و کوشش را برای هدایت آزر انجام دهد، اگر چه از طریق وعده استغفار و طلب آمرزش از گذشته او باشد.
این احتمال نیز وجود دارد که جمله فوق دلیل برای این موضوع باشد که ابراهیم به خاطر خضوع و خشوعی که داشت و ترس از مخالفت پروردگار هرگز حاضر نبود برای دشمنان حق استغفار کند، بلکه این کار مخصوص به زمانی بود که امید هدایت آزر را در دل می‌پروراند، لذا به محض آشکار شدن عداوت او از این کار صرف نظر کرد.

---

مقدم داشتن استغفار برای پدر و مادر بر دیگران، کاری شایسته می‌باشد:
ربنا اغفر لی ولولدی وللمؤمنین یوم یقوم الحساب.
پروردگارا! من و پدر و مادرم و همه مؤمنان را، در آن روز که حساب برپا می‌شود، بیامرز!
رب اغفر لی ولولدی و لمن دخل بیتی مؤمنا و للمؤمنین و المؤمنـت و لاتزد الظـلمین الا تبارا.
پروردگارا! مرا، و پدر و مادرم و تمام کسانی را که با ایمان وارد خانه من شدند، و جمیع مردان و زنان با ایمان را بیامرز و ظالمان را جز هلاکت میفزا!»

در آیاتی که گذشت، ابراهیم قهرمان توحید و نیایش و مبارزه با بت و بتپرست و ظالم و ستمگر هفت تقاضا از خدای می‌کند:
نخستین آن تقاضای امنیت شهر مکه، آن کانون بزرگ جامعه توحیدی است (و چه پر معنی است این تقاضا).
دومین تقاضایش دور ماندن از پرستش بتها است، که اساس و پایه همه عقائد و برنامه‌های دینی را در بر می‌گیرد:
سومین تقاضایش تمایل دل‌ها و توجه افکار عمومی توده‌های خدا پرستان که بزرگترین سرمایه یک انسان در اجتماع است، نسبت به فرزندان و پیروان مکتبش می‌باشد.
چهارمین تقاضا بهره‌مند شدن از انواع ثمرات آنهم به عنوان مقدمه‌ای برای شکرگزاری و توجه بیشتر به خالق آن نعمت‌ها است.
پنجمین تقاضایش توفیق برای برپا داشتن نماز که بزرگترین پیوند انسان با خدا است می‌باشد، نه تنها برای خودش که برای فرزندانش نیز همین تقاضا را می‌کند.
ششمین خواسته ابراهیم پذیرش دعای او است و می‌دانیم خدا دعائی را می‌پذیرد که از قلبی پاک و روحی بی آلایش برخیزد که در واقع این تقاضا به طور ضمنی مفهومش تقاضای توفیق پاک داشتن قلب و روح از هر گونه آلایشی می‌باشد.
و سرانجام هفتمین و آخرین تقاضایش آنست که اگر لغزشی از او سر زده، خداوند بخشنده و مهربان او را مشمول لطف و آمرزش خود قرار دهد، و همچنین پدر و مادرش و همه مؤمنان را از این لطف و مرحمت، در روز رستاخیز بهره‌مند سازد.
به این ترتیب تقاضاهای هفتگانه ابراهیم از امنیت شروع می‌شود، و به آمرزش پایان می‌پذیرد، و جالب اینکه اینها را نه تنها برای خود می‌طلبد، که برای دیگران نیز همین تقاضاها را دارد، چرا که مردان خدا هرگز انحصار طلب نبوده و نخواهند بود!

---

حضرت نوح علیه‌السّلام برای خود و پدر و مادر و زنان و مردان مؤمن طلب آمرزش کرده است:
رب اغفر لی ولولدی ولمن دخل بیتی مؤمنا وللمؤمنین و المؤمنـت و لاتزد الظـلمین الا تبارا.

نوح برای خودش و کسانی که به او ایمان آورده بودند چنین دعا می‌کنند: پروردگارا! مرا بیامرز، و همچنین پدر و مادرم، و تمام کسانی را که با ایمان وارد خانه من شدند، و برای تمام مؤمنین و مؤمنات، و ظالمان را جز هلاکت میفزا (رب اغفر لی و لوالدی و لمن دخل بیتی مؤمنا و للمؤمنین و المؤمنات و لا تزد الظالمین الا تبارا) .
این طلب آمرزش برای این است که نوح می‌خواهد بگوید گرچه من صدها سال تبلیغ مستمر داشتم، و هر گونه زجر و شکنجه را در این راه تحمل کردم، اما چون ممکن است ترک اولایی در این مدت از من سر زده باشد من از آن هم تقاضای عفو می‌کنم، و هرگز خود را در پیشگاه مقدست تبرئه نمی‌نمایم. و چنین است حال اولیاء الله که بعد از آن همه زحمت و تلاش در راه خدا باز هم خویش را مقصر می‌دانند و هرگز گرفتار غرور و خود بزرگ بینی نمی‌شوند نه همچون افراد کم ظرفیت که با انجام یک کار کوچک چنان مغرور می‌شوند که گویی از خداوند طلبکارند! نوح در حقیقت برای چند نفر طلب آمرزش می‌کند:
اول برای خودش، مبادا قصور و ترک اولایی از او سر زده باشد.
دوم برای پدر و مادرش، به عنوان قدردانی و حق شناسی از زحمات آنان.
سوم برای تمام کسانی که به او ایمان آوردند هر چند کم بودند، و سپس همراه او سوار بر کشتی شدند که آن کشتی نیز خانه نوح بود.
چهارم برای مردان و زنان با ایمان در تمام جهان و در تمام طول تاریخ، و از اینجا رابطه خود را با مؤمنان سراسر عالم بر قرار می‌سازد.
ولی در پایان باز تاکید بر نابودی ظالمان می‌کند، اشاره به اینکه آنها به خاطر ظلمشان مستحق چنین عذابی بودند.

---