اختلاف اجتماعی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
زندگی گروهی نیز در کنار فوایدی هم‌چون
تلاش متقابل برای رفع نیازمندی‌ها، مشکلاتی نیز دارد که
تنازعات و مرافعات، از‌جمله آن‌ها است.
گفته شده: انسان، مدنی بالطبع است و به‌طور فطری از تنها زیستن می‌گریزد.
زندگی گروهی نیز در کنار فوایدی هم‌چون تلاش متقابل برای رفع نیازمندی‌ها، مشکلاتی نیز دارد که تنازعات و مرافعات، از‌جمله آن‌ها است.
در
فلسفه اسلامی، ضرورت وجود قانون و شریعتی، آن هم شریعت آسمانی که به‌طور طبیعی ارسال پیامبران را در‌پی‌دارد، بر همین اساس تبیین شده است.
گروهی از مفسّران، آیه «کانَ النّاسُ اُمَّةً وحِدَةً فَبَعَثَ اللّهُ النَّبِیّینَ مُبَشِّرینَ و مُنذِرینَ...»
را با الهام از این نگرش تفسیر کرده‌اند.
از نظر آنان، انسان‌ها در آغاز زندگی بدوی و ساده‌ای داشته و به‌سبب محدود بودن اجتماع‌های بشری و پیچیده نبودن روابط اجتماعی، با اختلافات و منازعات دامنه‌داری روبه‌رو نبوده‌اند؛ امّا بعدها با پیچیده‌تر شدن زندگی اجتماعی و پیدایش اختلاف‌ها، ارسال پیامبران به همراه شریعت‌های آسمانی برای رفع اختلاف ضرورت یافت.
پیش‌بینی قوانین قضایی و احکام مربوط به مرافعات در اسلام برای رفع این دسته از اختلافات اجتماعی است.
قرآن ، یکی از منصب‌ها و وظایف پیامبران را داوری میان مردم و رفع مشاجرات آنان دانسته است:«و‌اَنزَلَ مَعَهُمُ الکِتبَ بِالحَقِّ لِیَحکُمَ بَینَ النّاسِ فِیمَا اختَلَفوا فیهِ»
چنان‌که درباره
حضرت داوود (علیه‌السلام) می‌فرماید:«یداوودُ اِنّا جَعَلنکَ خَلیفَةً فِی‌الاَرضِ فَاحکُم بَینَ النّاسِ بِالحَقِّ : ای داود ما تو را از زمین خلیفه (و جانشین) قرار دادیم؛ پس میان مردم به حق داوری کن».
و داستان داوری او را میان دو فرشته که به‌صورت دو برادر تمثّل یافته بودند، باز‌گفته است.
در برخی آیات، از داوری پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) میان مردم سخن به‌میان آمده است،
و کسانی را مؤمنان راستین می‌شناسد که برای داوری نزد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) آمده، پس از داوری حضرت، دغدغه‌ای در دل نداشته باشند:«فَلا و رَبِّکَ لایُؤمِنونَ حَتّی یُحَکِّموکَ فیما شَجَرَ بَینَهُم ثُمَّ لایَجِدوا فی اَنفُسِهِم حَرَجًا مِمّا قَضَیتَ و یُسَلِّموا تَسلیما»،
و داوری بردن نزد
حاکمان جور را مورد
عتاب قرار داده است:«یُریدونَ اَن یَتَحاکَموا اِلَی الطّغوتِ وقَد اُمِروا اَن یَکفُروا بِهِ».
متکلّمان
مسلمان با توسعه
فلسفه رسالت ، یکی از مناصب جانشینان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) را نیز داوری برای رفع مشاجرات دانسته‌اند؛ چنان‌که فقیهان
شیعه یکی از وظایف فقیه جامع الشرائط در دوران
غیبت امام معصوم (علیه‌السلام) را همین امر دانسته‌اند.
اختلاف میان
زن و
شوهر را می‌توان از این دسته اختلافات اجتماعی برشمرد؛ زیرا گاه هماهنگی کامل فکری و رفتاری میان همسران وجود ندارد و اختلاف پدید می‌آید.
در چنین مواردی که هنوز
مشاجرات ریشه دار نشده، باید داوری از خانواده زن و داوری از خانواده
مرد برگزیده شوند و اختلاف را برطرف سازند:«و‌اِن خِفتُم شِقاقَ بَینِهِما فَابعَثوا حَکَمًا مِن اَهلِهِ و حَکَمًا مِن اَهلِها»..
هم‌چنین خداوند استفاده مردم از
سحر را برای جدایی انداختن میان زن و شوهر نکوهیده است:«فَیَتَعَلَّمونَ مِنهُما ما یُفَرِّقونَ بِهِ بَینَ المَرءِ و زَوجِهِ...».
مرکز دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «اختلاف».
