ابوجعفر بیکندی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بِیْکَنْدی، ابو جعفر محمد بن احمد بخاری
حنفی (۳۹۲ یا ۳۹۴-۴۸۲ق/۱۰۰۲یا ۱۰۰۴-۱۰۸۹م)،
محدث ،
فقیه و
متکلم معتزلی می باشد.
معروف وی را از مردم
بخارا دانسته اند،
ولی پیداست که اصلاً به این شهر (بین بخارا و جیحون) تعلق داشته است.
دربارۀ
تاریخ تولد او اختلاف است.
گزارش بغدادی که
سال ولادت وی را ۴۱۲ق/۱۰۲۱م دانسته است
، دور از
حقیقت مینماید.
بیکندی در زادگاهش به
تحصیل پرداخت، سپس در ۴۱۲ق به
خراسان رفت و نزد
علمای حنفی تحصیلات خود را ادامه داد
.
بعد از آن به
مصر رفت و در مقام فقیهی
حنفی و متکلمی معتزلی به بحث و گفت وگو با دانشمندان آن دیار پرداخت و به ویژه با ابونصر هبة الله (د ۴۷۰ق/۱۰۷۷م)، دانشمند و داعی معروف اسماعیلی
مناظره کرد و رسالۀ الهدیٰ و الارشاد لاهل الحیرة و العناد را در رد
آراء وی نوشت.
پس از مدتی عزم
بغداد نمود، اما به سبب مخالفت عبدالملک ابن محمد (د۴۶۰ق/۱۰۶۸م)، معروف به
شیخ اجل، از بزرگان بغداد، ناچار تا
مرگ شیخ
صبر کرد و آن گاه وارد بغداد شد.
بیکندی در بغداد به عنوان یک
محدث شناخته شد
اما برخی او را
توثیق نکرده اند، چه،
ادعا میکرده که از اسماعیل بن حاجب کشانی
حدیث شنیده، در حالی که کشانی در
زمان کودکی ابوجعفر درگذشته بوده است.
گویا بیکندی در
امور سیاسی نیز دست داشت و چنانکه ابن عدیم گزارش کرده است، در
سال های ۴۶۲ و ۴۶۳ق از سوی بنی مرداس
مأموریت های سیاسی یافت.
وی در بغداد درگذشت و در
مقبرۀ باب حرب به
خاک سپرده شد.
آثاری چون
تحقیق الرسالة باوضح الدلالة، الرسالة المسعودیة فی المباحث النفیسیة و الهدیٰ و الارشاد لاهل الحیرة و العناد
به بیکندی نسبت داده شده است.
(۱) ابن جوزی عبدالرحمان، المنتظم، حیدرآباد دکن، ۱۳۵۹ق.
(۲) ابن حجر عسقلانی احمد، لسان المیزان، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
(۳) ابن عدیم عمر، زبدة الحلب، به کوشش سامی دهان، دمشق، ۱۳۷۳ق/۱۹۵۴م.
(۴) ابن
قطلوبغا قاسم، تاج التراجم، به کوشش محمد خبر رمضان یوسف، دمشق، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۲م.
(۵) ابن کثیر، البدایة و النهایة، به کوشش احمد ابوملحم و دیگران، بیروت، ۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م.
(۶) بغدادی، هدیة العارفین.
(۷) حاجی خلیفه، کشف الظنون.
(۸) خطیب بغدادی احمد، تاریخ بغداد، قاهره، ۱۳۴۹ق/۱۹۳۱م.
(۹) ذهبی محمد، تاریخ اسلام، حوادث سال های ۴۸۱-۴۹۰ق، به کوشش عمر عبدالسلام تدمری، بیروت، ۱۴۱۴ق/۱۹۹۴م.
(۱۰) ذهبی محمد، سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۰۵ق/۱۹۸۴م.
(۱۱) ذهبی محمد، میزان الاعتدال، به کوشش علی محمد بجاوی، قاهره، ۱۳۸۲ق/۱۹۶۳م.
(۱۲) قرشی عبدالقادر، الجواهر المضیئة، به کوشش عبدالفتاح محمد حلو، قاهره، ۱۴۱۳ق/۱۹۹۳م.
(۱۳) یاقوت، بلدان.
دانشنامه بزرگ اسلامی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی برگرفته از مقاله «ابوجعفر بیکندی»،ج۱۳، ص۵۳۹۵.