بداءة النحو (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«بداءة النحو»، اثر حجت‌الاسلام غلامعلی صفایی بوشهری، از علمای معاصر به زبان عربی است.
«بداءة النحو»، اثر حجت‌الاسلام غلامعلی صفایی بوشهری، از علمای معاصر به زبان عربی است که حاوی یک دوره آموزش نحو به زبان عربی روان برای طلاب و علوم دینی است.
کتاب، شامل مدخل، مقدمه مؤلف، هفت مقصد و یک خاتمه است.
از ویژگی‌های این کتاب نگارش آن بر اساس اعراب چهارگانه رفع، نصب، جر و جزم است.
مؤلف، بخشی از قواعد نحوی را ذیل
اعراب چهارگانه و بخشی دیگر را که از مقصد خامس شروع می‌شود، ذیل عناوین توابع، اسم‌های عامل، فعل‌های انشایی غیر طلبی، ادوات، جمله و
کلام و در پایان
اسماء عدد آورده است.
در این کتاب، پیش از ورود به مباحث نحوی، مدخلی به‌صورت مختصر و مفید ذکر شده و در آن به مسائل ذیل اشاره شده است: تعریف علم نحو،
تاریخ علم نحو، مذاهب نحوی که شامل مذاهب بصری، کوفی و بغدادی است (در این بخش از کتاب به طبقات نحویین نیز اشاره شده است. اولین طبقه با ابوالاسود دوئلی که از شاگردان
امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام است آغاز می‌شود)، منابعی که برای استنباط قواعد نحوی استفاده شده است که شامل «
سماع»، «
اجماع»، «
قیاس» و «
استصحاب» می‌باشد. برخی نیز با حذف اجماع، منابع را سه‌تا شمرده‌اند. از دیگر مباحثی که در مدخل به آن اشاره شده است، سیر تاریخی و تطور
علم نحو است. در پایان این بخش از کتاب، در باره انگیزه تألیف، مطالبی نوشته شده است.
در ادامه، مقدمه‌ای طولانی از مؤلف دیده می‌شود. ایشان در این بخش به تعریف علم نحو، کلمه و اقسام آن، معرفه و نکره، معرب و مبنی، جمله و اقسام آن پرداخته است.
مؤلف بعد از این مقدمه، وارد مقاصد نه‌گانه کتاب شده است.
لازم به ذکر است که شواهد نحوی که در این کتاب استفاده شده، شامل
آیات قرآن،
روایات، قسمت‌هایی از ادعیه،
اشعار و... می‌باشد.
این کتاب برای طلاب و علوم دینی نگاشته شده است، ولی با توجه به اینکه کتاب عربی است و استفاده از آن برای طلاب مبتدی، با دشواری‌هایی همراه است، به زبان فارسی با نام «آموزش مقدماتی نحو ۲» ترجمه و منتشر شده است.
تعریف‌هایی که در این کتاب ارائه شده، بر اساس نظریه ساختاری ـ معنایی است.
تعریفی که مؤلف محترم از فاعل به دست داده است نیز بر اساس نظریه ساختاری ـ معنایی چنین است: «اسمی است که بعد از فعل معلوم و تام قرار می‌گیرد و رخداد آن فعل، به آن نسبت داده می‌شود». به شبه فعل هم در پاورقی اشاره شده است. چنان‌که می‌بینیم در این تعریف هم به ساختار فاعل توجه شده است و هم به معنای آن».
در تعریف برخی از قواعد، فقط از نظری معنایی استفاده شده است؛ برای نمونه در تعریف مفعول‌به، چنین گفته شده است: «جزئی از جمله است که کاری بر روی آن توسط فاعل انجام شده است». درحالی‌که در تعریف دیگر مفاعیل، از اسم منصوب استفاده شده است؛ یعنی بر اساس نظریه ساختاری ـ معنایی تعریف شده است.
از ویژگی‌های مهم این کتاب که در تفهیم هرچه بهتر مطالب، بسیار مؤثر است، استفاده از جدول برای تبیین قواعد نحوی است. همچنین پس از پایان هر درس، جمع‌بندی‌ای از آن درس به‌صورت نمودار و خلاصه
ذکر شده است.
در بعضی از فصول این کتاب عنوان «مطالعه و تحقیق» آمده است که برای مطالعه بیشتر و کامل کردن اطلاعات درس به همراه مرور آن درس در
اختیار طلاب قرار گرفته است.
فهرست محتویات در ابتدای کتاب و فهرست منابع و مآخذ در پایان به ترتیب الفبایی آمده است.
پاورقی‌های کتاب علاوه بر ارجاعات حاوی توضیحات سودمندی در باره برخی از جملات و
الفاظ است که شاید بتوان گفت شرح مختصری بر کتاب است.
نرم‌افزار ادبيات عرب، مرکز تحقيقات کامپيوتری علوم اسلامی.
