اسباب غلو
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) و
ائمه طاهرین (علیه‌السلام) با دو شیوه مهم با پدیده
غلو برخورد می‌نمودند. نخست آن‌که عقاید حقه
اسلام و خصوصاً
مذهب اثناعشری را برای جویندگان
حقیقت بیان می‌نمودند و این مهم با محوریت و مرکزیت
توحید و یکتاپرستی و
تبیین اصول و چهارچوب آن و هم‌چنین مشخص ساختن اصول و پایه‌های
نبوت و
امامت و چگونگی ارتباط
پیامبر و
امام با خداوندگار
جهان صورت می‌پذیرفت. شیوه دوم ایستادن در مقابل حرکات منحرف غلوکنندگان و برخورد با آنان و احمقانه و دون شمردن تفکراتشان و یا بهتر بگوییم تخیلاتشان انجام می‌گرفت.
راه‌های رهایی از غلو و غوطه‌ور نشدن در دامنه چنین
استضعاف فکری در امور زیر تجلی پیدا می‌کند: ۱.
تمسک به
ثقلین یعنی
کتاب خدا و خاندان پیامبر؛ ۲.
شناخت اسباب و عللی که منجر به پیدایش غلو می‌شود، و دوری از چنین عللی چون
جهل و
محبت افراطی؛ ۳. اعتماد ننمودن بر روایاتی که غلوگویان
راویان و ناقلان آنهایند؛ ۴. توجه داشتن به توطئه‌ها و دسیسه‌های جهت داری که دشمنان برای انتشار و پخش چنین افکار مسمومی‌در مراکز و مجامع اسلامی ساخته و پرداخته کرده‌اند؛ توطئه‌هایی چون ایجاد
فرق بابیه،
بهائیه،
قادیانیه و غیره که از سوی
روسیه،
انگلستان و
صهیونیسم پشتیبانی و حمایت شده و می‌شوند.
هنگامی که اسباب و اهداف
غلو را شناختیم، قطعاً گستره و دامنه خطر پنهان‌شده را در درون آن خواهیم شناخت؛ ازاینرو اسباب غلو، عبارت‌اند از:
۱.
محبت افراطی و بیش از حد؛
۲. انحطاط فکری و بینش سطحی پایین؛
۳. آرزوها و طمع‌ورزی‌ها و غارت
اموال مردم.
می‌توان به جرئت گفت انگیزه بعضی غلات در اظهار
غلو، طمع‌ورزی در
اموال مردم و تسلط بر حقوق شرعی بوده که
ائمه (علیهم‌السلام) در برخی روایات به این صفت اشاره نموده‌اند.
امام حسن عسکری در مذمت بعضی از غلوکنندگان چنین می‌فرمایند: "لعنت خدا بر آنان که به نام ما
اموال مردم را تصاحب می‌نمایند."
و این مهم نزد اصحاب و پیروان راستین امامان شیعه نیز
آشکار و واضح بوده است.
شریک بن عبدالله نخعی کوفی چنین می‌گوید: آنان (غلات) گروهی‌اند که
احادیث دروغین به
امام صادق نسبت می‌دادند تا
اموال و دراهم مردمان را تصرف کنند.
۴. ناهنجاری‌های اخلاقی و بی‌مبالاتی نسبت به ارزش‌های اسلامی: برخی غلوگویان در
پوشش غلو، حرام‌ها را
حلال می‌کردند.
۵.
تأویلات و
تفاسیر غلط و غیر واقعی از متون دینی.
۶. عوامل تشکیلاتی و سازمان‌دهی شده؛ مانند نفوذ پیروان
ادیان مختلف در میان
مسلمانان سست‌ایمان،
مسامحه و حتی همراهی حاکمان با غلوکنندگان و پشتیبانی و حمایت حاکمان از
اعمال ویرانگر و منحرف از
دین غلات همان‌گونه که در
بابیه و
بهائیه اتفاق افتاد.
با استفاده از شیوه‌های مختلفی می‌توان از
غلو رهایی جست که مهم‌ترین آن‌ها، عبارت‌اند از:
تعریف دقیق و مشخص نمودن حدود و ثغور
مرجعیت دینی و به کار بستن
وصیت و سفارش مهم
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم)؛ یعنی تمسک به
ثقلین. اگر بخواهیم راه صحیح دین‌داری را از
ضلالت و
گمراهی بیابیم باید طبق
وصیت نبی مرسل (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلم) به
کتاب و
عترت تمسک جوییم؛ پرواضح است که تمسک جستن به
کتاب و
اهل بیت (علیهم‌السلام) با پی‌روی از عالمان عامل و پرهیزکار ـ که
قرآن و
عترت با به بهترین و کامل‌ترین وجه ممکن می‌شناسند ـ صورت تحقق پیدا می‌کند و مصداق
آشکار چنین عالمانی، حکیمان و مراجع بزرگ دینی‌اند.
شناخت عللی که منجر به ظهور پدیده غلو می‌گردند که مهم‌ترین آن
جهل است. جهل نقشی اساسی در ظهور و ایجاد
بدعت و افکار منحرف ایفا می‌نماید؛ ازاینرو بر
انسان لازم است در دو بُعد به سلاح
علم مسلح گردد. بُعد اول همانا شناخت کامل و دقیق
خداوند و اطلاع یافتن بر مراتب توحیدی است که به وسیله مراجعه و مطالعه همه‌جانبه عمیق و حقیقت‌طلبانه کتب عرفانی، فلسفی و کلامی معتبر که با قلم عالمان و اندیشمندانی
تدوین و نگارش یافته باشد که درک کاملی از خدا،
انسان و هستی داشته باشند. جنبه دوم شناخت ائمه (علیهم‌السلام) و مقام آنان نزد خداوند (البته منظور چگونگی رابطه آنان با
خالق یکتا است) و شعار اصلی
ائمه (علیهم‌السلام) که آن را مکرراً تکرار کرده‌اند،
عبودیت و
بندگی خدای یگانه است؛ ازاینرو
امامان شیعه چراغ
هدایت انسان به سوی خداوند و بندگان با
کرامت حضرت حق‌اند.
اعتماد نکردن بر روایاتی که
راویان آن‌ها
غلات بوده که لازمه این مهم،
شناخت راویان غلوکننده در منابع
علم رجال است. (مثل
رجال کشی،
طوسی و
معجم الرجال الحدیث از
خویی، ابوالقاسم).
مقابله با افکار غلات است که به وسیله طرح افکار صحیح محقق می‌شود.
دوری از کشیده شدن به ورطه محبت افراطی، زیاده‌روی در
محبت یا عدم درک صحیح از حدود و چهارچوب آن، باعث ایجاد افکار منحرف می‌گردد؛ ازاینرو ائمه، ما را از این راه نادرست بر‌حذر داشته‌اند.
امام زین‌العابدین در مذمت این‌گونه محبت چنین می‌فرمایند: "همانا
یهود دوست داشتند،
عزیر (علیه‌السلام) را تا آن‌جا که چه سخنان غلو‌آمیزی درباره او نگفتند، در حالی که نه عزیر از ایشان بود و نه اینان از عزیر؛ و نصرانیان دوست می‌داشتند
عیسی (علیه‌السلام) را و چه گفته‌های غلوآمیز درباره او بر
زبان جاری نکردند، در حالی که نه عیسی از ایشان بودند و نه
عیسی (علیه‌السلام) از اینان و همین
سنت نیز در مورد ما جاری خواهد گردید. گروهی از
شیعیان، ما را دوست خواهند داشت، تا آن‌جا که می‌گویند آن‌چه
یهودیان درباره عزیر (علیه‌السلام) گفتند و آن‌چه نصرانیان درباره عیسی گفتند، پس اینان از ما نیستند و ما نیز از ایشان نیستیم."
هوشیاری و دقت نظر در سازمان‌دهی و تغذیه فکری و پشتیبانی همه‌جانبه دشمنان در طرح افکار منحرف؛ ازاینرو بر ما لازم است آگاهی کامل و دقیقی از توطئه‌ها و دسیسه‌های دشمنان در طراحی و پرورانیدن افکار مخرب و منحرف در محافل جامعه اسلامی داشته باشیم.
ایجاد
فرقه بابیه و
بهائیه از مصادیق بارز چنین توطئه‌ها و سازمان‌دهی شوم دشمنانی چون
روسیه و
انگلستان هستند. نقش سفارت
انگلیس و روسیه در حمایت و پشتیبانی از
بابیه و
بهائیه در
تاریخ ثبت شده
همان‌گونه که نقش سفارت
بریتانیا در حمایت از
فرقه قادیانه در
هند محفوظ است.
البته نکته‌ای که نباید از نظر دور داشت، آن است که باید با موشکافی و دقت نظر علمی
غلو را از غیر غلو تشخیص داد؛ چراکه پاره‌ای از قضایا و مسائل که در نگاه ابتدایی غلو فرض می‌شوند مانند فرض پنجم در کلام مرحوم
سبزواری، غلو نبوده و حتی دارای معانی بسیار عمیق و دقیق در معارف اسلامی‌اند که با دقت و
تفکر، شناسایی آن از غلو میسر خواهد بود.
پایگاه اسلام کوئست، برگرفته از مقاله «غلو درباره اهل بیت»، تاریخ بازیابی ۱۳۹۵/۰۴/۲۱.
