ادات امتناع
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ادات بیانگر امتناع جواب
شرط به دلیل امتناع شرط را ادات امتناع گویند.
ادات امتناع، اداتی است که به دلیل
امتناع شرط، بر امتناع جواب دلالت می‌کند؛ مانند:
(لو نشاء جعلناه اجاجا فلولا تشکرون)؛ «اگر بخواهیم آن را
تلخ می‌گردانیم پس چرا
سپاس نمی‌دارید».
در این جا جواب (جعلناه اجاجا) منتفی است؛ چون شرط (نشاء) منتفی است.
و نیز مانند: (... ولو شاء الله ما فعلوه فذرهم وما یفترون)؛ «و اگر
خدا می‌خواست چنین نمی‌کردند پس ایشان را با آنچه به
دروغ می‌سازند رها کن".
در اینجا نیز جواب منتفی است؛ چون شرط منتفی است.
برای معنای امتناع در «لو» تفصیل‌های فراوانی قائل شده‌اند، که در این زمینه می‌توان به منابع پانویس مراجعه کرد.
لولا نیز در معنای امتناع به کار رفته است؛ مانند: (... ولولا فضل الله علیکم ورحمته ما زکا منکم من احد ابدا ولکن الله یزکی من یشاء والله سمیع علیم)؛ «و اگر
فضل خدا و رحمتش بر شما نبود هرگز هیچ کس از شما
پاک نمی‌شد ولی (این) خداست که هر کس را بخواهد پاک می‌گرداند و خدا (ست که) شنوای داناست».
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «ادات امتناع».
