• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابر در قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ابر به معنای توده ذرّات بخارِ آبِ متصاعد از زمین می‌باشد.

فهرست مندرجات

۱ - معانی ابر در قران
       ۱.۱ - سحاب
       ۱.۲ - غمام
       ۱.۳ - عارض
       ۱.۴ - ظُلّة
       ۱.۵ - حاملات
       ۱.۶ - مُعصِرات
       ۱.۷ - مُزن
       ۱.۸ - صیّب
       ۱.۹ - سماء
۲ - پانویس
۳ - منبع


قرآن واژه‌های گوناگونی در مورد ابر به کار برده که هر یک به نوعی خاص از ابر یا به یکی از ویژگی‌های آن اشاره دارد.

۱.۱ - سحاب

از « سحب» به معنای کشیدن است. به ابر، سحاب گفته‌اند؛ زیرا در آسمان با باد ، کشیده می‌شود یا به این جهت که آب را همراه خود می‌کشاند. سحاب، اسم برای مطلق ابر، اعمّ از ابرهای باران‌زا و بی‌باران است. این واژه نُه بار در این آیات آمده است:.

۱.۲ - غمام

از « غم » به معنای پوشاندن چیزی است. وجه نام‌گذاری ابر به غمام این است که نور خورشید ، یا صفحه آسمان را می‌پوشاند.
[۱۰] مفردات، ص ۶۱۳، «غمّ».
به گفته برخی، غمام ابری است که فقط پوشاننده و سایه‌افکن باشد، نه باران‌زا
[۱۱] الفرقان، ج‌۱ و ۲، ص‌۲۶۴.
و این معنا از بیش‌تر موارد کاربرد آن در قرآن به‌خوبی بر می‌آید. این واژه، چهار بار در قرآن آمده است:

۱.۳ - عارض

از « عرض »، به معنای آشکار کردن است و از آن جهت به ابر، عارض گفته‌اند که در معرض دید انسان قرار دارد.
[۱۶] التحقیق، ج‌۸‌، ص‌۹۲، «عرض».
این واژه دوبار در آیه ۲۴ احقاف آمده است.

۱.۴ - ظُلّة

از « ظلّ » به معنای سایه و ابر سایه‌افکن آمده
[۱۸] مفردات، ص‌۵۳۶‌، «ظلّ».
و در قرآن، بیش‌تر درباره ابرهای‌ عذاب آور به کار رفته است. این واژه دو‌بار‌به‌صورت مفرد در آیات ۱۷۱ اعراف و ۱۸۹ شعرا و یک‌بار به صورت جمع در آیه‌ ۲۱۰ بقره آمده است.

۱.۵ - حاملات

از « حمل » است وابر را حاملات گویند؛ چون آب را با خود حمل می‌کند.
[۲۲] مفردات، ص‌۲۵۷، «حمل».
این واژه یک‌بار در آیه ۲ ذاریات ذکر شده است.

۱.۶ - مُعصِرات

از « عصر » به معنای فشردن
[۲۴] التحقیق، ج‌۸‌، ص‌۱۴۶، «عصر».
و مقصود، ابرهای باران‌زا است. وجه نام‌گذاری ابرها به معصرات آن است که باد، هنگام نزول باران، آن‌ها را می‌فشرد.
[۲۵] باد و باران، ص‌۱۲۸ و ۱۲۹.
به عقیده برخی،مُعصِر از اِعصار به معنای طوفان است و به ابرهایی گفته می‌شود که به همراه طوفان آورده شده
[۲۶] مفردات، ص‌۵۶۹‌، «عصر».
و دارای رگباری تند و قطرات بزرگ آبند، و‌مؤیّد آن، صفت «ثجّاجاً» (فراوان و پی در پی) است که قرآن برای باران‌هایی که از این نوع ابرها فرو می‌ریزد، آورده است.
[۲۷] آیات طبیعیه فی القرآن، ص‌۴۰.
این واژه یک بار در آیه ۱۴ نبا آمده است.

۱.۷ - مُزن

از « مزن » به معنای درخشندگی و بر ابر نورانی
[۲۹] مفردات، ص‌۷۶۶، «مزن».
و آب‌دار اطلاق شده است.
[۳۰] القاموس‌المحیط، ج‌۲، ص‌۱۶۲۱، «مزن».
این واژه یک بار در آیه ۶۹ واقعه ذکر شده است.

۱.۸ - صیّب

از « صَوْب» به معنای فرو ریختن است که افزون بر ابر، بر باران نیز اطلاق شده است. برخی آن را ابر باران‌زا دانسته‌اند. این واژه یک بار در آیه ۱۹ بقره به کار رفته است.

۱.۹ - سماء

از « سموّ » به معنای رفعت و بلندی است و بر هر چیزی، از جمله ابر که بر انسان سایه افکند، اطلاق می‌شود.
[۳۵] الصحاح، ج‌۶‌، ص‌۲۳۸۲، «سمو».
برخی اطلاق آن را بر ابر، مجازی و برخی دیگر، حقیقی دانسته‌اند. به گفته برخی، مقصود از « سماء » در جمله «وَ أنزلَ مِنَ‌السَّماء ماءً» که در قرآن چندین بار به کار رفته، همان ابر است.
[۳۸] المنار، ج‌۸‌، ص‌۴۶۸.




۱. مفردات، ص‌۳۹۹، «سَحَب».    
۲. بقره/سوره۲، آیه۱۶۴.    
۳. اعراف/سوره۷، آیه۵۷.    
۴. رعد/سوره۱۳، آیه۱۲.    
۵. نور/سوره۲۴، آیه۴۰.    
۶. نمل/سوره۲۷، آیه۸۸.    
۷. روم/سوره۳۰، آیه۴۸.    
۸. فاطر/سوره۳۵، آیه۹.    
۹. طور/سوره۵۲، آیه۴۴.    
۱۰. مفردات، ص ۶۱۳، «غمّ».
۱۱. الفرقان، ج‌۱ و ۲، ص‌۲۶۴.
۱۲. بقره/سوره۲، آیه۲۱۰.    
۱۳. بقره/سوره۲، آیه۵۷.    
۱۴. اعراف/سوره۷، آیه۱۶۰.    
۱۵. فرقان/سوره۲۵، آیه۲۵.    
۱۶. التحقیق، ج‌۸‌، ص‌۹۲، «عرض».
۱۷. احقاف/سوره۴۶، آیه۲۴.    
۱۸. مفردات، ص‌۵۳۶‌، «ظلّ».
۱۹. اعراف/سوره۷، آیه۱۷۱.    
۲۰. شعراء/سوره۲۶، آیه۱۸۹.    
۲۱. بقره/سوره۲، آیه۲۱۰.    
۲۲. مفردات، ص‌۲۵۷، «حمل».
۲۳. ذاریات/سوره۵۱، آیه۲.    
۲۴. التحقیق، ج‌۸‌، ص‌۱۴۶، «عصر».
۲۵. باد و باران، ص‌۱۲۸ و ۱۲۹.
۲۶. مفردات، ص‌۵۶۹‌، «عصر».
۲۷. آیات طبیعیه فی القرآن، ص‌۴۰.
۲۸. نبا/سوره۷۸، آیه۱۴.    
۲۹. مفردات، ص‌۷۶۶، «مزن».
۳۰. القاموس‌المحیط، ج‌۲، ص‌۱۶۲۱، «مزن».
۳۱. واقعه/سوره۵۶، آیه۶۹.    
۳۲. مقاییس، ج‌۳، ص‌۳۱۷، «صوب»     .
۳۳. مقاییس، ج‌۳، ص‌۳۱۷، «صوب»     .
۳۴. بقره/سوره۲، آیه۱۹.    
۳۵. الصحاح، ج‌۶‌، ص‌۲۳۸۲، «سمو».
۳۶. مقاییس، ج‌۳، ص‌۹۸، «سمو»     .
۳۷. بقره/سوره۲، آیه۲۲.    
۳۸. المنار، ج‌۸‌، ص‌۴۶۸.



فرهنگ و معارف قرآن، مقاله ابر.    



جعبه ابزار