أَقْوَم (لغات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اَقْوَم: (یَهْدی لِلَّتی هِیَ اَقْوَمُ)«اَقْوَم» از مادّه
«قیام» گرفته شده است؛
و از آنجا که
انسان هنگامی که می‌خواهد فعالیت پی‌گیری انجام دهد، قیام می‌کند
و به کار می‌پردازد، از این نظر،
«قیام» کنایه از حسن انجام امور
و آمادگی برای فعالیت آمده است.
ضمناً،
«استقامت» که از همین ماده گرفته شده
و «قیم» که آن هم از این ماده است به معنای صاف، مستقیم، ثابت
و پا بر جا است.
و از آنجا که
«اَقْوَم» «افعل تفضیل» است؛ به معنای صاف‌تر، مستقیم‌تر
و پابرجاتر می‌آید.
و به این ترتیب مفهوم آیه فوق چنین است: «
قرآن به طریقه‌ای که مستقیم‌ترین، صاف‌ترین
و پابرجاترین طرق است، دعوت می‌کند».
و «قیل» به معنای
«سخن گفتن» است که در اینجا اشاره به
ذکر خدا و تلاوت قرآن است.
ترجمه
و تفاسیر آیات مرتبط با اَقْوَم:
(إِنَّ هَذَا الْقُرْآنَ يِهْدِي لِلَّتِي هِيَ أَقْوَمُ وَ يُبَشِّرُ الْمُؤْمِنِينَ الَّذِينَ يَعْمَلُونَ الصَّالِحَاتِ أَنَّ لَهُمْ أَجْرًا كَبِيرًا) (اين
قرآن، به راهى كه استوارترين راه‌هاست، هدايت مى‌كند؛
و به
مؤمنانى كه كارهاى شايسته انجام مى‌دهند، بشارت مى‌دهد كه براى آنها پاداش بزرگى است.)
علامه طباطبایی در
تفسیر المیزان می‌فرماید: اقوم افعل تفضیل از قیام است
و معنای اصلی قیام، ضد
قعود است که این خود یکی از معتدل‌ترین حالات آدمی است
و انسان در این حال از هر حالت دیگری نسبت به کارهایش مسلط‌تر است به خلاف قعود
و یا طاقباز
و یا دمر
و امثال آن، ولی این کلمه را در نیکو انجام دادن هر کار استعمال کرده‌اند
و به کسی که به خوبی متصدی کاری شود،
و بدون عجز
و خستگی
و با حسن اداره آن را از آب در آورد می‌گویند فلانی قائم به فلان امر است یعنی آن امر را مراقب
و نگهدارست،
و حال آن‌را آن‌طور که مناسب آنست رعایت می‌نماید. در آیه مورد بحث
خدای تعالی این ملت حنیف را ملتی قائم نامیده
و در جای دیگر درباره آن فرموده:
(فَاَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ حَنِیفاً فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِی فَطَرَ النَّاسَ عَلَیْها لا تَبْدِیلَ لِخَلْقِ اللَّهِ ذلِکَ الدِّینُ الْقَیِّمُ) و نیز فرموده:
(فَاَقِمْ وَجْهَکَ لِلدِّینِ الْقَیِّمِ) و این بدان‌جهت است که این دین خیر دنیا
و آخرت ملت خود را تامین
و تضمین نموده
و قائم بر اصلاح حال
معاش و معاد ایشان است.
و این نیز نیست مگر بخاطر اینکه این دین موافق با مقتضیات فطرت انسانی
و ناموسی است که خداوند بر اساس آن ناموس او را خلق کرده
و او را به حسب آن ناموس مجهز به ابزاری فرموده که او را به سوی غایت
و هدف از خلقتش
و سعادتی که برایش در نظر گرفته شده راهنمایی می‌کند.
و بنابراین، توصیف این ملت در آیه مورد بحث به وصف اقوم (قائم‌تر) یا در مقایسه با سایر ملت‌ها است
و یا در مقایسه با سایر شریعت‌ها، این را می‌دانیم که برای هر ملتی سنتی است که آن‌را برای خود برگزیده‌اند تا سودشان برساند
و به درد زندگیشان بخورد،
و لیکن این سنت‌ها اگر در بعضی از امور ایشان را سود ببخشد در پاره‌ای دیگر به ضررشان تمام می‌شود،
و اگر پاره‌ای از هواها
و امیالشان را تامین می‌کند قسمت عظیمی از خیرات را از ایشان سلب می‌کند، همانا در میان همه سنت‌ها این تنها
اسلام است که قائم به مصالح حیات
و تمامی اهداف دنیایی
و آخرتی جامعه است، بدون اینکه خیری از ایشان سلب کرده
و از بین برده باشد بنا بر این ملت حنیف اقوم است بر حیات انسانی تا دیگر ملل.
(دیدگاه
شیخ طبرسی در
مجمع البیان:
)
(إِنَّ نَاشِئَةَ اللَّيْلِ هِيَ أَشَدُّ وَطْءًا وَ أَقْوَمُ قِيلًا) (به يقين
نماز و عبادت شبانه گامى استوارتر
و گفتارى پايدارتر است.)
علامه طباطبایی در تفسیر المیزان می‌فرماید: مراد از اينكه فرمود حادثه شب اقوم قيلا است اين است كه
نماز شب استوارترين
و صائب‌ترين سخن است، براى اينكه در نماز شب
حضور قلب بيشتر
و توجه به كلام دقيق‌تر است.
و معناى آيه اين است كه حادثه شب
و يا نماز در دل شب ثابت‌قدم‌تر است-
و يا در مطابقت قلب
و زبان شديدتر،
و سخنى استوارتر
و صائب‌تر است، چون خداى تعالى شب را مايه
آرامش قرار داده،
و نتيجه اين آرامش اين است كه خاطر انسان از شواغل معيشت فارغ،
و دست انسان از اسباب ظاهرى بريده است.
(دیدگاه شیخ طبرسی در مجمع البیان:
)
•
مکارم شیرازی، ناصر، لغات در تفسیر نمونه، برگرفته از مقاله «اَقْوَم»، ص۶۱.
