ابوالقاسم علی بن حسن بن هبةالله شافعی دمشقی (اول محرم ۴۹۹-۱۱ رجب ۵۷۱ق/ ۱۳ سپتامبر ۱۱۰۵- ۲۵ ژانویه ۱۱۷۶م)، برجسته‌ترین فرد از خاندان ابن‌عساکر که در دمشق زاده شد و همان‌جا درگذشت. عبدالرحمان ابن‌جوزی، المنتظم، ج۱، ص۷۷.یاقوت‌حموی، معجمالادباء، ج۴، ص۱۶۹۷. وی به سبب حفظ و روایت احادیث بسیار، کثرت سفرهای علمی و استفاده از مشایخ بزرگ در شهرهای اسلامی و نیز تألیف اثر چشمگیر تاریخ بزرگ دمشق در شمار یکی از بزرگ‌ترین حافظان حدیث و نویسندگان تاریخ در روزگار خویش درآمد. ابن‌خلکان، وفیات الاعیان، ج۳، ص۳۰۹-۳۱۰. از عنوان ابن‌عساکر که به صورت شهرت خانوادگی او درآمد، در نسب‌نامه پدرانش نشانی نیست، بنابراین شاید این نام از خاندان مادرش ام‌قاسم دختر قاضی ابوالفضل یحیی بن علی قرشی گرفته شده باشد. یوسف ابن‌جوزی، مرآة الزمان، ج۸، ص۳۳۶، حیدرآباد دکن، ۱۳۷۰ق/ ۱۹۵۱م. دوران زندگی ابن‌عساکر با انقراض سلاجقه شام و روزگار حکمرانی نورالدین زنگی (د ۵۶۹ق/ ۱۱۷۴م) و صلاح‌الدین ایوبی (د ۵۸۹ق/ ۱۱۹۳م) بر مناطق شام تقارن داشت. سیاست مذهبی نورالدین زنگی و جانشینان وی و نیز ایوبیان بر مبارزه با تبلیغات فاطمیان شیعی‌مذهب و حمایت از مذاهب اهل سنت و پیروان حدیث استوار بود، از این‌رو کار گردآوری و روایت حدیث در روزگار ابن‌عساکر سخت بالا گرفت و خود وی در این زمینه به چهره‌ای درخشان بدل گشت.
بیشتر تألیفات ابن‌عساکر در زمینه حدیث و رجال و تاریخ، و بالغ بر ۱۳۴ عنوان است یاقوت حموی، معجمالادباء، ج۴، ص۱۶۹۸. سکینه شهابی، مقدمه و حاشیه بر تاریخ مدینه دمشق (تراجم النساء)، ج۱، ص۱۸، دمشق، ۱۴۰۲ق/ ۱۹۸۱م. که از آن میان دو کتاب تاریخ دمشق و تبیین کذب المفتری... از شهرت و اعتبار بیشتری برخوردار است.
