یحیی بن مبارک یزیدی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یحیی بن مبارک یزیدی (حدود
۱۳۸-
۲۰۲ق)، از قاریان فصیح، لغت شناس و ادیب بود و در بغداد حلقه تدریس داشت. وی پس از آنکه در
علم و ادب شهرتی یافت، به دستگاه
هارون راه یافت و تعلیم و تربیت فرزندش
مامون را پذیرفت و تا پایان عمر به همراه فرزندان خود که همگی فاضل و دانشمند بودند، در دستگاه خلافت اینان خدمت کردند.
وی شاعری توانا بود و در مدح
برامکه و
خلفای عباسی اشعار فراوانی دارد که از این بابت هدایای بسیاری دریافت کرده است. رجال شناسان
اهل سنت وی را
موثق، راستگو و دارای روایات صحیح خوانده‌اند.
ابومحمد یحیی بن مبارک بن مغیره عدوی یزیدی بصری بغدادی، از موالی
بنی عدی بن عبدمنات بود.
تاریخ و محل ولادت یزیدی به درستی روشن نیست. گفته شده که وی به هنگام مرگ ۶۴
یا ۷۴ سال داشته
که در این صورت سال تولد او باید حدود ۱۳۸ یا
۱۲۸ق باشد. یحیی را به خاطر آنکه در دستگاه
یزید بن منصور، دایی
مهدی خلیفه عباسی بود و تربیت فرزندانش را بر عهده داشت، یزیدی خوانده‌اند.
ابومحمد نزد بزرگان مکاتب
بغداد و
بصره به
کسب دانش پرداخت.
قرائت و
لغت را از
ابوعمرو بن علاء بصری،
ادیب و لغت‌شناس مشهور فرا گرفت و
عروض و
ادبیات عرب و تاریخ را از
ابوعمرو حضرمی و
خلیل بن احمد فراهیدی آموخت. یزیدی احترام خاصی برای استادش خلیل قائل بود و او را پاس می‌داشت، ولی به سبب تبحر ویژه ابوعمرو بن علاء در لغت، وی را بر خلیل مقدم می‌داشت.
از دیگر اساتید وی
یونس بن حبیب نحوی و
ابن جریح را می‌توان نام برد.
پس از آنکه در علم و ادب شهرتی یافت، به دستگاه
هارون (خلافت
۱۷۰-
۱۹۳ق) راه یافت و تعلیم و تربیت فرزندش
مامون (خلافت
۱۹۸-
۲۱۸ق) را پذیرفت و تا پایان عمر به همراه فرزندان خود که همگی فاضل و دانشمند بودند، در دستگاه خلافت اینان خدمت کردند.
یزیدی از قاریان فصیح، لغت شناس و ادیب بود و در بغداد حلقه تدریس داشت. زمانی نیز به همراه کسائی در مسجد بغداد می‌نشست و به مردم
قرائت قرآن می‌آموخت.
از شاگردان او کسانی چون
صالح بن زیاد سوسی،
قاسم بن سلاّم و
اسحاق بن ابراهیم موصلی را می‌توان نام برد.
وی شاعری توانا بود و در مدح
برامکه و
خلفای عباسی اشعار فراوانی دارد که از این بابت هدایای بسیاری دریافت کرده است و با آنکه سروده‌های او در مدح و تمجید از خلفا و برامکه، او را شاعری مدیحه سرا و چاپلوس نمایانده، اما اشعار او در
موعظه و حکمت و هجویات و هزلیات نیز کم نیست.
در روایتی آمده که در سفری که وی به
حج مشرف شد، در همان‌جا اشعار بسیاری در موعظه و حکمت سرود.
مرزبانی می‌نویسد: یزیدی تمام سروده‌های خود را که درباره خلفا و برامکه بود، قبل از مرگش نابود ساخت.
رجال شناسان وی را
موثق، راستگو و دارای روایات صحیح خوانده‌اند.
انباری می‌نویسد که
معتزله، یزیدی را از پیروان خود دانسته‌اند.
یاقوت نیز وی را متهم به اعتزال نموده است.
یزیدی به سال ۲۰۲ق در بغداد یا مرو درگذشت.
آثار و تالیفات ابومحمد عبارت‌اند از: الوقف و الابتداء النوادر فی اللغه المختصر فی النحو النقط و الشکل المقصور و الممدود و قراءة عمرو بن علاء.
(دیگر منابع:
• پژوهشگاه فرهنگ و معارف اسلامی، دائرة المعارف مؤلفان اسلامی، برگرفته از مقاله «یحیی یزیدی»، ج۱، ص۸۵۲.
