أَمِنَ (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
أَمِنَ: (فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُم بَعْضًا)«أَمِنَ» به معنای ايمنى، آرامش قلب و خاطر جمع بودن است و در اصل به یک معنی‌اند.
در اين
آیه چند دستور مهم اسلامى در رابطه با مساله تنظيم اسناد تجارى آمده است. به عنوان يک استثنا در احكام مى‌فرمايد: اگر بعضى از شما نسبت به بعضى ديگر اطمينان داشته باشد (مى‌تواند بدون نوشتن
سند و
رهن با او معامله كند و
امانت خويش را به او بسپارد) در اين صورت كسى كه
امین شمرده شده است بايد
امانت (و بدهى خود را به موقع) بپردازد و از خدايى كه پروردگار او است به پرهيزد.
آرى همان‌گونه كه طلب‌كار به او اعتماد كرده او هم بايد اعتماد و اطمينان او را محترم بشمرد و حق را بدون تاخير ادا كند و تقوا را فراموش ننمايد.
به موردی از کاربرد «أَمِنَ» در
قرآن، اشاره می‌شود:
(وَ إِن كُنتُمْ عَلَى سَفَرٍ وَ لَمْ تَجِدواْ كاتِبًا فَرِهانٌ مَّقْبوضَةٌ فَإِنْ أَمِنَ بَعْضُكُم بَعْضًا فَلْيُؤَدِّ الَّذي اؤْتُمِنَ أَمانَتَهُ وَلْيَتَّقِ اللّهَ رَبَّهُ وَ لا تَكْتُمواْ الشَّهادَةَ وَ مَن يَكْتُمْها فَإِنَّهُ آثِمٌ قَلْبُهُ وَ اللّهُ بِما تَعْمَلونَ عَليمٌ) «اگر در
سفر بوديد، و نويسنده‌اى نيافتيد، طلب‌كار، چيزى را
گروگان بگيرد و اگر به يک‌ديگر
اطمینان كامل داشته باشيد، گروگان لازم نيست، و بايد كسى كه بدون گروگان
امین شمرده شده، امانت و بدهى خود را به موقع بپردازد؛ و از خدايى كه پروردگار اوست، بپرهيزد. و
شهادت را
کتمان نكنيد. و هركس آن را كتمان كند، قلبش گناهكار است. و
خداوند، به آن‌چه انجام مى‌دهيد، داناست.»
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: دو آيه آخری
سوره بقره دلالت دارند بر قريب بيست حكم از اصول احكام قرض و رهن و غير آن دو، و اخبار در باره اين احكام و متعلقات آن بسيار زياد است و چون بحث در باره آن‌ها مربوط به
علم فقه بود، ما از بحث در آن‌ها صرف نظر كرديم.
اين
آیه در حقيقت با ذكر چند حكم ديگر در رابطه با مساله تنظيم اسناد تجارى مكمل آيه قبل است، و آن‌ها عبارت‌اند از:
• هرگاه در
سفر بوديد و نويسنده‌اى نيافتيد (تا اسناد معامله را براى شما تنظيم كند و قرار داد را بنويسد) گروگان بگيريد.
گرچه از ظاهر آيه در بدو نظر چنين استفاده مى‌شود كه تشريع «قانون رهن» مخصوص سفر است، ولى با توجه به جمله
(وَ لَمْ تَجِدُوا كاتِباً) به خوبى استفاده مى‌شود كه منظور مواردى است كه تنظيم كننده سند پيدا نشود، بنا بر اين هر گاه در
وطن هم دسترسى به تنظيم كننده سند، كار مشكلى باشد اكتفاء كردن به گروگان مانعى ندارد، هدف اين است كه معاملات بر پايه و اساس محكمى باشد خواه اطمينان از نظر تنظيم سند و گرفتن شاهد حاصل شود يا از طريق رهن و گروگان.
در تفاسير
اهل بیت (علیهم‌السلام) نيز به اين حقيقت اشاره شده از جمله در منابع معروف حديث
شیعه و همچنين
اهل سنت آمده است كه
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌و‌آله) زره خود را در
مدینه به عنوان گروگان نزد شخص غير مسلمانى گذاشت و مبلغى به عنوان
وام از او گرفت، ضمنا از اين استفاده مى‌شود سواد
خواندن و
نوشتن در آن محيط به قدرى كم بود كه بسيار مى‌شد در سفرها در تمام قافله يک با سواد وجود نداشت.
• گروگان حتما بايد قبض شود و در اختيار طلب‌كار قرار گيرد تا اثر اطمينان بخشى را داشته باشد.
در
تفسیر عیاشی از
امام صادق (علیه‌السلام) مى‌خوانيم كه فرمود:
«لا رهن الا مقبوض» رهنى وجود ندارد مگر آن‌كه طلب‌كار او را تحويل بگيرد. سپس به عنوان یک استثنا در احكام فوق مى‌فرمايد: اگر بعضى از شما نسبت به بعضى ديگر اطمينان داشته باشد (مى‌تواند بدون نوشتن سند و رهن با او معامله كند و امانت خويش را به او بسپارد) در اين صورت كسى كه امين شمرده شده است بايد امانت (و بدهى خود را به موقع) بپردازد و از خدايى كه پروردگار او است به پرهيزد.
• سپس همه مردم را مخاطب ساخته و يک دستور جامع در زمينه شهادت بيان مى‌كند و مى‌فرمايد: شهادت را كتمان نكنيد و هركس آن را كتمان كند قلبش گناهكار است. بنا بر اين كسانى كه از حقوق ديگران آگاهند موظف‌اند به هنگام دعوت براى اداى شهادت آن را كتمان نكنند، بلكه بسيارى معتقدند در مورد حقوق مردم بدون دعوت نيز بايد اداى شهادت كرد.
روشن است كه اداى شهادت
واجب کفایی است، يعنى اگر بعضى اقدام بر آن كنند به گونه‌اى كه
حق با آن ثابت شود از گردن ديگران
ساقط خواهد شد.
•
شریعتمداری، جعفر، شرح و تفسیر لغات قرآن بر اساس تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «امن»، ص۱۰۵.
