استجابت (مفرداتقرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِسْتِجابَت (به فتح الف و کسر تاء و فتح باء) و
اِجابَت (به فتح الف و باء) از
واژگان قرآن کریم به معنای مهیّا شدن برای جواب است.
اِسْتِجابَت و
اِجابَت از ریشه
جَوْب به معنای مهیّا شدن برای جواب است.
اجابت را که قبول کردن معنی میکنند در واقع، قطع و پایان دادن به سخن و خواست گوینده است خواه به فعل باشد یا به قول مثل:
(اُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ اِذا دَعانِ) (دعاى دعاكننده را، به هنگامى كه مرا مىخواند، پاسخ مىگويم.)
خداوند با اعطاء مطلوب، سخن سائل را قطع میکند.
راغب گفته: گویند استجابت به معنی اجابت است و حقیقت آن مهیّا شدن برای جواب است ولی چون مهیّا شدن در اغلب از اجابت منفکّ نیست، اجابت را استجابت گفتهاند.
طبرسی ذیل
آیه ۱۸۶ بقره فرموده: اجابت و استجابت به یک معنی است و از
مبرّد نقل میکند که در استجابت معنی اذعان هست و در اجابت نیست.
صحاح و
اقرب الموارد نیز مثل طبرسی گفتهاند.
(لِلَّذِینَ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمُ الْحُسْنی) «بر کسانی که خدای خود را اجابت کردهاند پاداش نیکی است.»
(وَ اِذا سَاَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَاِنِّی قَرِیبٌ اُجِیبُ دَعْوَةَ الدَّاعِ اِذا دَعانِ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَ لْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ) «چون بندگان من مرا از تو سئوال کنند بگو: من نزدیکم دعوت داعی را جواب میدهم آنگاه که مرا بخواند پس از من این مطلب را قبول کنند و به من در این باره ایمان آورند شاید کمال یابند.»
(فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی) یعنی مرا اجابت کنند در این سخن که من نزدیکم و به داعی جواب میدهم.
خداوند در قرآن کریم وعده داده است دعای بندگان را اجابت میکند. در روایات موانعی برای استجابت دعا ذکر شده است که عبارتاند از:
۱- عمل نکردن به کتاب خدا
۲- شکر نکردن نعمات الهی
۳- مخالفت با سنت پیامبر (صلیاللهعلیهوآلهوسلّم)
۴- گناه کردن
۵- خوردن مال حرام.
امام خمینی معتقد است زمانی دعا به اجابت میرسد که از ظاهر به باطن سرایت کند و اگر دعایی به زبان، مطابق با زبان استعداد باشد و آنچه به زبان بگوید، برخلاف آنچه در حال و دل میخواهد نباشد، مستجاب میشود و اگر مستجاب نشد، یا از زبان
استعداد صادر نشده یا با نظام کلی عالم مخالفت و تعارض دارد گاهی نیز این امر به جهت نبود بعضی شرایط و اسباب دعاست.
امام خمینی تاثیر دعا را در افراد بیشتر از نماز میداند و معتقد است تکرار دعا برای نورانی شدن قلب ملکه شدن ذکر خداوند برای انسان و در نهایت، اتحاد ذاکر به ذکر است.
ایشان یکی از آثار تکرار دعا را گشوده شدن زبان قالب میداند تا قلب به همراه زبان ذاکر شود.
به باور ایشان دعاها انسان را از ظلمتکده دنیا بیرون میسازد و نفس را از سرگشتگی خارج میکند و شخص قوت روحی مییابد و سبکبار میشود همچنین دعا نقش مهمی در ساختن انسانها و تربیت جامعه دارد و در حقیقت تمام خیرات و برکات از دعاست.
امام خمینی دعا را عبادتی میداند که با انقطاع از غیر و توجه به حقتعالی، انسان را از آتش عذاب نجات میدهد و قلب را نورانی میکند به اعتقاد ایشان مضمون برخی دعاها سبب ازخودبیخود شدن قلب عارف میشود. ازاینرو به اعتقاد ایشان
حضور قلب دعا و
طهارت قلب از جمله امور مورد استجابت دعا میباشند، زیرا با غفلت و نسیان قلب، هیچ فایدهای از ذکر و دعا نصیب بنده نمیشود و اینگونه اعمال در روح او تاثیری نخواهد داشت.
•
قرشی بنابی، علیاکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «استجابت»، ج۲، ص۸۷. •
دانشنامه امام خمینی ، تهران،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی ، ۱۴۰۰ شمسی.