بکر (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بِکْر (به کسر باء و سکون کاف) از
واژگان قرآن کریم به معنای دست نخورده،
دوشیزه و جوان است.
بُکْرَة (به ضم باء و سکون کاف و فتح راء)
اسم مصدر به معنای اول روز است که زمان آن از اول
طلوع فجر تا ارتفاع آفتاب است.
اَبْکار (به همزه مفتوح و سکون باء) نیز در
قرآن آمده که جمع
بِکْر است.
بِکْر به معنای دست نخورده است.
راغب در
مفردات گوید: اصل این کلمه
بُکْرَة است به معنی اوّل روز و چون کسی اوّل روز خارج شود گویند: «بَکَرَ فُلَانٌ»
و به حیوانی که نزائیده
بِکْر گویند زیرا نزائیدن اوّل است و زائیدن مرحله دوّم، به دوشیزه، بِکْر گویند چون این حالت پیش از
ثَیِّب بودن است.
(لا فارِضٌ وَ لا بِکْرٌ عَوانٌ بَیْنَ ذلِکَ) «نه پیر است که زمان زائیدنش گذشته باشد و نه نزائیده است، میان سنّ است.»
و اگر
فارض به معنی گاو پیر باشد چنانکه راغب گوید،
بکر هم به معنی جوان است.
جمع بِکْر
اَبْکار است؛
مثل:
(اِنّا اَنْشاْناهُنَّ اِنْشاءً فَجَعَلْناهُنَ اَبْکاراً) «ما آنها را به طرز مخصوصی آفریده و آنها را دوشیزگان کرده‌ایم.»
شاید مراد از
(اَنْشَاْناهُنَّ اِنْشاءً) آن است که حوریان به طور ولادت به وجود نیامده‌اند و نیز ساختمان وجود آنها طوری است که تغییر و پیری و سایر عوارض زنان به آنان راه ندارد. از ظاهر
آیه استفاده می‌شود و در
حدیث نیز آمده که
حوریان بهشتی همیشه دوشیزه‌اند.
بُکْرَة چنانکه گذشت به معنی اوّل روز است.
بُکْرَة به معنای اول روز است، مثل
(وَ اذْكُرِ اسْمَ رَبِّكَ بُكْرَةً وَ أَصيلًا) «پروردگارت را اوّل و آخر روز یاد کن.»
(وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشيِّ وَ الْإِبْكارِ) (و هر صبح و شام پروردگارت را
تسبیح و
حمد بگو. )
در
اقرب الموارد گوید:
إِبْكار مصدر افعال و نیز بامداد است، و آن از اوّل طلوع فجر تا ارتفاع آفتاب می‌باشد.
بیضاوی نیز از اوّل طلوع فجر تا ارتفاع آفتاب گفته.
طبرسی از طلوع آفتاب تا ارتفاع آن گفته است.
علی هذا، إبکار اسم مصدر است چنانکه
قاموس تصریح می‌کند.
(وَ لَهُمْ رِزْقُهُمْ فیها بُكْرَةً وَ عَشيًّا ) (و هر صبح و شام، روزى آنان در
بهشت آماده است.)
آیه‌ی شریفه درباره اهل بهشت است و ظاهرش آن است که در بهشت بامداد و شام هست اهل
تفسیر چون به عدم وجود صبح و شام در بهشت یقین کرده‌اند درباره آیه اقوال مختلف اظهار نموده‌اند.
فخر رازی در یکی از دو قولش گفته: مراد دوام و عدم انقطاع روزی است یعنی رزق آنها همیشگی است.
المیزان فرماید: ظاهرا مراد توالی و عدم انقطاع است.
طبرسی به نقل از مفسّرین
و
طبری و
مراغی مصری گفته‌اند: مراد فاصله دو غذاست یعنی چنانکه در دنیا میان دو غذا فاصله می‌دادند به همان فاصله در بهشت می‌خورند.
ولی چنانکه گفتیم: ظهور آیه وجود بکره و
عشیّ در بهشت است اگر گویند: در آیه دیگر آمده:
(لا يَرَوْنَ فیها شَمْسًا وَ لا زَمْهَريرًا) «در آن آفتاب و سردی نمی‌بینند.»
گوئیم: آیه به صدد بیان نبودن گرما و سرما در بهشت است و این منافی با وجود
صباح و
مساء نیست.
در
صافی از
حضرت صادق (علیه‌السّلام) نقل شده مردی به او از دردها و تخمه شکایت کرد امام فرمود: «صبح و شام بخور و میان این دو چیزی نخور زیرا آن مفسد بدن است، نشنیده‌ای که خدا فرموده
(لَهُمْ رِزْقُهُمْ فِیها بُکْرَةً وَ عَشِیًّا) این
روایت هم به ظاهر مفید همان مطلب است که از آیه، استظهار کردیم. با همه‌ی این، آیه قابل دقّت و تامّل است.
•
قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «بکر»، ج۱، ص۲۱۸.
