اذان ذکری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اذان ذکری یااذان ذکر به
اذان نماز، در مقابل
اذان اعلام اطلاق می شود.
اذان و اقامه برای نمازهای پنج‌گانه –
ادا باشد یا
قضا، در
حضر باشد یا در
سفر، در سلامتی باشد یا در بیماری، برای کسی که نماز
جماعت می‌خواند یا
فرادا، برای
مردان و
زنان - بدون اشکال
مستحب مؤکد است، حتی بعضی (از فقها) آن دو را واجب دانسته‌اند و اقوی آن است که آن دو درهرحال؛ مستحب می‌باشند هرچند ترک اذان و اقامه موجب محرومیّت از
ثواب فراوانی است.
اذان نماز عصر و نماز عشا اگر با نماز ظهر و مغرب به‌صورت جمع (با هم) خوانده شوند ساقط می‌شود. و فرقی بین مواردی که جمع‌کردن آن‌ها مستحب است مثل نماز عصر
روز جمعه و نماز عصر
روز عرفه و نماز عشای شب عید قربان در
مشعرالحرام - چون در این سه جا مستحب است بین دو نماز مذکور جمع شود - و بین غیر این موارد نیست.
جدا خواندن دو نماز - که مقابل جمع نمودن آن‌ها است - با فاصله زمانی بین آن‌ها و بنابر اقوی با خواندن
نافله یومیه بین آن‌ها تحقق پیدا می‌کند، بنابراین با خواندن نافله نماز عصر بین ظهر و عصر و نافله مغرب بین نماز مغرب و عشا، جدا شدنی که موجب ساقط نشدن
اذان است تحقق پیدا می‌کند.
و بنابر اقوی سقوط اذان در حال جمع در نماز عصر روز عرفه و نماز عشای شب عید در مشعرالحرام «
عزیمت» است؛ یعنی گفتن اذان مشروع نیست پس گفتن آن به‌قصد مشروعیت، حرام می‌باشد و بنابر
احتیاط (واجب) در هر موردی که نمازها جمع خوانده می‌شوند باید اذان ترک شود.
اذان و اقامه در مواردی ساقط می‌شوند: از آن جمله:
۱- کسی که به
نماز جماعتی برسد که برای آن، اذان و اقامه گفته‌اند، گرچه این شخص اذان و اقامه‌شان را نشنیده و وقت گفتن آن‌ها حاضر نبوده است.
۲- کسی که در
مسجدی نماز بخواند که در آن مسجد نماز جماعت، خوانده شده و هنوز جماعت، متفرّق نشده است؛ خواه به‌قصد نماز جماعت آمده باشد یا نه و خواه
امام جماعت شود یا
ماموم و یا فرادا بخواند. بنابراین اگر جماعت، متفرّق شده یا از نماز و تعقیبات آن اعراض کرده (فارغ شده) باشند - هرچند که هنوز در آنجا باشند - اذان و اقامه از او ساقط نمی‌شود. چنان که اگر جماعت قبلی بدون اذان و اقامه برگزار شده باشد - ولو به این جهت که اذان و اقامه دیگری را شنیده و به آن اکتفا کرده باشند - اذان و اقامه (از این شخص تازه‌وارد) ساقط نمی‌شود. و همچنین اذان و اقامه از این شخص درصورتی‌که نماز جماعت از جهت آنکه امام جماعت
عادل نبوده و مامومین هم آن را می‌دانسته‌اند و یا به جهت دیگری
باطل باشد، ساقط نمی‌شود. و همچنین درصورتی‌که جای نماز جماعت با جای خواندن نماز این شخص،
عرفاً یکی نباشد اذان و اقامه ساقط نمی‌شود، مثل اینکه یکی داخل مسجد باشد و دیگری پشت‌بام آن، یا یکی خیلی از جای دیگری دور باشد. و آیا این حکم، اختصاص به مسجد دارد یا در غیر مسجد هم جریان دارد؟ مورد اشکال است، بنابراین احتیاط (واجب) این است که درهرحال، چه در مسجد و چه در غیر آن (با شرایط مذکور)، اذان و اقامه گفته نشود، بلکه بعید نیست که حکم سقوط، اختصاص به مسجد نداشته باشد و همچنین باید در جایی که نماز این شخص و جماعت، هر دوشان ادایی نباشد به اینکه یکی یا هر دوی آن‌ها نماز قضا باشد - چه از خود یا از دیگری، تبرعاً یا استیجاری - احتیاط ترک نشود (اذان و اقامه گفته نشود). و همچنین است (که باید احتیاط ترک نشود) در جایی که دو نماز وقتشان یکی نباشد، مثل اینکه نماز جماعتی که قبلاً خوانده شده نماز عصر بوده و این شخص می‌خواهد نماز مغرب بخواند. و در این‌گونه موارد مشکل، اگر اذان و اقامه را به
قصد رجاء بگوید اشکالی ندارد.
اذان دوم در روز جمعه بدعت و
حرام است، و آن اذانی است که مخالفین بعد از اذانی که وظیفه است می‌گویند، و گاهی به آن،
اذان سوم گفته می‌شود و شاید به این حساب باشد که نسبت به اذان و اقامه سوم است، یا سومین اذان نسبت به
اذان اعلام و
اذان نماز است، یا سومین اذان به اعتبار اذان صبح و ظهر است. و ظاهر این است که آن، غیر
اذان عصر است.
اذان و اقامه ساقط می‌شوند اگر از مثل
رادیو بشنود به شرطی که به طور مستقیم پخش شوند. و اگر از ضبط صوت‌ها پخش شوند به شنیدن آن‌ها ساقط نمی‌شوند.
مستحب است گفتن اذان در گوش راست و اقامه در گوش چپ او (مولود).
۱- در نماز میّت اذان و اقامه نیست
۲- در نماز
عید فطر و
عید قربان، اذان و اقامه نیست. البته مستحب است که مؤذن سه مرتبه بگوید: «الصلاة».
۳-
نماز استسقاء، اذان و اقامه ندارد، بلکه مؤذّن عوض آن‌ها سه مرتبه «الصلاة» می‌گوید
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت، ج۱، ص۳۵۸. •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
