• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ادات تنبیه

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


"تنبیه" مصدر باب "تفعیل" از ماده‌ی "نبه" و در لغت به معنای آگاه ساختن و توجه دادن است. (نبهته علی الشیء: وقفته علیه،)
[۱] ابن منظور، محمد بن مکرم، ج۲، ص۳۸۳۲، لسان العرب، بیروت، موسسة الآعلمی، ۱۴۲۶ هـ ق، چاپ اول.



‌در اصطلاح نحو "تنبیه" عبارت است از توجه دادن مخاطب به کلام القا شده به او با ادات مخصوص و "ادات تنبیه"، حروفی هستند که این معنا را افاده می‌کنند.
[۲] الجامی، عبدالرحمن بن أحمد، ج۲، ص۴۱۸، الفوائد الضیائیة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۳۰ هـق، چاپ اول.
[۳] الغلایینی، مصطفی، ج۳، ص۲۶۲، جامع الدروس العربیة، قم، نوید اسلام، ۱۳۷۹هـ ش، چاپ اول.
این حروف در ابتدای کلام واقع شده و عبارتند از:
[۴] الجامی، عبدالرحمن بن أحمد، ج۲، ص۴۱۸، الفوائد الضیائیة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۳۰ هـق، چاپ اول.
"ألا"، "أما"، "ها" و "یا" (بنابر نظر بعضی "یا" نیز از ادات تنبیه است؛ همچون ابن مالک به نقل از محقق رضی ).
[۵] الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی، ج۴، ‌ص ۳۴۵،شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.
به عنوان مثال "ألا" در آیه شریفه «أَلا إِنَّ أَولیاءَ اللهِ لا خوفٌ علیهم و لا هم یحزنون» «آگاه باشید! (دوستان و) اولیای خدا نه ترسی دارند و نه غمگین می‌شوند»
[۶] یونس/سوره۱۰، آیه۶۳.    
از ادات تنبیه بوده و بر توجه دادن مخاطب به این‌که برای دوستان خدا بیم و اندوهی نیست، دلالت دارد.

معنای لغوی تنبیه (توجه دادن) در معنای اصطلاحی لحاظ شده است به این بیان که متکلم با ادات تنبیه، مخاطب را به کلامی توجه داده و آگاه می‌سازد. البته باید دقت داشت معنای اصطلاحی خاص بوده و در توجه دادن با ادات تنبیه واقع می‌شود و به عبارت دیگر نوعی تنبیه خاص است؛ ولی تنبیه لغوی عام بوده و ممکن است با غیر ادات مخصوص (همچون جمله فعلیه "نبهت") نیز واقع شود.

«تنبیه» به معنای آگاهی دادن است، و ادوات به کار رفته در این معنا عبارتند از:
۱. ا: (الم تر الی ربک کیف مد الظل...)؛ "آیا ندیده‌ای که پروردگارت چگونه سایه را گسترده است".
[۷] فرقان/سوره۲۵، آیه۴۵.    
و (الم نشرح لک صدرک)؛ "آیا برای تو سینه ات را نگشاده‌ایم ".
[۸] انشراح/سوره۹۴، آیه۱.    

۲. الا (به فتح همزه و تخفیف لام): (... الا انهم هم السفهاء ولکن لا یعلمون)؛ " هشدار که آنان همان کم خردانند ولی نمی‌دانند ".
[۹] بقره/سوره۲، آیه۱۳.    
که بر حتمی الوقوع بودن مابعد خودش دلالت می‌کند.
[۱۰] زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، ج۴، ص۲۳۵.    
[۱۱] زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، ج۴، ص۱۷۹.    
[۱۲] سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۸۸.    


در میان عالمان نحو در تبیین مباحث "ادات تنبیه" سه رویکرد مشاهده می‌شود؛ بعضی (همچون ابن حاجب در " الکافیة ") ادات تنبیه را در باب "حرف" در کنار مباحث " حروف ندا " و " حروف عاطفه " آورده‌اند. در مقابل بعضی (همچون صاحب بداءة النحو ) ادات تنبیه را در ضمن عنوان کلی "ادات" در کنار سایر ادات، مورد بررسی قرار داده‌اند و بعضی (همچون صاحب النحو الوافی در ذکر "ها"در ذیل مباحث ندا و اسم اشاره)
[۱۳] حسن، عباس، ج۴، ص۴۴، النحو الوافی، تهران، انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۷۴ ش، ‌چاپ چهارم.
[۱۴] حسن، عباس، ج۱، ص۳۰۴، النحو الوافی، تهران، انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۷۴ ش، ‌چاپ چهارم.
در ذیل مباحث دیگر به ادات تنبیه اشاره کرده‌اند. دو حرف "ألا" و "أما" را حروف استفتاح نیز نامیده‌اند.
[۱۵] الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی، ج۴، ‌ص ۳۴۳، شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.

ذکر این نکته قابل توجه است که ابن هشام در " مغنی اللبیب " در ضمن بررسی مفردات، هر یک از ادات تنبیه را به صورت جداگانه بیان کرده و به کار برد آن‌ها در تنبیه اشاره می‌کند.

در این بخش با توجه به نوع "ادات تنبیه"، به بررسی نحوه‌ی کاربرد و جایگاه آن‌ها در کلام اشاره می‌شود:

۵.۱ - "ألا" و "أما"

این دو از میان ادات تنبیه، اختصاص به جمله داشته و بر هر دو نوع جمله وارد می‌شوند:
الف. جمله فعلیه ؛
[۱۶] الجامی، عبدالرحمن بن أحمد، ج۲، ص۴۱۸، الفوائد الضیائیة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۳۰ هـق، چاپ اول.
مانند: «أَلا یَوْمَ یَأْتِیهِمْ لَیْسَ مَصْرُوفاً عَنْهُمْ»؛ «آگاه باشید! آن روز که (عذاب) به سراغشان آید از آن‌ها بازگردانده نخواهد شد»
[۱۷] هود/سوره۱۱، آیه۸.    
در این آیه شریفه "ألا" حرف تنبیه و در معنا بر جمله‌ی "لیس مصروفا عنهم" وارد شده است؛ اگر‌چه در لفظ بین آن دو، ظرف (یوم) و مضاف‌الیه آن (یأتیهم) فاصله شده است.
[۱۸] درویش، محیی الدین، ج۴، ص۳۱۶، اعراب القرآن و بیانه، سوریه، دارالإرشاد، ۱۴۱۵ هـ ق، چاپ چهارم.

ب. جمله اسمیه ؛
[۱۹] شرتونی، رشید، ج۴، ص۳۸۵، مبادی العربیة، قم، دار العلم، ۱۴۲۳ هـ ق، چاپ بیستم.
مانند: «أَلا إِنَّهُمْ هُمُ السُّفَهاءُ»؛ «آگاه باشید! این‌ها همان مفسدانند؛ ولی نمی‌فهمند»
[۲۰] بقره/سوره۲، آیه۱۳.    
در این آیه شریفه "ألا" حرف تنبیه و بر جمله اسمیه (إِنَّهُمْ...) وارد شده است.

۵.۲ - "ها"

"ها" به خلاف دو مورد قبل اختصاص به جمله نداشته و آنچه بعد از آن واقع می‌شود به چهار گونه است:

۵.۲.۱ - اسم اشاره قریب و متوسط

اسم اشاره قریب و متوسط؛ مانند: «هذا» و «هذاک».
[۲۱] الغلایینی، مصطفی، ج۳، ص۲۶۲، جامع الدروس العربیة، قم، نوید اسلام، ۱۳۷۹هـ ش، چاپ اول.

در این کاربرد ممکن است میان "ها" و اسم اشاره، موارد ذیل فاصله شوند:
۱. قَسَم؛ مانند: «ها اللهِ ذا»؛
[۲۲] الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی،ج ۴، ‌ ص۳۴۴،شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.
در این مثال "ها" حرف تنبیه و "ذا" اسم اشاره است که لفظ جلاله ( الله ) پس از حذف حرف قسم
[۲۳] صفائی بوشهری، غلامعلی، ج۱، ص۳۰۷، بداءة النحو، قم، مدیریت حوزه علمیه قم، ۱۳۸۶ هـ ش، چاپ دوم.
بین آن دو فاصله شده است.
۲. ضمیر منفصل مرفوعی؛
[۲۴] الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی،ج۴، ‌ ص۳۴۴، شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.
مانند: «ها أَنْتُمْ أُولاءِ تُحِبُّونَهُمْ وَ لا یُحِبُّونَکُمْ». «شما کسانی هستید که آن‌ها را دوست می‌دارید؛ ولی آن‌ها شما را دوست ندارند»
[۲۵] آل عمران/سوره۳، آیه۱۱۹.    
در این آیه شریفه "انتم" ضمیر منفصل مرفوعی است که میان اسم اشاره (اولاء) و حرف تنبیه (ها) واقع شده است.
۳. حرف تاکید "إنّ"؛ مانند: «ها إنّ ذا الکلام عجیب»؛
[۲۶] الغلایینی، مصطفی، ج۴، ص۳۸۷، جامع الدروس العربیة، قم، نوید اسلام، ۱۳۷۹هـ ش، چاپ اول.
در این آیه شریفه (إنّ) حرف تاکید است که میان اسم اشاره (ذا) و حرف تنبیه (ها) واقع شده است.
۴. حرف "کاف"، مانند: «أهکذا تتکلم».
[۲۷] شرتونی، رشید، ج۴، ص۳۸۷، مبادی العربیة، قم، دار العلم، ۱۴۲۳ هـ ق، چاپ بیستم.
در این مثال "ها" حرف تنبیه و "ذا" اسم اشاره است و "کاف" تشبیه میان آن دو فاصله شده است.

۵.۲.۲ - اسم مرفوع بعد از "أیّ" و "أیّة" در ندا

اسم مرفوع بعد از "أیّ" و "أیّة" در ندا،
[۲۸] حسن، عباس، ج۴، ص۴۴، النحو الوافی، تهران، انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۷۴ ش، ‌چاپ چهارم.
[۲۹] صفائی بوشهری، غلامعلی، ج۱، ص۳۰۷، بداءة النحو، قم، مدیریت حوزه علمیه قم، ۱۳۸۶ هـ ش، چاپ دوم.
مانند: «یا أَیُّهَا الْإِنْسانُ ما غَرَّکَ بِرَبِّکَ الْکَرِیمِ». «ای انسان ! چه چیز تو را در برابر پروردگار کریمت مغرور ساخته است؟!»
[۳۰] انفطار/سوره۸۲، آیه۶.    
در این آیه شریفه "ایّ" منادا و "الانسان" اسم مرفوع پس از آن است که "ها"ی تنبیه بین آن دو واقع است.

۵.۲.۳ - جملیه اسمیه

جمله اسمیه؛ مانند: «ها إنّ وعد الله حق»؛
[۳۱] شرتونی، رشید، ج۱، ص۳۸۷، مبادی العربیة، قم، دار العلم، ۱۴۲۳ هـ ق، چاپ بیستم.
در این مثال "ها" حرف تنبیه و بر جمله اسمیه (أنّ وعد..) وارد شده است.
"ها" در این کاربرد با "إنّ" و یا ضمیر منفصل مرفوعی
[۳۲] شرتونی، رشید، ج۱، ص۳۸۷، مبادی العربیة، قم، دار العلم، ۱۴۲۳ هـ ق، چاپ بیستم.
همراه است؛ مانند: «ها انا تائب»؛ در این مثال "ها" بر ضمیر مرفوعی (انا) وارد شده است.

۵.۲.۴ - جملیه فعلیه

جمله فعلیه؛ مانند: «ها قد اعددنا المجلس».
در این کاربرد "ها"ی تنبیه بیش‌تر با فعل ماضی همراه با "قد" بکار‌ می‌رود.
[۳۳] شرتونی، رشید، ج۱، ص۳۸۷، مبادی العربیة، قم، دار العلم، ۱۴۲۳ هـ ق، چاپ بیستم.


۵.۳ - "یا"

بنا بر نظر بعضی حرف "یا" گاهی به عنوان "ادات تنبیه" بکار می‌رود و تمنی از مواردی است که غالبا پس از آن قرار می‌گیرد.
[۳۴] الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی، ج۴، ص۳۴۵، شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.
مانند: «یا لَیْتَنِی کُنْتُ مَعَهُمْ فَأَفُوزَ فَوْزاً عَظِیماً»؛ «ای کاش ما هم با آن‌ها بودیم، و به رستگاری (و پیروزی) بزرگی می‌رسیدیم!»
[۳۵] نساء/سوره۴، آیه۷۲.    
در این آیه شریفه "یا" حرف تنبیه و "لیت" حرف تمنی است.

۱. "ألا" و "أما" در اصل مرکب از همزه انکاری (أ) و حرف نفی ("لا" و "ما") بوده‌اند که پس از ترکیب، بر تاکید و اثبات دلالت دارند.
[۳۶] الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی، ج۴، ص۳۴۳، شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.

۲. "ألا" و "أما" در صدر کلام واقع شده و به اصطلاح صدارت طلب هستند؛ ولی "ها" در صورت اتصالِ بدون فاصله به اسم اشاره، صدارت طلب نیست و ازاین‌رو به حسب جایگاه اسم اشاره می‌تواند در ابتدا یا وسط کلام واقع شود.
[۳۷] الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی، ج۴، ص۳۴۶، شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هش، چاپ اول.    

۳. "ألا" غالبا بر "إنّ"
[۳۸] شرتونی، رشید، ج۴، ص۳۸۷، مبادی العربیة، قم، دار العلم، ۱۴۲۳ هـ ق، چاپ بیستم.
و "ندا"
[۳۹] الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی، ج۴، ص۳۴۳، شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.
وارد می‌شود.
۴. "أما" غالبا بر "قسم" وارد می‌شود.
[۴۰] الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی، ج۴، ص۳۴۳، شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.


۱. آیه «أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْمُفْسِدُونَ وَ لکِنْ لا یَشْعُرُونَ»
[۴۱] بقره/سوره۲، آیه۱۲.    
(آگاه باشید! اینان همان مفسدانند؛ ولی نمی‌فهمند)؛ در این آیه شریفه "ألا" از ادات تنبیه بوده و بر جمله‌ی (إنّهم..) وارد شده است.
[۴۲] صافی، محمود بن عبدالرحیم، ج۱، ص۵۲، الجدول فی اعراب القرآن، ‌بیروت، دارالرشید مؤسسه الإیمان، ۱۴۱۱ هـ ق، چاپ اول.

۲. حدیث «ألا و إنّ لکلّ دم ثائرا، و لکلّ حقّ طالبا»
[۴۳] دشتی، محمد، ترجمه نهج البلاغة،خ ۱۰۵، ص ۱۹۴، قم، انتشارات پارسایان، چاپ دوم، ۱۳۷۹.
، ( امیرالمؤمنین فرمودند: آگاه باشید! هر خونی خونخواهی دارد و هر حق را جستجو‌گری است)؛ در این فراز از خطبه حضرت، "ألا" از ادات تنبیه بوده و بر جمله‌ی اسمیه‌ (إنّ لکلّ دم ثائرا) وارد شده است.
در پایان ذکر این نکته قابل توجه است که ادات مذکور ممکن است در غیر تنبیه به کار روند؛ از این رو در بخش مفردات هر یک از آن‌ها با عنوان مستقلی مطرح شده و کاربردهای دیگر آن مورد بررسی قرار می‌گیرد.

(۱) قرآن کریم.
(۲) ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، موسسة الآعلمی، ۱۴۲۶ هـ ق، چاپ اول.
(۳) الجامی، عبدالرحمن بن أحمد، الفوائد الضیائیة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۳۰ هـق، چاپ اول.
(۴) الغلایینی، مصطفی، جامع الدروس العربیة، قم، نوید اسلام، ۱۳۷۹هـ ش، چاپ اول.
(۵) الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی، شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.
(۶) حسن، عباس، النحو الوافی، تهران، انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۷۴ ش، ‌چاپ چهارم.
(۷) درویش، محیی الدین، اعراب القرآن و بیانه، سوریه، دارالإرشاد، ۱۴۱۵ هـ ق، چاپ چهارم.
(۸) شرتونی، رشید، مبادی العربیة، قم، دار العلم، ۱۴۲۳ هـ ق، چاپ بیستم.
(۹) صفائی بوشهری، غلامعلی، بداءة النحو، قم، مدیریت حوزه علمیه قم، ۱۳۸۶ هـ ش، چاپ دوم.
(۱۰) صافی، محمود بن عبدالرحیم، الجدول فی اعراب القرآن، ‌بیروت، دارالرشید مؤسسه الإیمان، ۱۴۱۱ هـ ق، چاپ اول.
(۱۱) دشتی، محمد، ترجمه نهج البلاغة، قم، انتشارات پارسایان، چاپ دوم، ۱۳۷۹.

۱. ↑ ابن منظور، محمد بن مکرم، ج۲، ص۳۸۳۲، لسان العرب، بیروت، موسسة الآعلمی، ۱۴۲۶ هـ ق، چاپ اول.
۲. ↑ الجامی، عبدالرحمن بن أحمد، ج۲، ص۴۱۸، الفوائد الضیائیة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۳۰ هـق، چاپ اول.
۳. ↑ الغلایینی، مصطفی، ج۳، ص۲۶۲، جامع الدروس العربیة، قم، نوید اسلام، ۱۳۷۹هـ ش، چاپ اول.
۴. ↑ الجامی، عبدالرحمن بن أحمد، ج۲، ص۴۱۸، الفوائد الضیائیة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۳۰ هـق، چاپ اول.
۵. ↑ الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی، ج۴، ‌ص ۳۴۵،شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.
۶. ↑ یونس/سوره۱۰، آیه۶۳.    
۷. ↑ فرقان/سوره۲۵، آیه۴۵.    
۸. ↑ انشراح/سوره۹۴، آیه۱.    
۹. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۳.    
۱۰. ↑ زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، ج۴، ص۲۳۵.    
۱۱. ↑ زرکشی، محمد بن بهادر، ۷۴۵ - ۷۹۴ق، البرهان فی علوم القرآن (باحاشیه)، ج۴، ص۱۷۹.    
۱۲. ↑ سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۲، ص۱۸۸.    
۱۳. ↑ حسن، عباس، ج۴، ص۴۴، النحو الوافی، تهران، انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۷۴ ش، ‌چاپ چهارم.
۱۴. ↑ حسن، عباس، ج۱، ص۳۰۴، النحو الوافی، تهران، انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۷۴ ش، ‌چاپ چهارم.
۱۵. ↑ الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی، ج۴، ‌ص ۳۴۳، شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.
۱۶. ↑ الجامی، عبدالرحمن بن أحمد، ج۲، ص۴۱۸، الفوائد الضیائیة، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۳۰ هـق، چاپ اول.
۱۷. ↑ هود/سوره۱۱، آیه۸.    
۱۸. ↑ درویش، محیی الدین، ج۴، ص۳۱۶، اعراب القرآن و بیانه، سوریه، دارالإرشاد، ۱۴۱۵ هـ ق، چاپ چهارم.
۱۹. ↑ شرتونی، رشید، ج۴، ص۳۸۵، مبادی العربیة، قم، دار العلم، ۱۴۲۳ هـ ق، چاپ بیستم.
۲۰. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۳.    
۲۱. ↑ الغلایینی، مصطفی، ج۳، ص۲۶۲، جامع الدروس العربیة، قم، نوید اسلام، ۱۳۷۹هـ ش، چاپ اول.
۲۲. ↑ الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی،ج ۴، ‌ ص۳۴۴،شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.
۲۳. ↑ صفائی بوشهری، غلامعلی، ج۱، ص۳۰۷، بداءة النحو، قم، مدیریت حوزه علمیه قم، ۱۳۸۶ هـ ش، چاپ دوم.
۲۴. ↑ الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی،ج۴، ‌ ص۳۴۴، شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.
۲۵. ↑ آل عمران/سوره۳، آیه۱۱۹.    
۲۶. ↑ الغلایینی، مصطفی، ج۴، ص۳۸۷، جامع الدروس العربیة، قم، نوید اسلام، ۱۳۷۹هـ ش، چاپ اول.
۲۷. ↑ شرتونی، رشید، ج۴، ص۳۸۷، مبادی العربیة، قم، دار العلم، ۱۴۲۳ هـ ق، چاپ بیستم.
۲۸. ↑ حسن، عباس، ج۴، ص۴۴، النحو الوافی، تهران، انتشارات ناصر خسرو، ۱۳۷۴ ش، ‌چاپ چهارم.
۲۹. ↑ صفائی بوشهری، غلامعلی، ج۱، ص۳۰۷، بداءة النحو، قم، مدیریت حوزه علمیه قم، ۱۳۸۶ هـ ش، چاپ دوم.
۳۰. ↑ انفطار/سوره۸۲، آیه۶.    
۳۱. ↑ شرتونی، رشید، ج۱، ص۳۸۷، مبادی العربیة، قم، دار العلم، ۱۴۲۳ هـ ق، چاپ بیستم.
۳۲. ↑ شرتونی، رشید، ج۱، ص۳۸۷، مبادی العربیة، قم، دار العلم، ۱۴۲۳ هـ ق، چاپ بیستم.
۳۳. ↑ شرتونی، رشید، ج۱، ص۳۸۷، مبادی العربیة، قم، دار العلم، ۱۴۲۳ هـ ق، چاپ بیستم.
۳۴. ↑ الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی، ج۴، ص۳۴۵، شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.
۳۵. ↑ نساء/سوره۴، آیه۷۲.    
۳۶. ↑ الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی، ج۴، ص۳۴۳، شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.
۳۷. ↑ الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی، ج۴، ص۳۴۶، شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هش، چاپ اول.    
۳۸. ↑ شرتونی، رشید، ج۴، ص۳۸۷، مبادی العربیة، قم، دار العلم، ۱۴۲۳ هـ ق، چاپ بیستم.
۳۹. ↑ الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی، ج۴، ص۳۴۳، شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.
۴۰. ↑ الرضی، محمد بن الحسن الاسترآبادی، ج۴، ص۳۴۳، شرح الرضی علی کافیة ابن الحاجب، قم، دارالمجتبی، ۱۳۸۹ هـش، چاپ اول.
۴۱. ↑ بقره/سوره۲، آیه۱۲.    
۴۲. ↑ صافی، محمود بن عبدالرحیم، ج۱، ص۵۲، الجدول فی اعراب القرآن، ‌بیروت، دارالرشید مؤسسه الإیمان، ۱۴۱۱ هـ ق، چاپ اول.
۴۳. ↑ دشتی، محمد، ترجمه نهج البلاغة،خ ۱۰۵، ص ۱۹۴، قم، انتشارات پارسایان، چاپ دوم، ۱۳۷۹.


سایت پژوهشکده باقرالعلوم    
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «ادات تنبیه».    


رده‌های این صفحه : ادات تنبیه | ادات قرآن | ادبیات عرب
جعبه ابزار