ادله اربعه
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ادله اربعه به
منابع فقه؛
قرآن،
سنت معصوم (علیه‌السلام)،
عقل و
اجماع اطلاق می‌شود.
ادلۀ اربعه: به چهار منبع استخراج احکام شرعی نزد شیعه ادله اربعه میگویند
ـــ دلیل‌هاى چهارگانه بر
احکام شرعى. ادلّۀ اربعه عبارتند از کتاب
قرآن،
سنت،
اجماع و
عقل که
استنباط احکام شرعى از آنها صورت مى‌گیرد و در
اصول فقه، مبحث حجج به تفصیل بحث شده است.
ـــ ادله اربعه عبارت است از: کتاب خدا، سنت معصوم (علیه‌السلام)، عقل و اجماع، که بیشتر
علمای اهل سنت و
شیعه آن را به عنوان منابع فقه و مصادر
تشریع پذیرفته‌اند و هر یک از آنها به عنوان دلیلی معتبر برای
استنباط احکام شرعی محسوب می‌گردد. این چهار منبع در اصطلاح
فقها و
اصولیون «ادله اربعه» نامیده می‌شود، هر چند برخی از اهل سنت به جای عقل، از قیاس نام برده‌اند.
دلائل احکام شرعى نزد
شیعۀ امامیه محدود به چهار دلیل یاد شده است.
مشهور اصولیون، ادله اربعه را به قید دلیل بودن و صاحب فصول، مطلق ادله اربعه را موضوع
علم اصول دانسته‌اند.
بدون شک، قرآن مجید اولین منبع احکام و مقررات
اسلام است، البته آیات قرآن منحصر در احکام و مقررات عملی نیست، بلکه در قرآن صدها گونه مسئله طرح شده، ولی بخشی از آیات حدود پانصد آیه از مجموع آیات قرآن به احکام اختصاص یافته و به نام «
آیات الاحکام » معروف شده است.
سنت، به معنای گفتار، کردار و یا تأیید (تقریر) معصوم (علیه‌السلام) است که در مورد
حجیت آن از نظر کلی بحثی نیست و مخالفی وجود ندارد.
اختلافی که در مورد سنت وجود دارد آن است که آیا تنها
سنت نبوی (صلی‌الله‌علیه‌وآله) حجت است یا سنت روایت شده از ائمه(علیهم السلام)هم حجت است.
شیعه هر دو را حجت می‌داند، اما اهل سنت تنها سنت نبوی را حجت می‌داند.
اجماع، به معنای اتفاق آرای
علمای اسلام در یک مسئله است. از دیدگاه علمای شیعه، اجماع از آن نظر حجت است که کشف کننده قول معصوم (علیه‌السلام) می‌باشد و اتفاق، به خودی خود اصالت ندارد؛ به خلاف نظر اهل سنت که اتفاق
علما یا
اهل حل و عقد در نظر آنها اصالت دارد.
اما حجیت عقل، از نظر شیعه به خاطر قطعی و یقینی بودن احکام آن است و حجیت قطع ذاتی است.
تنها اخباریان به دو دلیل اول معتقدند.
البته حقیقت
اجماع در منظر شیعۀ اماميه به سنت برمى‌گردد؛ زیرا
حجیت اجماع نزد آنان از جهت
کاشف بودن آن از قول
معصوم علیه السلام است. از‌این‌رو اجماعى که چنین کاشفيّتى ندارد مانند
اجماع مدرکی حجت نخواهد بود.
فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۳۱، برگرفته از مقاله «ادله اربعه». فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۱، ص۳۵۳.
