استدلال مباشر بدیهی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

استدلال مباشری بدیهی یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای استدلال مباشریِ بی‌نیاز از برهان است.

---

استدلال مباشری بر دو قسم است:
۱. استدلالی که به برهان نیاز دارد.
۲. استدلال مباشری که به برهان نیاز ندارد.

---

استدلالی که به برهان نیاز دارد، عبارت است از: استدلال به عکس، استدلال به نقیض و استدلال به نقض، زیرا مثلاً برای اثبات اینکه «هرگاه قضیه اصل صادق باشد، عکس آن نیز صادق است» به برهان نیاز است و پس از اقامه برهان است که از صدق اصل به صدق عکس آن می‌توان پی‌برد. همچنین استدلال به نقض و استدلال به نقض نیز به برهان نیاز دارد.

---

استدلال مباشری که به برهان نیاز ندارد و فقط بیان آن برای اثباتش کافی است که به آن «استدلال مباشر بدیهی» یا «بدیهی منطقی» می‌گویند. از جمله بدیهیات علم ریاضی، آن است که اضافه‌کردن یک شیء مساوی نسبت به دو طرف یک معادله مساوی، نسبت تساوی را تغییر نمی‌دهد؛ برای مثال اگر الف باء باشد، آن‌گاه الف به اضافه چهار مساوی است با باء به اضافه چهار. مثال دیگر: اگر کلمه‌ای بر سر موضوع قضیه اضافه شود و همان نیز بر سر محمول آید، نسبت دو قضیه ثابت می‌ماند؛ یعنی کمّ، کیف و صدق دو قضیه تغییر نمی‌کند؛ برای مثال اگر قضیه «کل انسان حیوان» صادق باشد و کلمه «راس» بر سر موضوع و محمول آورده شود، قضیه به وجود آمده است؛ یعنی «کل راس انسان راس حیوان» نیز صادق خواهد بود.
بنابراین هر قضیه صادق را به قضیه صادق دیگر می‌توان تبدیل کرد، تنها در صورتی که بدون تغییر دادن کمّ و کیف قضیه، کلمه‌ای بر سر موضوع و محمول اضافه شود. در این موارد از استدلال مباشر بدیهی استفاده شده است.

---