ابوعمرو زبان بن علاء تمیمی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوعمرو زبّان بن علاء بن عمار تمیمی مازنی بصری (۷۲-۱۵۴ هـ)، از
قراء سبعه و از عالمان
علم لغت،
علم قرائت،
حدیث،
نحو و
فقه بود ولی شهرت او در اشعار غریب، بر دیگر جهات او غلبه داشت.
ابوعمرو زبّان بن علاء بن عمار مازنی تمیمی بصری، اسامی زیادی برای او ذکر کرده‌اند که تعداد آنها به حدود بیست اسم می‌رسد.
وی اهل
بصره بود و اعقابش در آنجا ساکن بودند.
برخی او را از طایفه
بنی‌عنبر یا
بنی‌حنیفه دانسته و برخی او را منسوب به کازرون، از شهرهای
استان فارس دانسته‌اند.
ابوعمرو یکی از قرّای هفتگانه بود
و در علم قرائت، لغت، نحو
و فقه شهرت داشت،
ولی شهرت او در اشعار غریب، بر دیگر جهات او غلبه داشت.
رجال‌نویسان وی را فردی فصیح، راستگو،
زاهد
و مورد اعتماد معرفی کرده‌اند.
احادیثش به پنجاه عدد می‌رسد.
سال ولادت زبّان بن علاء را مختلف آورده‌اند.
او در سال ۷۲ هـ
در
مکه متولد شد.
زبّان بن علاء در مکه،
مدینه،
کوفه و بصره نزد اساتید بسیاری علم آموخت.
نحو را از
نصر بن عاصم لیثی فراگرفت
و علم قرائت را نزد
سعید بن جبیر، مجاهد و
ابوالعالیه ریاحی خواند و از
انس بن مالک،
ابوصالح سمّان و
عطاء بن ابی‌الرباح حدیث آموخت.
ابوعمرو از اشراف عرب و سرشناسان آنها بود و به تاریخ گذشتگان آشنایی داشت.
مدتی نیز در مسجد بصره کرسی
تدریس را به عهده داشت.
حدود بیست سال از بصره هجرت نموده و دوباره به آنجا بازگشت.
افرادی مانند
احمد بن زید حلوانی،
عصمة بن ابی‌عصمه،
ابومحمد یحیی بن مبارک یزیدی و
یونس بن حبیب بصری از جمله شاگردان او می‌باشند.
کتاب النوادر از آثار ابوعمرو بن علاء است.
درباره اعرابِ سخنور و فصیح کتاب‌هایی نوشت که حجم آنها اطاقی را تا نزدیکی سقف پر می‌کرد، امّا پس از آن که به
زهد روی آورد، کتاب‌ها را بیرون ریخت و همه را سوزاند. گاهی که به معلومات اوّل خود مراجعه می‌کرد، تنها آن‌چه را که قبلا می‌دانست در حفظ داشت.
سرانجام ابوعمرو بن علاء در سال ۱۵۴ هـ در راه
شام یا در کوفه
در ۸۴ سالگی درگذشت.
تاریخ وفات وی را مختلف نقل کرده‌اند.
برای مطالعه بیشتر به منابع زیر مراجعه شود.
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، ج۱، ص۳۳۹، برگرفته از مقاله «ابوعمرو زبّان بن علاء تمیمی».
• عبدالسلام ترمانینی، رویدادهای تاریخ اسلام، ترجمه پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، ج۱، ص۳۷۴.
