• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

استجابت (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




اِسْتِجابَت (به فتح الف و کسر تاء و فتح باء) و اِجابَت (به فتح الف و باء) از واژگان قرآن کریم به معنای مهیّا شدن برای جواب است.



اِسْتِجابَت و اِجابَت از ریشه جَوْب به معنای مهیّا شدن برای جواب است.


اجابت را که قبول کردن معنی می‌کنند در واقع، قطع و پایان دادن به سخن و خواست گوینده است خواه به فعل باشد یا به قول مثل‌: (اُجِیبُ‌ دَعْوَةَ الدَّاعِ اِذا دَعانِ‌) (دعاى دعاكننده را، به هنگامى كه مرا مى‌خواند، پاسخ مى‌گويم.) خداوند با اعطاء مطلوب، سخن سائل را قطع می‌کند.
راغب گفته: گویند استجابت به معنی اجابت است و حقیقت آن مهیّا شدن برای جواب است ولی چون مهیّا شدن در اغلب از اجابت منفکّ نیست، اجابت را استجابت گفته‌اند. طبرسی ذیل آیه ۱۸۶ بقره فرموده: اجابت و استجابت به یک معنی است و از مبرّد نقل می‌کند که در استجابت معنی اذعان هست و در اجابت نیست. صحاح و اقرب الموارد نیز مثل طبرسی گفته‌اند.
[۹] شرتونی، سعید اقرب، الموارد.

(لِلَّذِینَ‌ اسْتَجابُوا لِرَبِّهِمُ الْحُسْنی‌) «بر کسانی که خدای خود را اجابت کرده‌اند پاداش نیکی است.» (وَ اِذا سَاَلَکَ عِبادِی عَنِّی فَاِنِّی قَرِیبٌ‌ اُجِیبُ‌ دَعْوَةَ الدَّاعِ اِذا دَعانِ‌ فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی وَ لْیُؤْمِنُوا بِی لَعَلَّهُمْ یَرْشُدُونَ‌) «چون بندگان من مرا از تو سئوال کنند بگو: من نزدیکم دعوت داعی را جواب می‌دهم آنگاه که مرا بخواند پس از من این مطلب را قبول کنند و به من در این باره ایمان آورند شاید کمال یابند.» (فَلْیَسْتَجِیبُوا لِی‌) یعنی مرا اجابت کنند در این سخن که من نزدیکم و به داعی جواب می‌دهم.


خداوند در قرآن کریم وعده داده است دعای بندگان را اجابت می‌کند. در روایات موانعی برای استجابت دعا ذکر شده‌ است که عبارت‌اند از:
۱- عمل نکردن به کتاب خدا
۲- شکر نکردن نعمات الهی
۳- مخالفت با سنت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم)
۴- گناه کردن
۵- خوردن مال حرام.
امام‌ خمینی معتقد است زمانی دعا به اجابت می‌رسد که از ظاهر به باطن سرایت کند و اگر دعایی به زبان، مطابق با زبان استعداد باشد و آنچه به زبان بگوید، برخلاف آنچه در حال و دل می‌خواهد نباشد، مستجاب می‌شود و اگر مستجاب نشد، یا از زبان استعداد صادر نشده یا با نظام کلی عالم مخالفت و تعارض دارد گاهی نیز این امر به جهت نبود بعضی شرایط و اسباب دعاست. امام‌ خمینی تاثیر دعا را در افراد بیشتر از نماز می‌داند و معتقد است تکرار دعا برای نورانی شدن قلب ملکه شدن ذکر خداوند برای انسان و در نهایت، اتحاد ذاکر به ذکر است. ایشان یکی از آثار تکرار دعا را گشوده شدن زبان قالب می‌داند تا قلب به‌ همراه زبان ذاکر شود. به باور ایشان دعاها انسان را از ظلمت‌کده‌ دنیا بیرون می‌سازد و نفس را از سرگشتگی خارج می‌کند و شخص قوت روحی می‌یابد و سبک‌بار می‌شود همچنین دعا نقش مهمی در ساختن انسان‌ها و تربیت جامعه دارد و در حقیقت تمام خیرات و برکات از دعاست.
[۱۶] خمینی، روح‌الله، تفسیر سوره حمد، ص۱۴۶-۱۵۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸. .

امام‌ خمینی دعا را عبادتی می‌داند که با انقطاع از غیر و توجه به‌ حق‌تعالی، انسان را از آتش عذاب نجات می‌دهد و قلب را نورانی می‌کند به اعتقاد ایشان مضمون برخی دعاها سبب ازخودبی‌خود شدن قلب عارف می‌شود. ازاین‌رو به اعتقاد ایشان حضور قلب دعا و طهارت قلب از جمله امور مورد استجابت دعا می‌باشند، زیرا با غفلت و نسیان قلب، هیچ فایده‌ای از ذکر و دعا نصیب بنده نمی‌شود و این‌گونه اعمال در روح او تاثیری نخواهد داشت.
[۱۸] خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۵، ص۴۰۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.



۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۸۷.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۲۱۰.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۲۹.    
۴. بقره/سوره۲، آیه۱۸۶.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۸.    
۶. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۲۱۰.    
۷. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج۲، ص۱۷.    
۸. جوهری، ابونصر، الصحاح تاج اللغة وصحاح العربیة، ج۱، ص۱۰۴.    
۹. شرتونی، سعید اقرب، الموارد.
۱۰. رعد/سوره۱۳، آیه۱۸.    
۱۱. بقره/سوره۲، آیه۱۸۶.    
۱۲. خمینی، روح‌الله، شرح دعاء السحر، ص۱۰-۱۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.    
۱۳. خمینی، روح‌الله، شرح دعاء السحر، صص۱۲۸-۱۲۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۶.    
۱۴. خمینی، روح‌الله، تقریرات فلسفه امام خمینی، ج۳، ص۲۷۱، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۵.    
۱۵. خمینی، روح‌الله، آداب الصلاة، ص۲۹، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸.    
۱۶. خمینی، روح‌الله، تفسیر سوره حمد، ص۱۴۶-۱۵۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۸. .
۱۷. خمینی، روح‌الله، صحیفه امام، ج۱۳، ص۳۳، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۳۸۹.    
۱۸. خمینی، روح‌الله، دانشنامه امام خمینی، ج۵، ص۴۰۰، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی، ۱۴۰۰.



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «استجابت»، ج۲، ص۸۷.    
دانشنامه امام خمینی    ، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی    ، ۱۴۰۰ شمسی.






جعبه ابزار