ابن منجویه احمد بن علی اصفهانی
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اِبْن‌ِمَنْجویه، ابوبکر احمد بن علی اصفهانی (۳۴۷-
محرم ۴۲۸ق/ ۹۵۸- اکتبر ۱۰۳۶م)، محدّث ساکن
نیشابور بود.
از آن‌جا که برخی با نسبت یزدی نیز از او یاد کرده‌اند،
می‌توان احتمال داد که
نیاکان وی از یزد برخاسته‌اند.
او در اوان جوانی برای
تجارت از
اصفهان به
نیشابور رفت و با اینکه در آغاز قصد کسب
علم نداشت، به نوشتن املائات دو شیخ نیشابور، ابوعمرو ابن نجید و ابوالحسن سراج، برای همشهریان خود پرداخت. سپس به اصفهان مراجعت کرد و از ابوبکر ابن مقری در آن دیار
حدیث شنید. از اینجا بود که وی به کسب
دانش روی آورد و سفرهای علمی خود را آغاز کرد. او بار دیگر به نیشابور رفت و از ابوعمرو ابن حمدان و حاکم ابواحمد حافظ
استماع حدیث نمود.
وی افزون بر نیشابور به شهرهای
ری ،
گرگان ،
نسا ،
بخارا ،
سمرقند و
هرات نیز
سفر کرد.
از جمله شیوخ وی در
حدیث می‌توان از ابوبکر اسماعیلی و ابوعبدالله ابن منده نیز نام برد.
حاکم نیشابوری در
تاریخ خویش متذکر شده که ابن‌منجویه بعد از
سال ۳۶۰ق به کسب حدیث پرداخته است.
وی سرانجام به نیشابور آمد و همان‌جا اقامت گزید و به تألیف پرداخت و پس از
مرگ ابوحازم عبدوی در مدرسه ابوسعد زاهد در نیشابور مجلس املا دایر کرد.
جمع کثیری از وی
حدیث شنیده و
روایت کرده‌اند. از مشهورترین آنان خطیب بغدادی، ابوبکر بیهقی، ابوصالح مؤذن و عبدالرحمان بن منده شایان ذکرند.
شهرت ابن‌منجویه بیشتر به سبب تنها کتاب موجود او یعنی رجال
صحیح مسلم است. وی چنانکه خود در انتهای کتاب ذکر می‌کند، در شرح حال رجال از اطلاعات ابوالعباس سراج و عمرو بن علی بهره بسیاری گرفته است. در این
کتاب مؤلف پس از ذکر نام هر یک از محدثان، از آن گروه از مشایخ و راویان ایشان، که در صحیح مسلم یاد شده‌اند، سخن گفته است. از دیگر آثار ابن‌منجویه مستخرجاتی است که وی بر
صحیح بخاری ، صحیح مسلم،
سنن ابوداوود و
سنن ترمذی نوشته است
که در حال حاضر اطلاع از نسخ آن‌ها در دست نیست.
ابن‌قیسرانی (ه م) در کتاب الجمع بین رجال الصحیحین، رجال صحیح مسلم ابن‌منجویه و رجال صحیح بخاری کلاباذی را
تلفیق کرده و در مقدمه آن شیوه کار ابن‌منجویه را ستوده است.
کتاب رجال صحیح مسلم در دو جلد و به کوشش عبدالله لیثی در
بیروت (۱۴۰۷ق/۱۹۸۷م) به چاپ رسیده است.
(۱) ابن‌قیسرانی، محمد، الجمع بین رجال الصحیحین، حیدرآباد دکن، ۱۳۲۳ق.
(۲) بیهقی، احمد، السنن الکبری، حیدرآباد دکن، ۱۳۴۴ق.
(۳) خطیب بغدادی، احمد، تلخیص المتشابه فی الرسم، به کوشش سکینه شهابی، دمشق، ۱۹۸۵م.
(۴) ذهبی، محمد، تذکرة الحفاظ، حیدرآباد دکن، ۱۳۳۳-۱۳۳۴ق.
(۵) ذهبی، محمد، سیراعلام النبلاء، به کوشش شعیب ارنؤوط و محمد نعیم عرقسوسی، بیروت، ۱۴۰۳ق/۱۹۸۳م.
(۶) سمعانی، عبدالکریم، الانساب، حیدرآباد دکن، ۱۴۰۱ق/۱۹۸۱م.
(۷) فارسی، عبدالغافر، تاریخ نیسابور، انتخاب ابواسحاق صریفینی، به کوشش محمد کاظم محمودی، قم، ۱۴۰۳ق؛
دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌منجویه»، ج۴، ص۱۸۱۸.
