ابوالقاسم اکاف نیشابوری
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ابوالقاسم اکاف نیشابوری، از مدرسان ایرانی در
مکه بود.
ابوالقاسم عبدالرحمن
بن عبدالصمد سختنی شافعی (م. ۵۴۹ق.) در سرزمین
نیشابور در خاندان معروف به اکاف زاده شد.
اکاف پارچه مخصوص پوشش حیوانات است و چون شغل یکی از اجداد
ابوالقاسم دوزندگی و فروش این پارچه بوده، به این نام خوانده شده‌اند.
ابوالقاسم فقه را نزد
ابونصر قشیری (م. ۵۱۴ق.) آموخت و از
علی بن عبدالله الحیری و
عبدالغفار شیروی (م. ۵۱۰ق.)
اجازه نقل حدیث رفت.
وی افزون بر
فقه و
حدیث به
فلسفه و دیگر علوم آشنا بود.
پس از مدتی عازم
مکه شد و از
عبدالملک طبری و
محمد جوینی (م. ۴۳۸ق.) بهره گرفت.
فاسی در کتابش از سه ایرانی صاحب کرسی تدریس نام برده که یکی از آنان اکاف است.
او کتاب مختصر ابن جوزی را در
مسجدالحرام تدریس می‌کرد و بسیاری در مجلس درس وی حضور یافته، تعلیقات استاد را بر آن می‌نگاشتند.
ابوالقاسم پس از
مکه مدتی در
بغداد ساکن گشت و آن گاه به
نیشابور بازگشت.
گفته‌اند که وی در
زهد و
ورع یگانه روزگار بود. از او به عنوان
ضرب المثل در پاکی و
ترک دنیا یاد می‌شد. به اندک مال
حلال راضی بود. بسیار
انفاق می‌کرد و از کارهای ویژه اش گرفتن بینی هنگام انفاق
عطریات بود تا حتی همین اندازه نیز از بوی آن لذت نبرد.
ابوالقاسم مریدان و شاگردان فراوان داشت. سلطان سنجر سلجوقی از علاقه مندان او بود که برای دیدار با او و
تبرک به وی
اجازه می‌گرفت.
از شاگردان او می‌توان به
علی بن سلیمان مرادی اشاره کرد.
ابوالقاسم در
نیشابور رکن مذهب
شافعی بود و
نماز جمعه به او برگزار می‌شد. پس از نماز، دانشمندان سؤالات خود را از او می‌پرسیدند.
در
سال ۵۴۹ق. در دوران حکومت سلطان سنجر سلجوقی بر
خراسان ، با یورش شدید ترکان غز به این خطه، لشکر
خراسان پس از شکست، به
نیشابور عقب نشینی کرد. ترکان غز به
نیشابور هجوم آوردند و تمام شهر را نابود و مردم را
قتل عام کردند. بسیاری از بزرگان از جمله
ابوالقاسم اکاف در این هجوم کشته شدند.
برخی کشته شدن او را مردود شمرده و آورده‌اند که در پی
شفاعت سلطان سنجر آزاد شد؛ اما در همان سال بر اثر بیماری درگذشت
و در حیره، محله‌ای در نیشابور
کنار پدرش به
خاک سپرده شد.
الانساب: عبدالکریم السمعانی (م. ۵۶۲ق.) ، به کوشش عبدالله عمر، بیروت، دار الجنان، ۱۴۰۸ق؛ تاریخ
الاسلام و وفیات المشاهیر: الذهبی (م. ۷۴۸ق.) ، به کوشش عمر عبدالسلام، بیروت، دار الکتاب العربی، ۱۴۱۰ق؛ تاریخ مدینة دمشق: ابن عساکر (م. ۵۷۱ق.) ، به کوشش
علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ق؛ التحبیر فی المعجم الکبیر: عبدالکریم السمعانی (م. ۵۶۲ق.) ، به کوشش منیرة ناجی، دیوان الاوقاف، بغداد، ۱۳۹۵ق؛ اللباب فی تهذیب الانساب: ابن اثیر
علی بن محمد الجزری (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۴۰۰ق؛ طبقات الشافعیة الکبری: تاج الدین السبکی (م. ۷۷۱ق.) ، به کوشش الطناحی و عبدالفتاح، هجر للطباعة و النشر، ۱۴۱۳ق؛ العقد الثمین: محمد الفاسی (م. ۸۳۲ق.) ، به کوشش فؤاد و سید امین، الرساله، ۱۴۰۶ق؛ الکامل فی التاریخ: ابن اثیر
علی بن محمد الجزری (م. ۶۳۰ق.) ، بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ق؛ المنتظم: ابن جوزی (م. ۵۹۷ق.) ، به کوشش نعیم زرزور، بیروت، دار الکتب العلمیه، ۱۴۱۲ق؛ الوافی بالوفیات: الصفدی (م. ۷۶۴ق.) ، به کوشش الارنؤوط و ترکی مصطفی، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۲۰ق.
دانشنامه حج و حرمین شریفین، برگرفته از مقاله «ابوالقاسم اکاف نیشابوری»، تاریخ بازیابی ۱۴۰۰/۱/۲۶.
